Chủ tịch KGB (12/1982 -
10/1988)
Mùa hè năm 1967, Phó
Bí thư Tỉnh ủy Dnepropetrovsk
là Victor Mikhailovich Chebrikov bị
gọi lên Matxcơva một cách
đột ngột, không giải thích
lý do.
Khi Chebrikov lên đến Matxcơva,
I.V.Kapitonov - Bí thư Trung
ương Đảng phụ trách tổ
chức, thay mặt Trung ương
dẫn Chebrikov đến gặp chính
Brejnev. Brejnev hỏi thăm tình
hình tỉnh nhà, nói chuyện
một lúc (trước đó Brejnev
đã xem hồ sơ lý
lịch của Chebrikov) rồi nói:
- Chúng tôi cử đồng
chí Andropov sang KGB. Cho
nên cần một vài người
để giúp đồng chí ấy
và củng cố cơ quan.
Ngày hôm sau Chebrikov có
quyết định về làm Cục
trưởng Cục cán bộ của
KGB. Cấp cục của ủy
ban, nhưng đây lại là
vị trí vô cùng quan
trọng. Chả thế mà đích
thân Brejnev phải lựa chọn
trong mấy ứng cử viên
được đưa lên từ các
chức vụ khác nhau và
địa phương khác nhau. Cuối
cùng chỉ có Chebrikov được
chọn.
V.M. Chebrikov sinh năm 1923
ở Dnepropetrovsk trong một gia
đình công nhân. Thi vào
trường Đại học luyện kim
Dnepropetrovsk (ê-kíp của Brejnev rất
nhiều người tốt nghiệp trường
này ra) . Chiến tranh
bùng nổ.
Chebrikov đi bộ đội làm
binh nhất, đã trải qua
các mặt trận Tây-nam, Stalingrad,
Voronej, Ucraina, bị thương, bị
lạnh cóng suýt chết, năm
1944 vào Đảng, và đón
ngày chiến thắng ở Tiệp
Khắc trong quân hàm thiếu
tá.
Năm 1946, được phục viên,
ông học tiếp đại học,
tốt nghiệp năm 1950 và
làm việc ở nhà máy
luyện kim được một năm
thì được lấy sang làm
công tác Đảng: làm trưởng
ban công nghiệp của một
quận ủy, rồi trở thành
Bí thư Quận ủy. Năm
1955 ông được cử về
lãnh đạo Đảng ủy Nhà
máy luyện kim, năm 1958
được bầu làm Phó Bí
thư Thành ủy. Cứ thế
Chebrikov tiến dần từng bước
trong công tác Đảng, đến
năm 1967 đã là Phó
Bí thư Tỉnh ủy Dnepropetrovsk.
Chebrikov là một cán bộ
nghiêm khắc, cứng rắn, tuân
thủ điều lệ Đảng, rất
nâng đỡ các vận động
viên và nhờ thế họ
đã làm rạng danh tỉnh
nhà, trong đó V.Lobanovski đã
trở thành ngôi sao bóng
đá quốc gia.
Tướng V.Ivanenko kể về ông
như một thủ trưởng nghiêm
khắc, lúc nào cũng nguyên
tắc, một con người khô
khan, buồn tẻ. Và ông
từ Dnepropetrovsk nên người ta
cho rằng ông là người
của Brejnev. Nhưng kỳ thực
bằng cả tâm hồn và
công tác, ông gắn bó
với Andropov.
Hai phó của Andropov là
Tvigun và Siniov là tay
chân của Brejnev (hai người
này cũng đã làm tốn
khá nhiều nơ-ron thần kinh
của Andropov), còn F.D.Bobkov là
nhân vật kỳ cựu của
KGB từ trước cả Andropov.
Riêng Chebrikov không bao giờ
mơ chức Chủ tịch ủy
ban và trước sau trung
thành với Andropov.
Năm 1971, Chebrikov trở thành
Phó Chủ tịch ủy ban,
và vào Trung ương. Chebrikov
đã đóng góp vào việc
xây dựng tổ hợp kỹ
thuật tác chiến của KGB,
được phong Anh hùng Lao
động và nhận giải thưởng
quốc gia.
Nhưng cả hai
quyết định này đều không
được công bố, vì những
công trình mà Chebrikov lãnh
đạo là những công trình
điều khiển bí mật để
sử dụng trong trường hợp
xảy ra chiến tranh hạt
nhân.
*
Vài ngày sau khi Brejnev
mất, việc đầu tiên trong
sắp xếp nhân sự của
Andropov là cách chức Bộ
trưởng Bộ Nội vụ Shelokov,
và điều Fedorchuk sang thay.
Chức Chủ tịch KGB, Andropov
đề nghị Chebrikov. Tại sao
lại không phải là Phó
Chủ tịch phụ trách tình
báo V.A.Kriuchkov - người cộng
sự đắc lực của Andropov
từ thời ở Hungari, người
đã lãnh đạo chiến dịch
Afganistan của KGB, đồng thời
là người mà ông luôn
luôn nâng đỡ và bồi
dưỡng? Đó là vì Chebrikov
là một cán bộ Đảng
chuyên nghiệp, giao phó cho
ông lãnh đạo một cơ
quan là hoàn toàn phù
hợp với những yêu cầu
và tiêu chuẩn của chính
sách cán bộ thời ấy.
Một năm sau, Andropov đề
cử Chebrikov vào ủy viên
dự khuyết Bộ Chính trị
và tại Hội nghị Trung
ương tháng 12/1983, hội nghị
mà Andropov không dự được
vì đang nằm bệnh viện
và chỉ còn sống thêm
được một thời gian ngắn
nữa, Chebrikov được đưa vào
Bộ Chính trị.
Sau khi Andropov mất, Chernenko
già yếu, đại biểu cho
đội cận vệ già lên
thay được hơn một năm.
Khi Chernenko lại sắp mất,
Thủ tướng Tikhonov thuyết phục
Chủ tịch KGB về sự
cần thiết không để Gorbachov
lên làm Tổng Bí thư.
Nhưng Chebrikov, cùng với Ligachov
đứng về phía Gorbachov. Kết
quả là tại Hội nghị
Trung ương tháng 3/1985, M.S.Gorbachov
được bầu làm Tổng Bí
thư thay Chernenko.
Chebrikov lãnh đạo KGB được
sáu năm, trong đó bốn
năm đầu ông hoàn toàn
làm chủ bộ máy hùng
mạnh từ tay Andropov, bộ
máy đã từng quản lý
toàn bộ tình hình trong
nước. Với hệ thống đại
diện ở tất cả các
địa phương, KGB thông báo
cho lãnh đạo đất nước
những gì xảy ra ở
trong nước, từ đó lãnh
đạo mới yêu cầu các
Bí thư Tỉnh ủy báo
cáo, hoặc Bộ Chính trị
hướng dẫn, chỉ đạo việc
xử lý vấn đề. KGB
theo dõi và có thể
"làm việc" với các nhận
vật có chức vụ cao
ở các cấp , chỉ
từ cán bộ lãnh đạo
cao cấp thì phải được
phép của Trung ương Đảng.
Nếu KGB không làm như
thế, thì đã không thể
thu thập được tài liệu
để kỷ luật và cách
chức Shelokov (Bộ trưởng Bộ
Nội vụ) và Medunov (Bí
thư khu ủy Krasnodar). Chỉ
đến khi Andropov lên làm
Tổng Bí thư, năm 1983
họ mới bị ra khỏi
Trung ương.
Dựa trên những tài liệu
tác chiến của KGB do
Chebrikov làm Chủ tịch, Andropov
đã tuyên chiến với nạn
tham nhũng trong bộ máy
Đảng và Nhà nước.
Andropov mới kịp làm có
ít, nhưng những cái đó
cũng đủ khiến nhân dân
và cán bộ biết ơn
ông.
E.K.Ligachov - nguyên ủy viên
Bộ Chính trị, Bí thư
Trung ương kể một lần
Andropov gọi ông đến và
bảo ông theo dõi thấy
ở Uzbekistan có nhiều điều
mờ ám, cần phải tìm
hiểu và làm rõ tình
hình. Ligachov nhất trí và
trả lời rằng ông sẵn
sàng bắt tay vào việc
ngay.
Andropov nói:
- Đồng chí có biết
bắt đầu từ đâu không?
Theo tôi, đồng chí mời
Rashidov đến gặp trước đã.
"Tôi phân vân - Ligachov
kể - S.Rashidov đường đường
là Bí thư thứ nhất
Đảng Cộng sản một nước
Cộng hòa, lại là ủy
viên dự khuyết Bộ Chính
trị Đảng Cộng sản Liên
Xô, mà một anh Trưởng
ban tổ chức Trung ương
Đảng lại mời đến gặp??
- Đừng ngại gì cả.
- Andropov nói - Cứ
bảo là tôi ủy nhiệm".
Rashidov lên Matxcơva, được báo
là rẽ vào phòng làm
việc gặp Ligachov. Rashidov bước
vào như một ông chủ.
Nhưng rồi Rashidov nguôi dần.
Khi Ligachov rút trong tủ
ra một chồng dăm chục
đơn, thư khiếu kiện và
tố cáo để lên bàn,
thì Rashidov tái mặt. Ligachov
kết luận là Trung ương
Đảng sẽ buộc phải lập
một ủy ban kiểm tra.
Rashidov xin để qua vụ
thu hoạch bông. Ligachov đồng
ý. Qua kiểm tra đã
phát hiện ra cả một
hệ thống ma- phia ở
bộ máy đảng và Nhà
nước ở Urbekistan. Rashidov dựa
vào sự che chắn của
nhóm Gdlian-Ivanov ở địa phương
nên không bị kỷ luật
ngay. Nhưng rồi cuối cùng
cũng bị kỷ luật và
cách chức.
Tôi hỏi Ligachov: ấn tượng
của các ủy viên Bộ
Chính trị khác về Chebrikov
thế nào? Có phải ông
là người khó tính, cau
có như người ta thường
kể không?
Ligachov:
- Làm thế nào được,
mỗi người một tính. Chebrikov
đúng là kín đáo, hơi
khắc nghiệt, nhưng bình tĩnh,
đáng tin cậy. Ông không
phải là người a dua,
nói theo Gorbachov, là một
trong số ít người có
ý kiến độc lập và
dám trình bày lại ý
kiến đó với Tổng Bí
thư một cách nhã nhặn,
đúng mực.
Công việc cải tổ bắt
đầu được khởi động hết
công suất. Các giáo điều
ý thức hệ bắt đầu
bị sụp đổ. Và chính
lúc đó (tháng 9/1987) tại
cuộc mít tinh trọng thể
kỷ niệm 110 năm Ngày
sinh F.Dzerjinski, Chebrikov đã đọc
một bài diễn văn. Ông
đã nói gì trong bài
diễn văn đó? Chúng ta
nghe một đoạn:
"Một trong những mục tiêu
chủ yếu của các cơ
quan an ninh đế quốc
vẫn là sức mạnh chính
trị - tinh thần của
xã hội ta, thế giới
quan của người Xô viết.
. . Chúng tìm những
kẽ hở để len lỏi
vào xã hội ta, tác
động một cách có mục
đích và có phân loại
đối tượng đối với các
tầng lớp nhân dân nhằm
gieo rắc cách hiểu tư
sản về nền dân chủ,
tách tính tích cực chính
trị của nhân dân lao
động khỏi sự ảnh hưởng
của Đảng, chia rẽ Đảng
và nhân dân, thúc đẩy
việc hình thành đa nguyên
chính trị và tư tưởng".
Chebrikov dường như bê y
nguyên những điều ông đã
phát biểu từ thời Andropov
còn sống, được tổ thư
ký cập nhật và hiệu
đính lại. Con đường của
ông và con đường của
Gorbachov rõ ràng đã đi
về hai ngả.
Khi được tin A.Sakharov được
bầu vào Đoàn Chủ tịch
Viện hàn lâm khoa học,
Chebrikov gọi điện báo tin
cho Gorbachov và bình luận
với vẻ không tán thành.
Gorbachov sau này cười nhạo
Chebrikov coi đó là vấn
đề lớn.
Tháng 10/1988, Chebrikov thôi chức
Chủ tịch KGB để chuyển
sang chức vụ yên tĩnh
hơn là Bí thư Trung
ương phụ trách khối hành
chính và bảo vệ luật
pháp.
Chebrikov là con người chính
tắc, ít biểu lộ tình
cảm hơn cả Andropov. Ông
đúng là một cán bộ
truyền thống của Đảng. Với
chiếc mũ phớt có bộ
và nét mặt nghiêm túc,
ông là hình ảnh điển
hình của người cán bộ
của bộ máy Trung ương
Đảng.
Càng ngày, Gorbachov càng thấy
rằng Chebrikov không chỉ trong
thâm tâm chống lại cải
tổ mà, trên cương vị
quan trọng và đầu sóng
ngọn gió của mình, còn
cản trở những sự thay
đổi. Gorbachov cần một Chủ
tịch cơ quan an ninh
có nhãn quan rộng hơn,
tháo vát hơn và mềm
dẻo hơn để giúp ông
ta. Tại hội nghị Trung
ương tháng 9/1988. Gorbachov thay
nhân sự hàng loạt: cho
Gromyko, Solomentsev, Demichev, Dobrynin về
hưu, giao công tác đối
ngoại cho Iakovlev, tư tưởng
cho Medvedev, và thay Chebrikov
bằng V.A.Kriuchkov - một người
cũng thuộc thê đội Andropov.
Chebrikov qua đời năm 1999,
thọ 76 tuổi.
Thứ Ba, 15 tháng 8, 2017
BÍ ẨN LỊCH SỬ 67/16
Tình báo là một mặt trận thầm lặng nhiều khi không có tiếng súng nhưng vô cùng nguy hiểm, đòi hỏi người chiến sĩ tình báo phải gan dạ, mưu trí, dũng cảm. Trong thời gian tồn tại của mình, cơ quan tình báo Liên Xô (KGB) đã có những đóng góp đáng kể vào sự vững mạnh của đất nước cũng như thế cân bằng chiến lược Đông Tây. Cuốn Các chủ tịch KGB - Những hồ sơ lộ sáng của nhà sử học lừng danh người Nga Leonid Mlechin viết về những nhà lãnh đạo của KGB trong suốt thời gian cơ quan này hoạt động. Với những phân tích, đánh giá sâu sắc, tinh tế của mình, Leonid Mlechin sẽ đem đến cho bạn đọc cái nhìn đúng đắn, thoả đáng về vai trò, vị trí của các vị thủ lĩnh và cơ quan KGB trong lịch sử tồn tại của Liên bang Xô Viết. Đó là những người mà số phận gắn liền với cả vinh quang chói lọi và những thất bại cay đắng.
------------------------------------------------------------------
LỜI GIỚI THIỆU
LỜI GIỚI THIỆU
Cuốn sách các bạn cầm
trên tay của tác giả
Nga Leonid Mlechin là một
cuốn sách đặc biệt vì
nó kể về những người
lãnh đạo một công tác
mà ở Liên Xô trước
đây và Nga hiện nay
gọi là "công tác đặc
biệt"; và bản thân những
người đó cũng có những
số phận đặc biệt. Đó
là các Chủ tịch KGB.
Cơ quan an ninh Liên Xô được thành lập từ những ngày đầu cách mạng tháng Mười với nhiệm vụ trấn áp các lực lượng phản cách mạng trong nước để bảo vệ chính quyền với tên gọi là Ủy ban đặc biệt, về sau đã trở thành một cơ quan kiểm soát toàn diện xã hội và một cơ quan tình báo quốc tế bậc nhất. Với tên gọi là KGB từ năm 1954, cơ quan quyền lực hùng mạnh này đã trở thành nỗi kinh hoàng đối với số đông người và niềm kính nể đối với đồng nghiệp an ninh quốc tế.
KGB là một hiện tượng lịch sử trong thế kỷ 20, nó được xây dựng bằng công sức, trí tuệ và cả xương máu của nhiều thế hệ người Xô viết. Suốt 74 năm tồn tại Liên Xô (1917 - 1991); KGB sống song hành cùng Liên Xô.
Những chặng đường các Chủ tịch KGB đã đi là những chặng đường của lịch sử Liên Xô vinh quang và cay đắng. Và số phận cá nhân vừa oanh liệt vừa bi thảm của họ cũng không nằm ngoài lịch sử đó. Đây là lần đầu tiên, một cuốn sách kể về cuộc đời và sự nghiệp của tất cả các Chủ tịch KGB (mười bảy vị) từ thời Lênin cho đến khi Liên Xô tan rã.
Đọc cuốn sách này, người ta hiểu biết thêm nhiều về lịch sử chính trị và an ninh Liên Xô. Trong sách có đề cập đến những lãnh tụ và nhân vật lịch sử như Lênin, Stalin, Trotski và một số nhân vật còn có những đánh giá khác nhau như Beria, Tukhachevski và một số vụ việc còn nhiều bí ẩn như vụ ám sát Kirov, "Vụ án các bác sĩ", vụ "Đảng bộ Lêningrad "v.. v... Một số sự kiện lịch sử như việc Stalin bắt tay với Hitle để trì hoãn chiến tranh, sự biến ở Hung-ga-ri năm 1956 v.v... được đề cập và phân tích khá sâu trong mối quan hệ chính trị - ý thức hệ - an ninh.
Sách cũng cung cấp thêm tư liệu và lý giải về những diễn biến nhân sự ở hậu trường trong những bước ngoặt lớn chuyển giao lãnh đạo của Liên Xô. Hầu hết các nhà hoạt động nhà nước nổi tiếng của Liên Xô được nhắc đến trong sách này.
Đây không phải là cuốn sách về một ngành công tác. Đây là câu chuyện kể về những bước ngoặt lịch sử của đất nước Liên Xô, mà trên mỗi bước ngoặt đó đều có vai trò của KGB.
Do đó nó không chỉ bổ ích về nghiệp vụ mà còn có giá trị nghiên cứu, tham khảo rất quý đối với đông đảo bạn đọc.
L.Mlechin trong mấy năm gần đây là một tác giả ăn khách ở Nga, vì sách của ông thường viết về đề tài an ninh, trên cơ sở khai thác kho tư liệu lưu trữ phong phú của Liên Xô và KGB. Tuy nhiên, nằm trong trào lưu tư tưởng dân chủ cấp tiến của xã hội Nga hiện nay, tác giả có xu hướng phân tích một cách phê phán đối với lịch sử nước nhà, đối với Stalin.
Đó là điều phổ biến và khó tránh được hiện nay. Nhiều điều đã được biết hoặc trở thành bình thường đối với xã hội Nga có thể không được chấp nhận hoặc chia sẻ đối với chúng ta. Mặc dù vậy, giới thiệu cuốn sách này với độc giả kính mến, chúng tôi tin rằng cuốn sách có giá trị tái hiện lịch sử sinh động, lại được viết bằng giọng văn chính luận hấp dẫn, chắc chắn nó sẽ mang lại cho bạn đọc nhiều điều bổ ích và phát hiện lý thú.
Dịch giả HÙNG SƠN
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét