Nhằm tìm mối liên hệ giữa con cháu thời đại Hùng Vương với các tổ tiên Phục Hy - Thần Nông - Đế Viêm - Đế Minh - Kinh Dương Vương, Chi hội Văn nghệ dân gian Việt Nam tại Hải Phòng đã phát động sưu tầm, nghiên cứu về truyền thuyết Hùng Vương trên đất Hải Phòng. Các nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian Hải Phòng đã đặc biệt chú ý đến huyền tích bộ chủ quan lang Hùng Phúc ở hang Vua Dưỡng Động, xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên, phản ánh mối quan hệ mâu thuẫn và liên kết các bộ tộc thời Văn Lang - Âu Lạc.
Trong đợt kiểm kê di tích lịch sử Hải Phòng những năm 1977-1978 của Bảo tàng Hải Phòng đã phát hiện ra nhiều nơi thờ vua Hùng và các tướng lĩnh thời đại Hùng Vương như: hang Vua (Minh Tân - Thủy Nguyên); đình Bắc Thanh Lãng (Quảng Thanh - Thủy Nguyên) thờ tướng Vũ Hồng và Vũ Thị Lê Hoa; miếu thờ Tổ Mẫu và danh tướng Hùng Sơn (Nghĩa Lộ - Cát Hải); đình Tiểu Trà (Kiến Thụy) thờ danh tướng Phạm Hải; đình Nhân Giả (Vinh Quang - Vĩnh Bảo) thờ Phùng Đại Lực; đình Tri Yếu (Đặng Cương - An Dương) thờ Chàng Rồng; đình Bích Động (Liên Am - Vĩnh Bảo) thờ 4 anh em họ Đặng; đình Phù Liễn (Thủy Sơn - Thủy Nguyên) thờ 3 anh em họ Trịnh; đình Kiều Hạ, Mỹ Khê, Trữ Khê thờ tướng Phạm Văn và Phạm Minh; đình Quán Khái (Vĩnh Phong - Vĩnh Bảo) thờ Tản Viên Sơn Thánh Bùi Thiên Quý…
Đặc biệt, qua công tác điền dã, các hội viên Chi hội Văn nghệ dân gian Việt Nam tại Hải Phòng đã phát hiện tại huyện Tiên Lãng 12 nơi thờ Qýt Minh và đình An Tử Hạ thờ vợ của Hùng Duệ vương; huyện Vĩnh Bảo có 21 đình, đền, miếu thờ 10 tướng của Hùng Vương thứ 18; huyện Thủy Nguyên có gần 30 nơi thờ Quý Minh đại vương, gần như các làng xã ở vùng Thượng huyện đều thờ danh tướng Quý Minh; huyện An Lão và Cát Hải đều phát hiện thấy truyền thuyết về thời đại Hùng Vương…
Xét về công lao nghiên cứu khoa học về thời đai Hùng Vương tại Hải Phòng còn phải ghi nhận ý nghĩa của việc phát hiện di chỉ khảo cổ học Tràng Kênh, mộ cổ Việt Khê và các di chỉ văn hóa Đông Sơn của Bảo tàng, của giới nghiên cứu lịch sử và văn hóa, văn nghệ dân gian Hải Phòng. Thời đại Hùng Vương là một phạm trù sử học tương đương với thời đại đồng thau và sắt sớm ở nước ta.
   Qua nhiều lần thay đổi tên gọi và cương vực, vùng đất Hải Phòng ngày nay có lịch sử khá lâu đời. Thời Hùng Vương, vùng đất Hải Phòng thuộc Bộ Dương Tuyền (có sách chép là Thang Tuyền), một trong 15 bộ của nước Văn Lang. Du khách có thể đến thăm các di tích thờ các nhân vật lịch sử thời Hùng Vương ở Hải Phòng bằng nhiều loại phương tiện đường thủy, đường bộ khá thuận lợi.
Trong cuộc hành hương về nguồn cội, nếu không có điều kiện và cơ duyên về với đất Tổ đền Hùng, du khách có thể viếng thăm di tích lịch sử văn hóa quốc gia: đình Tây và hang Vua ở Minh Tân, Thủy Nguyên. Hang Vua thờ bộ chúa Hùng Phúc, người Ái Châu đến trang Dưỡng Động lập đồn phòng thủ mặt biển bảo vệ bờ cõi Văn Lang và thờ 8 vị tướng: Hải Quang, Đông Hải, Linh Quang, Quảng Lực, Quảng Tế, Quảng Đạt, Hùng Đoán và Quỳnh Trân ngọc nữ.

Hang Vua (Thủy Nguyên)

Theo thần tích làng Dưỡng Động ký hiệu AE19/II thư viện Hán Nôm do Lễ bộ Hàn lâm viện Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính phụng soạn năm Hồng Phúc nguyên niên 1572, Quản giám Bách thần tri điện Hùng Lĩnh Thiếu khanh Nguyễn Hiền phụng sao năm Hoàng triều Vĩnh Hựu thứ 3 (1737), cho biết: Các thần có công lớn giúp vua cha đánh giặc Thục. Thời vua Hùng thứ 18, Dưỡng Động nằm trong vùng núi cao ven biển, rừng cây xanh biếc, ngày đêm vui tiếng chim kêu vượn hót, có sông nước lung linh sáng tỏa, cảnh đẹp như tranh. Nơi đây có một bộ quan lang bộ chúa ở Ái Châu, quê ở phủ Thiệu Thiên, trang Chu Nguyễn, họ Hùng tên húy là Phúc, vốn là danh tướng của họ Hùng, Hùng Vương bèn phong làm bộ quan lang.
Lúc bấy giờ, quốc gia yên ổn, bộ chúa quan lang Hùng Phúc dong buồm chu du khắp thiên hạ. Một ngày kia, bộ Chúa đến trang Dưỡng Động, huyện Thủy Đường, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương, thấy địa thế quanh co khuất khúc, núi non như long bàn hổ cứ. Ngắm xem bốn phía, trước thì dòng Tinh giang uốn lượn, sau thì núi cao dẫn mạnh rồng bao phong phải trái, bèn chọn làm nơi định cư. Trong trang có một nhà họ Hoàng, tên là Nhân Công, sinh được một người con gái Quế Nương nhân đức, hiền từ và rất mực hiếu đễ. Bộ Chúa xin với Hoàng Nhân Công được phối duyên cùng nàng Quế Nương.
 Lại nói, thấy Hùng Duệ vương đã 115 tuổi không có người kế nghiệp, bộ chủ Ai Lao là Thục Phán khởi binh đánh vua Hùng. Duệ Vương liền gấp rút ra hịch kêu gọi các sơn thần hậu duệ của họ Hùng giúp nước. Bốn vị tướng họ Cao: Cao Hiển, Cao Quang, Cao Tấn, Cao Tuấn và Tản Viên Sơn Thánh về trang Dưỡng Động cùng cha con Chúa quan Hùng Phúc phòng thủ tuyến sông Bạch Đằng và mặt biển đón đánh quân Thục một trận liên hồi, diệt gọn 30 vạn tên. Hùng Duệ Vương cũng về tận cung sở Dưỡng Động động viên quân sĩ đánh giặc, ngài ngự tại hang núi Vệ - hang Vua.
Quân Thục thua to, Duệ Vương cả mừng mở yến tiệc khao quân. Hai năm sau, Thục Phán nổi binh phục thù, 4 anh em họ Cao và 4 thần tướng Minh tự Linh Hải, Phổ tự Văn Thành, Tế tự Trung Trường, Trân Nương lại theo Tản Viên Sơn Thánh dùng linh trượng tiêu diệt quân Thục. Hùng Duệ Vương quyết định nhường ngôi cho con rể nhưng Tản Viên và các tướng họ Cao, 4 anh em thần tướng trang Dưỡng Động khuyên Hùng Duệ Vương nhường ngôi cho Thục Phán bởi Thục Phán cũng thuộc dòng dõi nhà Hùng, nhà vua y lời.
Sau đó, nhà vua cùng vợ chồng Tản Viên Sơn Thánh và các tướng Cao Hiển, Cao Quang, Cao Tấn, Cao Tuấn lên trời vào cõi bất diệt còn 4 anh em Minh tự Linh Hải, Phổ tự Văn Thành, Tế tự Trung Trường, Trân Nương về chốn thủy cung, âm phù con dân đất Việt bảo vệ chủ quyền biển đảo. Thục Phán nhận ngôi báu, cảm kích lập đàn thờ thề nguyền giữ cơ nghiệp nhà Hùng.
Hàng năm, cứ sau Tết Nguyên đán, người Hải Phòng và khách hành hương du xuân lại đến xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên, dự hội hang Vua, tưởng nhớ Hùng Vương, anh em đức Thánh Tản và các vị thủy thần Dưỡng Động. Hang Vua cũng như lễ hội đình Tây Dưỡng Động cần được quan tâm đầu tư hơn nữa để tương xứng với tầm vóc của tín ngưỡng thờ cúng vua Hùng, thờ cúng tổ tiên của người Việt.
Trần Phương