Đạt Lai Lạt Ma có thể quyết định chấm dứt truyền thống hóa thân - Ảnh: Reuters

Theo trang Dalailama.com của Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, có thể hiểu hóa thân là sự thị hiện của chư Phật, bồ tát và các vị đạo sư giác ngộ trên trần thế để giáo hóa và cứu độ. Khi hóa thân chết đi, những bậc này có thể lựa chọn tái sinh để tiếp tục công cuộc hoằng hóa còn dang dở.

“Sự tái sinh của hóa thân là hiện tượng đến từ sự tình nguyện của cá nhân, hoặc ít nhất là cũng qua sức mạnh của nghiệp duyên, phước báu và năng lực cầu nguyện”, Dalailama.com viết, khác với sự đầu thai chuyển kiếp thông thường, hóa thân tái sinh vẫn giữ được ký ức về đời sống lúc trước.

Không như quan niệm thông thường, không chỉ riêng Đạt Lai Lạt Ma và Ban Thiền Lạt Ma mới tái sinh mà có rất nhiều dòng tái sinh trong cả 4 phái của Mật tông Tây Tạng. Trong đó, dòng tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma và Ban Thiền Lạt Ma được thế giới bên ngoài biết đến nhiều nhất vì vai trò lãnh đạo giáo quyền lẫn thế quyền của các vị này.

Tìm kiếm hóa thân tái sinh

Dòng tái sinh Đạt Lai Lạt Ma bắt nguồn từ vị đầu tiên là Gendun Drupa (1391 - 1475), người đã nguyện rằng sau khi chết sẽ tái sinh để hoàn tất những gì còn dang dở. Trước khi nhập tịch, đại sư Gendun Drupa đưa ra một số đồ dùng hằng ngày và viết một bài kệ để chúng đệ tử dựa vào đó tìm đến hóa thân tái sinh của mình.

Suốt 2 năm sau đó, các đệ tử liên tục tìm kiếm và cuối cùng đã xác định được hóa thân tái sinh của Gendun Drupa là một cậu bé 2 tuổi sống tại vùng Tsang, miền trung Tây Tạng. Tương truyền, khi vừa bập bẹ biết nói, cậu bé đã nói với cha mẹ rằng tên mình là Pema Dorjee (tục danh của Đạt Lai Lạt Ma thứ 1). Khi đoàn tìm kiếm đến nơi, họ bày ra trước mắt cậu bé nhiều đồ vật khác nhau và cậu đã chọn chính xác những vật dụng mà ngài Gendun Drupa để lại, đồng thời đọc và giải nghĩa rành mạch bài kệ. Sau đó, cậu bé được đưa về tu tập với pháp danh Gendun Gyatso (1475 - 1542) và trở thành Đạt Lai Lạt Ma thứ 2.

Cứ thế, mỗi đời Đạt Lai Lạt Ma trước khi viên tịch đều để lại một số di vật như tràng hạt, bình bát... cùng một bài kệ để phục vụ việc tìm kiếm. Ngoài ra, các bậc cao tăng được cho là sẽ nhận báo mộng cũng như nhiều dấu hiệu khác để bổ trợ. Theo sách The Search Team Arrives (tạm dịch: Đoàn tìm kiếm đã đến) của 2 tác giả Anne F.Thurston và Gyalo Thondup (anh ruột Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 - NV), sau khi Đạt Lai Lạt Ma thứ 13 Thubten Gyatso qua đời năm 1933, di thể được ướp của ông đang quay mặt về hướng đông nam đã tự quay đầu về hướng đông bắc.

Dựa theo dấu chỉ này, đoàn tìm kiếm đã phát hiện Lhamo Thondup tại làng Taktser, nay thuộc tỉnh Thanh Hải (Trung Quốc). Lhamo Thondup nhanh chóng vượt qua các bài kiểm tra theo truyền thống, chọn đúng những vật dụng của hóa thân đời trước và trở thành Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 cho tới nay với tên Tenzin Gyatso. Trên trang Dalailama.com, Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 kể rằng ngay từ trước khi được tuyên nhận, ông đã luôn nói với mẹ là sắp được đến Lhasa (thủ phủ Tây Tạng). Cũng theo lời kể, sau khi ông ra đời, một cặp quạ thường bay đến đậu trên mái nhà, tương tự các đời Đạt Lai Lạt Ma thứ 1, 7, 8 và 12.

Ban Thiền Lạt Ma

Nếu các Đạt Lai Lạt Ma được xem là hóa thân của Quán Thế âm Bồ tát thì Ban Thiền Lạt Ma được cho là hóa thân của Phật A Di Đà. Danh hiệu Ban Thiền Lạt Ma đầu tiên do Đạt Lai Lạt Ma thứ 5 Lobsang Gyatso trao cho thầy mình là đại sư Khedrub Je (1385 - 1438). Từ đó về sau, các vị Ban Thiền Lạt Ma tiếp nối truyền thống hóa thân tái sinh và được xem là có vị thế thứ hai về giáo quyền lẫn thế quyền sau Đạt Lai Lạt Ma. Cũng từ đây, Ban Thiền Lạt Ma đóng vai trò lãnh đạo quá trình tìm kiếm, tuyên nhận hóa thân tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma và ngược lại.

Tranh cãi nổ ra năm 1995 khi Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 tuyên nhận một cậu bé 6 tuổi tên Gedhun Choekyi Nyima là Ban Thiền Lạt Ma thứ 11. Tuy nhiên, Gedhun Choekyi Nyima sau đó đã mất tích và đến tháng 12.1995, chính quyền Trung Quốc chọn Gyaltsen Norbu, năm nay 26 tuổi, làm Ban Thiền Lạt Ma thứ 11. Đến nay, Trung Quốc và phía Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, đang lưu vong tại Ấn Độ, vẫn không công nhận lựa chọn của nhau. Ngày 6.9, Reuters dẫn lời ông Norbu Dunzhub - thành viên Ban Mặt trận thống nhất của Khu tự trị Tây Tạng - tuyên bố Gedhun Choekyi Nyima “hiện sống cuộc đời bình thường” và “không muốn bị quấy rầy”.

Tranh cãi về chấm dứt tái sinh Trong cuộc phỏng vấn với báo Đức Welt am Sonntag tháng 9.2014, Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 tuyên bố ông có thể sẽ không tái sinh đồng thời chấm dứt luôn thiết chế Đạt Lai Lạt Ma để “dân chủ hóa và tránh gây ảnh hưởng xấu”. Theo giới quan sát, quyết định này có thể nhằm tránh tình trạng chia rẽ sau khi ông qua đời nếu chính quyền Trung Quốc tiếp tục can thiệp vào quá trình lựa chọn Đạt Lai Lạt Ma tiếp theo như trường hợp Ban Thiền Lạt Ma. Trước đó, Đạt Lai Lạt Ma vào năm 2011 cũng đã tuyên bố từ bỏ mọi vị trí mang tính chính trị. Đáp lại, ngày 16.4.2015, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi khẳng định truyền thống tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma có lịch sử hàng trăm năm và phải tiến hành “tuân thủ các nghi lễ tôn giáo, định chế lịch sử và quy định của nhà nước”, theo Reuters.

Nếu người dân Tây Tạng tin rằng mỗi vị Đạt Lai Lạt Ma đều sẽ tái sinh và tiếp tục sứ mệnh thiêng liêng của mình ở kiếp sống sau đó, vậy điều gì sẽ xảy ra nếu Đạt Lai Lạt Ma hiện tại sẽ là vị Lạt Ma cuối cùng? 

Theo tín ngưỡng Tây Tạng, các Đức Đạt Lai Lạt Ma là hiện thân cho lòng từ bi của chư Phật và Bồ Tát, là người chọn con đường tái sinh trở lại kiếp người để cứu giúp chúng sanh. Người Tây Tạng tin rằng mỗi một Đạt Lai Lạt Ma đều là tái sinh của vị Đạt Lai Lạt Ma trước đó, vì vậy, các vị “Đạo sư với trí huệ như biển cả” này là nhà lãnh đạo tinh thần cao nhất, được người Tây Tạng tôn kính và ngưỡng mộ.

Nhà sư Đăng Châu Gia Mục Thố (Tenzin Gyatso) là vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, được coi là hiện thân của Lạt Ma thứ 13 và là một trong ba thánh nhân người Châu Á trong thế kỷ 20 – theo giáo sư Eric Sharpe, Đại học Sydney, Australia. Sau khi được tấn phong tước vị vào năm 1940, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã trở thành nhà lãnh đạo thế quyền và giáo quyền của nhân dân Tây Tạng.

Trong những năm 1950, quân đội của Chủ tịch Mao Trạch Đông đổ dồn vào vùng đất Tây Tạng, giết sư, đốt chùa và gây ra vô số tội ác đối với dân tộc này. Để tìm con đường hòa bình cho nhân dân Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma cùng với 80.000 người dân đã phải vượt qua dãy Hymalaya để tị nạn tại Ấn Độ.

Kể từ đó, Đạt Lai Lạt Ma đã nỗ lực để tìm sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế trong việc chấm dứt đàn áp bằng con đường hòa bình, kiên quyết không sử dụng bạo lực và loại bỏ hận thù. Việc từ chối sự thống trị tuyệt đối và các chính sách kìm hãm của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) ở Tây Tạng đã khiến Tây Tạng trở thành vấn đề nhức nhối trong nền chính trị Trung Quốc. Một cách hệ thống, ĐCSTQ đã thương mại hóa Tây Tạng, loại bỏ những gì về tự do tín ngưỡng, và có cả một lịch sử khủng bố tàn bạo bất cứ điều gì thuộc về tâm linh và nằm ngoài sự kiểm soát của Đảng. Trong nhiều năm qua, chính quyền Trung Quốc liên tục ngăn cản các cuộc gặp gỡ giữa Đức Đạt Lai Lạt Ma và giới chức Tây phương và Hoa Kỳ. Những căng thẳng trong quan hệ của ĐCSTQ với Đức Đạt Lai Lạt Ma, có lẽ, không còn là điều gì mới mẻ.

Bình luận này gây xôn xao tại cuộc họp thường niên của các nhà lãnh đạo Trung Quốc ở Bắc Kinh, rằng điều gì sẽ xảy ra sau khi Đạt Lai Lạt Ma viên tịch, và ai sẽ tiếp nối ngài làm nhà lãnh đạo của Phật giáo Tây Tạng.

Ông Chu Duy Quần, một quan chức của ĐCSTQ, đã trả lời các ký giả tại Bắc Kinh vào thứ Tư (11/3) rằng Đạt Lai Lạt Ma không cho biết liệu ngài sẽ tái sinh hay không. Ông Chu khẳng định, rốt cuộc chính phủ Trung Quốc mới có quyền quyết định:

Ông Chu dẫn đầu ủy ban về các vấn đề sắc tộc và tín ngưỡng của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (CPPCC) – cơ quan tư vấn và được họp cùng lúc với cơ quan lập pháp, hoặc Đại hội Nhân dân Toàn quốc (NPC). Ông cũng kết tội Đạt Lai Lạt Ma đã ‘chà đạp’ lên truyền thống thiêng liêng của mình: “Từ khía cạnh tôn giáo, đây là sự phản bội đối với việc kế thừa của các Đạt Lai Lạt Ma trong Phật giáo Tây Tạng”.

Bình luận về phát biểu của ông Chu, thủ tướng chính phủ Tây Tạng lưu vong, ông Lobsang Sangay, so sánh: “Giống như Fidel Castro nói: ‘Tôi sẽ chọn Giáo hoàng tiếp theo và tất cả các tín đồ Công giáo đều phải tuân theo’.” Đã từ lâu, các tín đồ Tây Tạng cho rằng họ sẽ không bao giờ công nhận một người lãnh đạo do chính phủ Trung Quốc chỉ định, và họ vẫn tiếp tục tin rằng Đạt Lai Lạt Ma sẽ tái sinh.

Theo Vision Times

Biên tập: Hồng Liên