(Tiến công, từ ngày 1 đến ngày 5 tháng 12 năm 1949)
Phạm
vi hoạt động của chiến dịch gồm tám xã thuộc hai huyện Châu Thành và
Cai Lậy, tỉnh Mỹ Tho với chiều dài 14 ki-lô-mét, chiều rộng tám
ki-lô-mét. Là vùng thuộc đồng bằng sông Cửu Long phì nhiêu, trù phú,
không gian chiến dịch nằm giữa đường 16 ở phía bắc với lộ Phú Phong và
sông Cửu Long ở phía nam, giữa lộ đá Vĩnh Kim ở phía đông và lộ Ba Dừa ở
phía tây. Trong vùng còn có nhiều con lộ bằng đất chạy ngang dọc nối
liền các làng mạc và các thị trấn Cái Bè, Cai Lậy, thị xã Mỹ Tho và hai
cứ điểm lớn của địch: Vĩnh Kim, Tân Hiệp. Đường thuỷ có sông Cửu Long và
nhiều kênh rạch lớn nối thông với nhau như Thông Lưu, Mỹ Long, Trà Tận,
Bà Rài. Nhưng chiến dịch diễn ra trong mùa khô nên các cánh đồng khô
cạn, bộ binh vận động thuận lợi. Các con sông khi nước ròng chỉ dùng
được ghe, thuyền nhỏ, hàng ngày phải đợi thuỷ triều lên tàu lớn mới đi
được. Ở đây cây cối tươi tốt thuận lợi cho bộ đội vận động kín đáo,
nhưng tầm nhìn bị hạn chế.
Vùng Mỹ Tho - Gò Công tuy quân Pháp
tái chiếm đóng sớm, nhưng chúng chưa kiểm soát được hết; hoạt động của
bộ đội và dân quân du kích địa phương khá mạnh nên địch không dám càn
quét lẻ tẻ mà thường dựa vào các cứ điểm Vĩnh Kim, Chợ Giữa, Tân Hiệp để
tổ chức những cuộc càn quét lớn phối hợp quân thuỷ, bộ; lực lượng từ
một tiểu đoàn trở lên, cao nhất là một trung đoàn1
nhằm đốt phá, cướp bóc, lùng bắt cán bộ kháng chiến, tiêu diệt du kích
để mở rộng dần phạm vi kiểm soát, thành lập “khu quốc gia” phản động.
Nhân dân trong vùng phần lớn đều hướng theo cách mạng, có tinh thần
kháng chiến, căm thù giặc, mong muốn bộ đội về hoạt động; chỉ có một số
ít gia đình theo đạo Hoà Hảo (ở ấp Mỹ Chánh) và Cao Đài (ở xóm Rạch Ông
Ban) đã đầu hàng giặc. Đầu năm 1949, chúng tổ chức 600 dân vệ từ hai lực
lượng này.
Đầu tháng 11 năm 1949, chấp hành chỉ thị của Bộ tư lệnh Quân khu 8, Ban chỉ huy liên trung đoàn 105-1202
quyết định mở chiến dịch hoạt động tiến công ở vùng khu 3 huyện Châu
Thành, khu 2 huyện Cai Lậy (Mỹ Tho) để tạo một hướng phối hợp với chiến
dịch Cầu Kè của Khu; nhằm mục đích phá âm mưu càn quét và mở rộng khu
tạm chiếm của địch ở Vĩnh Kim, Chợ Giữa, bảo vệ nhân lực, vật lực cho
kháng chiến. Tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, thu được một số vũ khí
trang bị, nâng cao sức chiến đấu cho bộ đội.
Phương châm tác chiến:
Công đồn, đánh viện (diệt đồn bằng tập kích; dùng địa lôi để diệt cơ
giới và tàu tuần dương; phục kích để chặn đánh viện). Lợi dụng quy luật
càn quét của địch, dùng nghi binh để đánh phục kích, kết hợp với đánh
vận động để tiêu hao, tiêu diệt sinh lực và cơ giới địch.
Lực lượng tham gia chiến dịch gồm: tiểu đoàn chủ lực 3093,
một đại đội độc lập 944, ba đội biệt động, hai trung đội của đại đội
1072 và hai trung đội dân quân của thị trấn Cai Lậy và Châu Thành.
Chỉ
huy chiến dịch: Bộ tư lệnh Khu giao cho Ban chỉ huy liên trung đoàn
105-120 do đồng chí Lê Quốc Sản, trung đoàn trưởng làm Chỉ huy trưởng
chiến dịch, đồng chí Phan Vân làm chính ủy.
Bộ đội và dân quân
du kích đã được thử thách qua nhiều trận chống càn và đánh phục kích. Vũ
khí trang bị chủ yếu là súng trường, mã tấu, lựu đạn thu được của địch
và tự tạo, trung liên chỉ có đến trung, đại đội. Đại đội công đồn được
tăng cường một đại liên và một cối 60mm. Đại đội đánh cơ giới được tăng
cường một Badôca và nhiều địa lôi, lựu đạn gài. Ngoài ra anh em còn tự
tạo loại ná bắn tên có ống đựng xăng dầu có kẹp một mảnh “lắc đề sạt”
(thuốc mồi) để bắn vào đồn hoặc bắn xuống tàu thuỷ của địch. Bộ đội
không có vũ khí mạnh để đánh công đồn và đánh cơ giới, kinh nghiệm đánh
công đồn cũng chưa có.
Trước ngày nổ súng một tháng, Bộ chỉ huy
liên trung đoàn đã sử dụng quân báo, trinh sát và cán bộ tham mưu đi
điều tra nắm lực lượng và quy luật hoạt động của địch, nghiên cứu địa
hình và cùng cán bộ chỉ huy các đơn vị xây dựng kế hoạch tác chiến. Việc
liên lạc, tiếp tế, tải thương, v.v... Chuẩn bị rất đơn giản, phần lớn
giao cho các đơn vị đảm trách mà chủ yếu là dựa vào lực lượng dân quân
du kích và quần chúng nhân dân địa phương.
Ngày 1 tháng 12, thực
hiện kế hoạch, du kích Châu Thành và nhân dân xã Bàng Long làm vật cản
ngăn tàu trên sông Mỹ Long để dụ địch. 21 giờ 30 phút, đại đội 939 tiến
công đồn Bình Trưng nhưng chần chừ trước khó khăn nên không thực hiện
được. Đêm 2 tháng 12, đại đội 941 vào thay đại đội 939. 22 giờ 55 phút,
ta nổ súng, sau 10 phút chiến đấu, đơn vị xung phong được vào đồn, giết
27 lính Pháp và tề điệp, đoạt chín súng trường. Địch co vào bốt chính cố
thủ chống cự lại. Gần sáng ta rút lui về vị trí xuất phát. Đại đội hy
sinh ba, bị thương ba đồng chí.
Khi đồn Bình Trưng bị tiến công,
ba phút sau, địch ở Vĩnh Kim cho hai xe thiết giáp và một GMC lên tiếp
viện, chúng đi lọt vào ổ phục kích của đại đội 944. Địa lôi nổ, chiếc
GMC đi đầu hỏng, bốn tên giặc chết; hai chiếc thiết giáp dừng lại bắn
rất mạnh làm ta không xung phong được, ta dùng Badôka tiêu diệt chiếc
GMC. Pháo ở cứ điểm Vĩnh Kim chi viện cho Bình Trưng. Ta nã Trom-blom
vào, đại bác địch ngừng hoạt động, chúng dùng súng bộ binh bắn dữ dội ra
xung quanh, hai thiết giáp rút vào cứ điểm, ta lui quân an toàn.
Sau
ba ngày, địch biết chủ lực ta đã về hoạt động, Bộ chỉ huy chiến dịch
biết địch sẽ chờ lực lượng lớn đến mới tiến công đánh ta nên đã tổ chức
bố trí lại trận địa và lực lượng để đón đánh địch.
6 giờ ngày 4
tháng 12, địch cho 10 xe tải chở 200 quân từ thị xã Mỹ Tho vào ngã ba
Nhị Quý theo lộ đất đổ bộ vào. Đại đội 939 không bố trí quân trong vườn
như quy định nên bị lộ, địch bao vây; sau 10 phút chiến đấu, hoả lực
địch quá mạnh, đại đội phải rút quân về Mỹ Long. Pháo địch bắn mạnh vào
trận địa đại đội 941, ta hy sinh bốn người, bị thương tám người, đại đội
lui về Mỹ Hoa, cùng đại đội 939 bố trí thành trận địa thứ hai. Địch
không tiến nữa.
12 giờ 30, cánh quân thứ hai của địch khoảng 100
tên từ Cai Lậy xuống lộ Ba Dừa, theo rạch Long Tiên dè dặt tiến vào
trận địa đại đội 940. Sáu tên đi đầu băng vào vườn, ta bị lộ nên nổ súng
diệt luôn toán này. Địch lợi dụng đoạn sông có lợi, cho một bộ phận
đánh tạt sườn nhưng bị ta đánh lui, diệt thêm bảy tên, từ đó địch không
dám tiến, đại đội 940 giữ vững trận địa.
15 giờ, cánh quân địch
thứ ba từ phía Tam Bình tiến vào. Đại đội 940 rút về rạch Cà Mit, bố trí
chặn địch; nhưng chúng chỉ dùng đại liên và cối bố trí cách 100 m bắn
yểm hộ cho cánh thứ hai theo ven sông Long Tiên tiến xuống. Nhờ địa thế
thuận lợi, đại đội 940 đẩy lui nhiều đợt tiến công của cánh này và diệt
trên 40 tên. Ta hy sinh hai người, bị thương hai người.
Tối,
địch tập trung cách trận địa đại đội 940 khoảng 700m, ta cho một trung
đội, một trung liên và phóng lựu đạn bắn vào, gây cho chúng bất ổn và
thiệt hại. Ta hy sinh một trinh sát.
Phía ngã ba Bà Nhang cách
trận địa của đại đội 1027 và trung đội du kích thị trấn Châu Thành 600m
có 30 lính địch nhưng chúng không dám tiến vào. Ba máy bay đến bay thấp
ném bom, bị ta bắn rơi một chiếc. Tối ta lui quân an toàn.
Tối 4
tháng 12, hầu hết quân địch rút về hai hướng Cai Lậy và Vĩnh Kim, còn
lại một đại đội bố trí trên rạch Trà Tân cách trận địa đại đội 940
khoảng 700 m. Trên lộ 16 địch rải quân phục từ đầu Giồng Dừa đến ngã ba
Bình Phú và cho thiết giáp tuần tiễu trên lộ, tàu chiến tuần tiễu trên
sông từ Cửu Long vào Vĩnh Kim.
Bộ chỉ huy nhận định: Địch tiến
công nhiều, nhưng bị tổn thất mà chưa nắm rõ lực lượng ta; chúng sẽ tăng
quân để bao vây hòng diệt chủ lực ta. Bộ chỉ huy chủ trương bố trí lại
trận địa, cho dân quân du kích rầm rộ rút về hướng Ba Dừa, Cẩm Sơn để
nghi binh; bí mật bố trí lực lượng về Phú Mỹ Hoà sát thị trấn Cai Lậy
250m, cách lộ Ba Dừa 250m, chủ trương đón đánh địch rút về sau khi đã
càn quét.
Sáng 5 tháng 12, địch điều thêm quân ở Mỹ Tho, Vĩnh
Long ồ ạt tiến công theo đường cũ. Riêng một bộ phận 300 tên, có ô tô
chở đến đổ bộ tại lô cốt Phú Luông trên lộ Ba Dừa tiến vào trận địa ta
lúc 7 giờ 30 phút. Đại đội 309 cố tránh (theo chỉ đạo của Bộ chỉ huy
chiến dịch) để đợi đánh địch lúc chúng về. Nhưng 8 giờ 15 phút, địch lại
đi đúng vào trận địa ta nên bắt buộc phải nổ súng. Sau 10 phút nổ súng,
địch bỏ chạy, ta xung phong lên. Địch chiếm các bờ đất cao chống trả,
giằng co với ta. 11 giờ 15, thấy không có lợi, ta đã rút về phía sau
1.000m bố trí trận địa thứ hai sau khi đã diệt 60 tên và làm bị thương
một số tên khác, ta thu một trung liên, bảy súng trường, hai chiến sĩ và
một du kích hy sinh, bốn người bị thương nhẹ. Từ đó địch không tiến lên
nữa mà chỉ dùng phi pháo bắn phá nhưng không gây thiệt hại cho ta. Tối 5
tháng 12, toàn bộ quân ta lui quân về vùng tự do, kết thúc chiến dịch.
Kết quả: Địch chết 241 tên (có tám sĩ quan), bị thương hàng trăm tên.
Ta: hy sinh 13 người (có ba đồng chí tiểu đội trưởng, một dân quân), bị thương 18 người.
Ta thu: một FM, 16 súng trường và nhiều quân dụng, bắn cháy một GMC, một máy bay, bắn bị thương nặng một tàu đổ bộ.
Sau
năm ngày chiến đấu, quân địch phải hủy bỏ cuộc càn lớn, hàng ngũ địch
hoang mang, một số lính lê dương ở Mỹ Tho và Cai Lậy vác súng ra hàng,
nhiều lính ngụy viết thư xin trở về nhập hội Liên Việt của ta. Nhân dân
trong vùng phấn khởi, tin tưởng, gửi nhiều lương thực và thuốc men cho
bộ đội.
Điểm rõ nhất của nghệ thuật chiến dịch là Bộ chỉ huy
chiến dịch đã thực hiện được vừa nghi binh nhử địch trên sông, vừa công
đồn nhử địch trên bộ để kéo viện binh địch ra, rồi bố trí trận địa và
lực lượng tiêu diệt. Phát huy được sở trường đánh phục kích của bộ đội
chủ lực và dân quân du kích. Nhất là sau đợt 1 đã thực hiện được “tập
trung lực lượng”, bố trí sát địch để bất ngờ tiêu diệt, đạt hiệu suất
chiến đấu cao. Chính nhờ có lực lượng tập trung mà mặc dù bị lộ ta vẫn
tiêu hao được khá lớn quân địch, giành thắng lợi lớn, địch không dám coi
thường, phải rút lui; ta đạt được mục đích chính trị của chiến dịch là
“phá âm mưu thành lập khu quốc gia” của thực dân Pháp.
Ta cũng
còn bộc lộ rõ một số mặt yếu: Bố trí lực lượng còn phân tán nên khi địch
tập trung đông, ta không đủ sức tiến công tiêu diệt, không hình thành
được các mũi phối hợp, hạn chế đến hiệu suất chiến đấu nhất là giai đoạn
đầu. Chấp hành kỷ luật mệnh lệnh chưa nghiêm (khi mở màn, đại đội 309
vì nghi ngờ kế hoạch, do dự nên không đánh được đồn Bình Trưng mở màn
khơi ngòi như dự kiến). Công tác chính trị chưa triệt để tận dụng thời
cơ khi trong hàng ngũ địch đã hoang mang, dao động để tiến hành công tác
địch vận, làm hạn chế đến thắng lợi chung.
_____________________________________ 1.Ngày
8 tháng 1 năm 1949, địch huy động ba tiểu đoàn bộ binh, năm tiểu đoàn
lính lê dương và hai ngàn tù binh chiến tranh dưới sự yểm trợ của máy
bay và pháo binh mở nhiều cuộc càn quét vào Gò Công; xã nào cũng bị đánh
phá, chúng đốt hơn 200 nhà dân và hàng ngàn tấn lúa, đánh đập tra tấn
và bắn chết hàng chục người. 2.Ngày
25 tháng 2 năm 1949, theo chỉ thị của Trung ương, Quân khu 8 có kế
hoạch tích cực cầm cự, chuẩn bị tổng phản công, thành lập liên trung
đoàn 105-120. Bộ chỉ huy liên trung đoàn giữ tiểu đoàn 309 làm tiểu đoàn
chủ lực tập trung; đưa các tiểu đoàn 314 và 358 phân tán hoạt động ở
hai tỉnh Mỹ Tho và Long An - một đại đội độc lập hoạt động ở Chợ Gạo và
một phần Châu Thành (Long An), một đại đội độc lập ở Cái Bè và Cai Lậy,
một trung đội làm du kích ở thị trấn Cái Bè, một đại đội độc lập ở Thủ
Thừa, Mộc Hoá. Đại đội dân quân Mỹ Tho cũng phân tán đi các huyện. Mỗi
xã có một tiểu đội du kích thoát ly, trang bị vài khẩu súng. Ngoài ra có
một đến hai đại đội dân quân làm nhiệm vụ tải thương, canh gác, vận
tải, phá hoại... 3.Cuối
1948, tiểu đoàn 309 thành lập (nòng cốt từ đại đội 915) đồng chí Lê Văn
Xay làm tiểu đoàn trưởng, đồng chí Nguyễn Văn Tiên làm chính trị viên.
Còn hai đại đội cùng đồng chí Nguyễn Văn Sỹ (tiểu đoàn trưởng 305 cũ)
về thành lập tiểu đoàn 307 chủ lực khu, đồng chí Sỹ làm tiểu đoàn
trưởng.
CHIẾN DỊCH CẦU KÈ
(Tiến công, từ ngày 7 đến ngày 26 tháng 12 năm 1949)
Chiến
dịch diễn ra trong phạm vi huyện Cầu Kè tỉnh Trà Vinh. Trung tâm chiến
dịch cách thị trấn Trà Vinh 40 ki-lô-mét. Là vùng thuộc đồng bằng sông
Cửu Long, nhưng Cầu Kè ít sông rạch hơn các vùng khác, lại có nhiều
giồng đất khá cao và bằng phẳng, cây cối xanh tốt, ruộng đồng phì nhiêu.
Khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, một năm chia làm hai mùa rõ rệt. Đường bộ từ
Trà Ôn xuống Cầu Kè đã hoàn toàn bị phá hoại; chỉ còn đường độc đạo từ
Trà Vinh, Tiểu Cần xuống. Đường thủy có sông Hậu rộng lớn, tàu, thuyền
có thể từ đó đi vào sông Bưng Bót rồi vào thẳng Cầu Kè; hoặc đổ bộ từ
Hậu Giang theo lộ Chông Nô lên. Nhân dân hầu hết là người Khơ-me sống
theo Sóc (xóm, làng). Đây là vùng địch đánh chiếm và bình định sớm nên
chúng đã lợi dựng được dân để gây cơ sở, rào làng, xây dựng ngụy quân,
ngụy quyền và tề điệp, bảo an tay sai. Dọc theo trục lộ chính và các
đường nội bộ, địch đã xây dựng khá hoàn chỉnh hệ thống đồn bốt và phát
huy tác dụng của “chiến thuật Đờ-la-tua” (hệ thống cứ điểm nhỏ kết hợp
với những đội ứng chiến nhỏ).
Trong thị trấn Cầu Kè, địch bố trí
ba cứ điểm chính: Đồn Pháp ở khu nhà thương, đồn tại dinh quận Rùm và
đồn Cò. Để bảo vệ huyện ly, địch xây dựng hệ thống tiền đồn, từ Trà Ôn
xuống có lô cốt Sóc Kha; dọc sông Bưng Bót có hai lô cốt, trên dọc lộ
Tiểu Cần – Cầu Kè có chín lô cốt, trong đó vị trí Bác-sa-ma được xây
dựng kiên cố. Ngoài hệ thống lô cốt, có ba sóc dân được võ trang để “tự
vệ” và chống lại hoạt động của ta (Béc-sa-ma, Ô-tà-tưng và Chông Nô). Ở
các vị trí, ngoài lô cốt còn có tường đất đắp dày 1m đến 1,2m, hai đến
ba lớp rào tre và rào kẽm gai bao bọc.
Quân số địch ở toàn huyện
có chín lính Pháp, 123 Miên gian, năm Việt gian và khá nhiều dân chúng
theo Pháp được võ trang. Nhưng so với toàn khu thì đây là nơi mỏng yếu
hơn cả. Lực lượng cơ động vòng ngoài có một tiểu đoàn bộ binh và một
tiểu đoàn quân dù.
Theo “Mệnh lệnh chuẩn bị cho tổng phản công”
của Bộ Tổng tư lệnh giao cho Nam Bộ đầu năm 1949, Bộ tư lệnh Khu 8 mở
chiến dịch tiến công địch tại Cầu Kè nhằm mục đích: Tiêu diệt một phần
sinh lực của địch, bồi dưỡng lực lượng ta; đánh phá chiến thuật lập tháp
canh, giải tán bảo an, phá tề điệp, giành lại một phần về nhân lực, vật
lực cho ta ở địa bàn Cầu Kè, mở rộng căn cứ địa cho liên trung đoàn
109-111 (trước chiến dịch, các vùng Tân An, Hữu Thành và Vinh Xuân ở
phía bắc lộ Tiểu Cần - Cầu Kè là hậu phương của ta); cắt đứt giao thông
địch từ Cầu Kè đi Tiểu Cần.
Lực lượng tham gia chiến dịch gồm1:
Hai tiểu đoàn chủ lực của khu và của liên trung đoàn 109-111, ba đại
đội địa phương, bốn trung đội độc lập (một trung đội Miên - Việt, một
trung đội trợ chiến, hai trung đội công an xung phong). Một tiểu đoàn
chủ lực làm dự bị chiến dịch. Ngoài ra còn huy động một vạn dân quân
tham gia phá đường, phá cầu, đốt phần lô cốt và tải thương, tiếp tế.
Bộ
chỉ huy Khu 8 trực tiếp tổ chức, chỉ đạo chiến dịch; cử đồng chí Nguyễn
Hữu Xuyến, liên trung đoàn trưởng 109-111 làm chỉ huy trưởng, đồng chí
Dương Cự Tẩm, chính ủy liên trung đoàn làm chính ủy của chiến dịch.
Phương châm tác chiến: Đánh điểm diệt viện và vây điểm diệt viện; tác chiến đi đôi với địch vận.
Kế
hoạch tác chiến chia thành ba hướng: Hướng chủ yếu (hồi đó gọi là hương
chính), lực lượng gồm một tiểu đoàn, một đại đội và hai trung đội độc
lập. Hướng thứ yếu (hướng phụ), gồm một tiểu đoàn, hai đại đội độc lập
và hai trung đội công an xung phong. Hướng phối hợp gồm các tỉnh đội:
Vĩnh Long, Sa Đéc, Trà Vinh tích cực hoạt động phá hoại để cầm chân
địch.
Để lãnh đạo công tác chuẩn bị, Ban chỉ huy chiến dịch
triệu tập “Hội nghị quân - dân - chính” tỉnh Vĩnh Long, Trà Vinh, huyện
Cầu Kè và cán bộ các đơn vị tham chiến để phổ biến kế hoạch và phân công
công tác chuẩn bị.
Về trinh sát và liên lạc: Ban chỉ huy liên
trung đoàn cử một trung đội trinh sát nghiên cứu và tổ chức dẫn đường
cho bộ đội; tổ chức các đường liên lạc (bằng người chạy bộ) giữa các mặt
trận với Bộ chỉ huy chiến dịch. Bộ phận điện đài chuẩn bị mật mã mới và
chuẩn bị vật chất cho máy móc trước ngày nổ súng một tháng.
Bộ
chỉ huy chiến dịch cử một tiểu đội công binh chuyên nghiên cứu bố trí
địa lôi trên các đường tiếp viện của địch theo dự kiến. Đồng thời Bộ chỉ
huy soạn thảo kế hoạch tác chiến, hướng dẫn hành quân, cách đánh gửi
cho từng mặt trận.
Về chính trị, trong hội nghị ngày 16 tháng
11, đã thành lập hai tiểu ban: “Tiểu ban chính trị” và “Tiểu ban tuyên
truyền” , thành phần gồm cả quân, dân, chính. Trong đó phân công cho
quân, dân, chính huyện Cầu Kè chuyên lo công tác dân vận, cụ thể đi sâu
vào các tổ chức và dân chúng, mật giao với bảo an và lính Miên, chú ý
nhằm vào vùng Bác-sa-ma, Ranh Hạt, Ô-tà-tưng, sóc Chông Nô và sóc Kha.
Chuẩn bị tiệc để mời sếp bảo an và sếp đồn nhằm cầm chân chỉ huy ở ngoài
sóc khi quân ta tiến công. Vận động trước binh lính địch sẵn sàng ra
hàng khi ta tiến công. Tiểu ban tuyên truyền tiến hành in biểu ngữ,
truyền đơn, tổ chức các tổ gọi loa tuyên truyền địch vận.
Tiến
hành giáo dục bộ đội về chính sách cụ thể với từng đối tượng: Đồng bào
Miên, lính Miên, lính bảo an, sư sãi, lính đồn và đối với những tên giặc
ngoan cố v.v… Giáo dục kỷ luật dân vận chính sách chiến lợi phẩm, tổ
chức “Hội đồng mặt trận” để thực hiện chính sách. Động viên tinh thần
thi đua giết giặc lập công của bộ đội và giữa các đơn vị. Tổ chức các
chiêu đãi sở để đón tiếp hàng binh.
Về cung cấp: Tổ chức ban
quân y mặt trận và các trạm cứu thương, giải phẫu, chuẩn bị thuốc men,
cáng, xuồng ghe và bộ phận dân quân tải thương. Công binh xưởng tiến
hành cải tiến đạn Mỹ thành đạn Mas để cấp cho trung liên. Sản xuất lựu
đạn, lựu đạn gài, địa lôi và đạn cối đủ dự trữ: Đạn súng trường tối
thiểu 50 viên, tối đa 100 viên; trung liên tối thiểu 300 viên, tối đa
500 viên; đại liên tối thiểu 700 viên, tối đa 1000 viên. Tổ chức dân
quân, chủ yếu của huyện Cầu Kè, một phần của huyện Tam Bình và Tiểu Cần
làm nhiệm vụ tiếp tế, phá hoại và tải thương. Ban quân lương của từng
đơn vị phối hợp chặt chẽ với quân, dân, chính từng xã trên địa bàn lo
việc tiếp tế gạo, muối, củi khô, thực phẩm...
____________________________________ 1.Trong
“Lịch sử Nghệ thuật chiến dịch Việt Nam” Nxb QĐND 1995 (tr. 73) viết:
Lực lượng ta tham gia chiến dịch gồm bốn tiểu đoàn và ba đại đội địa
phương. - Trong “Thống kê các chiến dịch” (Viện LSQS-1993) ghi:
Lực lượng ta có hai trung đoàn, một phân đội liên quân và bốn đại đội
địa phương. - Những tài liệu lưu trữ (BTTM-BQP) ghi rõ: Lúc đó cả
Khu 8 chỉ có ba tiểu đoàn chủ lực và các đại đội bộ đội địa phương và
quân của các tỉnh đội. Tại hồ sơ, phần diễn biến chiến dịch chỉ thấy
xuất hiện các đại đội của hai tiểu đoàn 307 và 308. Như vậy có thể Bộ
chỉ huy Khu 8 sử dựng hai tiểu đoàn chủ lực vào các hướng chiến dịch.
Còn một tiểu đoàn làm lực lượng dự bị và cơ động để bảo vệ Bộ chỉ huy
khu.
Chiến dịch chia thành ba đợt:
Đợt 1 (từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 12):
15
giờ 45 phút ngày 7 tháng 12, tiểu đoàn 307 tiến công và làm chủ sóc
Bác-sa-ma, sau đó bao vây và tiến công chùa, đồn Bác-sa-ma và các lô cốt
dọc lộ Cầu Kè - Tiểu Cần. Tiểu đoàn 308 tiến công sóc và đồn Chông Nô.
Sau gần hai ngày, cả hai tiểu đoàn giành thắng lợi, diệt gọn hai cứ
điểm, bắt và diệt nhiều địch, thu vũ khí, giải tán hơn 100 bảo an. Sau
đó bố trí hai đại đội chặn viện ở giông đất Chông Nô từ Hậu Giang lên,
đại đội 889 chặn tàu ở sông Bưng Bót. Tiếp đó, hai trung đội bộ binh và
một tiểu đội công an xung phong đánh bốt Cò, một trung đội và một tiểu
đội công an xung phong tiến công bốt nhà thương, nhưng cả hai cánh không
thành công ta liền chuyển sang bao vây để buộc địch phải tăng viện từ
Trà Vinh, Tiểu Cần lên.
Ngày 9 tháng 12, địch thả dù tiếp tế cho
thị trấn Cầu Kè. 15 giờ, một tàu và bốn sà lan chở hơn 40 quân đổ bộ
lọt vào trận địa phục kính, quân ta bắn chìm một sà lan, số còn lại rút
lui. Bộ chỉ huy chiến dịch rút quân ở mặt Chông Nô để tăng cường cho
vùng Cây Xanh giữ đường sông Bưng Bót. 17 giờ ngày 10, 300 tên địch đổ
bộ lên Chông Nô tiến vào Cầu Kè. Ta bỏ lỡ cơ hội diệt viện binh.
Đợt 2
(từ ngày 9 đến ngày 12 tháng 12): Bộ chỉ huy chiến dịch lệnh cho bộ
phận liên quân Miên-Việt tiếp tục hoạt động ở Bác-sa-ma, bố trí tiểu
đoàn 307 triển khai trận địa đánh viện tại Phong Phú. 10 giờ ngày 10
tháng 12, địch cho máy bay trinh sát và ném bom vào trận địa ta. Ngày
11, một đại đội của tiểu đoàn Ma-rốc từ Trà Vinh lên Bác-sa-ma sục sạo
nhưng ta vận động ra không kịp vì lực lượng bao vây Bác-sa-ma đã tự động
rút trước đó. Bộ chỉ huy quyết định tập trung lực lượng hai tiểu đoàn
tiêu diệt cánh quân ở Bác-sa-ma và kiềm chế bọn ở Cầu Kè xuống. 8 giờ
phi pháo dọn đường, địch ở Bác-sa-ma vận động lọt vào trận địa tiểu đoàn
307 phục kích, ta bao vây chia cắt diệt 90 tên, bắt 62 tên, thu toàn bộ
vũ khí. 9 giờ, cánh quân ở Cầu Kè lọt vào trận địa đại đội 933, nhưng
chỉ huy thiếu bình tĩnh, kỷ luật lỏng lẻo, một tiểu đội dao động rút lui
làm ảnh hưởng các bộ phận khác, để địch chiếm được địa hình có lợi đánh
bật ta ra. Do đó ta chỉ diệt và làm bị thương hai tiểu đội địch. 30 xe
lội nước từ vàm An Phú Tân đổ vào, nhưng đến Phong Phú ta đã thu dọn
chiến trường, rút vào giông phòng ngự nên bỏ lỡ thời cơ diệt địch. Địch
cũng không dám tiến công, chỉ đứng từ xa bắn vào, đến chiều thì rút lui.
Lực lượng của tiểu đoàn 308 trong thị trấn cũng chỉ bao vây và pháo
kích lẻ tẻ.
Đợt 3 (từ ngày 13 đến ngày 26 tháng 12):
Sau
hai đợt, phần lớn mục đích chiến dịch đã đạt được. Ta chủ trương tiếp
tục bao vây quấy rối thị trấn Cầu Kè, kết hợp phá hoại giao thông để cô
lập chúng. Đẩy mạnh việc gây cơ sở vùng mới giải phóng, đánh địa lôi
trên đường Trà Vinh - Tiểu Cần, sẵn sàng đánh viện từ Trà Vinh lên.
Những ngày đầu đợt 3, lực lượng công binh đã phá huỷ hai xe vận tải,
địch chết và bị thương 18 tên. Ta phá được thêm một cầu sắt, một cầu bê
tông. Việc tuyên truyền thực hiện khá tốt ở vùng Chông Nô, Bác-sa-ma,
Phong Phú và Ô-tà-tưng.
2 giờ đêm 25 tháng 12, tiểu đoàn 308
chia thành hai cánh đánh chiếm Lò Ngò. Đến sáng ta hoàn toàn làm chủ các
sóc bảo an và bố trí lực lượng chặn viện. 9 giờ 30 phút, bảy xe và hai
đại đội địch tiến vào mặt trận, ta nổ súng mãnh liệt, địch bỏ lại nhiều
xác chết và chạy tán loạn. 14 giờ 30 phút, địch kết hợp cơ giới, máy
bay, bộ binh tiến công ta một lần nữa, nhưng bị thất bại, ta diệt 40 tên
và thu một số vũ khí. Suốt buổi chiều máy bay ném bom vào trận địa ta.
17 giờ, bảy chiếc Dakota đến thả một đại đội quân dù. Khi chúng còn lơ
lửng trên không, ta đồng loạt nổ súng. Một số tên chết từ trên cao, một
số vướng vào bụi tre bị ta diệt, số còn lại chạy về đồn. Ta diệt trên 20
lính dù, thu một số dù địch. 19 giờ, ta lui quân. Cùng ngày, tiểu đoan
307 diệt lô cốt Tân Đại. Một lực lượng của đại đội 975 và 991 tiểu đoàn
307 chiếm lô cốt Cầu Tre bằng mật giao. Ta tước 40 súng trường và tập
trung bảo an của các sóc giải thích và thả ngay tại chỗ. Chiến dịch kết
thúc sáng 26 tháng 12 năm 1949.
Kết quả: Sau 20 ngày
chiến đấu, ta đã tiêu diệt tiểu đoàn Ma-rốc, trung đoàn 1 ngụy Gò Công,
đánh thiệt hại nặng tiểu đoàn Bến Tre; đánh tan hai đại đội của tiểu
đoàn Sóc Trăng ở Lò Ngò, làm tan rã đại đội dù, đánh lui đoàn xe lội
nước, đánh đắm một sà lan, phá huỷ hai xe vận tải; bắt sống 62 tù binh
Pháp và Ma-rốc, tiêu diệt 20 tên Miên gian; bắt và tha tại chỗ trên 200
lính bảo an; phá tan hệ thống phòng ngự bằng tháp canh, lô cốt của địch
trên lộ Tiểu Cần - Cầu Kè gồm: 12 lô cốt và cứ điểm, sáu sóc bảo an vũ
trang. Ta thu vũ khí đủ trang bị cho một tiểu đoàn chủ lực. Ta hy sinh
và bị thương 50 người.
Chiến dịch Cầu Kè là chiến dịch đầu tiên
trên chiến trường Nam Bộ, nhưng Bộ chỉ huy Khu 8 đã xác định được mục
đích, mục tiêu đúng, sát hợp. Thành công của chiến dịch là đã vận dụng
linh hoạt, sáng tạo cách “đánh điểm - diệt viện” và “vây điểm - diệt
viện” trên địa hình đồng bằng có nhiều sông rạch. Đã chia chiến dịch ra
từng đợt rõ ràng, phân rõ nhiệm vụ, mục tiêu cho từng lực lượng cụ thể.
Đã chọn mục tiêu vừa sức để mở màn chiến dịch (Bát-sa-ma), chọn mục tiêu
quan trọng (quận lỵ Cầu Kè) để bao vây, khiến địch không thể không ứng
cứu. Bố trí linh hoạt, hài hoà giữa lực lượng vây điểm và lực lượng chặn
đánh viện. Bằng cách đó, không những ta đã điều động viện binh địch
theo ý muốn mà còn thúc đẩy viện binh địch đến nhanh khu vực ta đã chọn
để tiêu diệt. Do đó, ta giữ vững quyền chủ động chiến dịch và chủ động
kết thúc chiến dịch trên thế thắng. Cầu Kè cũng là chiến dịch ta kết
hợp, hiệp đồng tốt giữa lực lượng chủ lực với lực lượng vũ trang địa
phương, quân, dân, chính, giữa tác chiến với công tác địch vận và công
tác phá hoại. Do đó các mục tiêu cơ bản đề ra cho chiến dịch đều đạt
được1.
Song,
là chiến dịch đầu tiên nên còn bộc lộ sự lúng túng bỡ ngỡ trong chuẩn
bị, trong tổ chức chỉ huy và trong cách đánh. Có lúc, có đơn vị chưa giữ
được yếu tố bí mật bất ngờ. Sử dụng lực lượng có lúc chưa tập trung nên
còn bỏ lỡ nhiều thời cơ diệt địch.
_______________________________________ 1.Tờ
Union Francaise (Liên hiệp Pháp) số ra ngày 28 tháng 12 năm 1949 đã thú
nhận “... Cầu Kè mới đây là một chiến trường bi thảm, trong đó quân đội
viễn chinh Pháp đã tổn thất nặng nề chẳng những theo dư luận công chúng
mà còn theo báo chí ở Pa-ri loan báo dựa vào tin tức của Bộ Pháp quốc
Hải ngoại”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét