Đâu là nguyên nhân đế quốc Mỹ xâm lược Việt Nam?

Sau chiến tranh thế giới thứ II, khi mà phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của Thế giới thứ ba diễn ra mạnh mẽ, ảnh hưởng “Cộng sản” và “nguy cơ bành trướng” của Liên Xô, thì Mỹ cần phải xây dựng được cho mình những “viên cảnh sát” khu vực đủ “mạnh” để đối phó. Ở châu Á, theo giới lãnh đạo Mỹ, Trung Quốc có điều kiện về dân số, diện tích và vị trí địa lý thuận lợi đủ khả năng xây dựng được một nền chính trị, quân sự mạnh – đảm nhiệm được vai trò “cảnh sát”.
Nhưng trước sự lớn mạnh và thắng thế của Đảng Cộng sản, trước Quốc dân đảng, Mỹ lại tính đến giải pháp về một chính quyền liên hiệp. Hi vọng không thành, khi sau đó, Quốc Dân đảng tiếp tục bị tấn công, phải bỏ chạy ra Đài Loan. Và ngày 1 tháng 10 năm 1949 nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời.
Từ thực tế trên, buộc các nhà chiến lược Mỹ phải tìm “ứng viên” thay thế. Và Nhật Bản được chọn, mặc dầu trước đó nó bị lãng quên do “đặc tính không đáng tin cậy hoặc không dễ dàng điều khiển được.” [1]
Để tái thiết công nghiệp cho Nhật, cần phải có thị trường giàu lợi nhuận và nơi cung cấp nguồn nguyên liệu thô, rẻ. Ở vùng vành đai châu Á: Triều Tiên, khu vực Mãn Châu – Trung Quốc… đáp ứng được yêu cầu này.
Vùng vành đai theo sự hoạch định của Mỹ, ngoài vai trò là thị trường tiêu thụ, cung cấp nguồn nguyên liệu còn tham gia vào “…việc sản xuất hàng hóa cơ bản như lương thực và nguyên liệu thô, những mặt hàng mà nó lợi thế so sánh và Nhật Bản đang thiếu. Nhật sẽ chuyên môn hóa vào các ngành sản xuất công nghiệp, tài chính đóng tàu và bảo hiểm. Nó sẽ trở thành công xưởng của châu Á…”
Thế nhưng, chiến tranh Triều Tiên (1950 –1953) đã làm mất đi phần nào những toan tính đó.
Cuộc chiến Triều Tiên nổ ra từ ngày 25 tháng 06 năm 1950, khi binh lính bắc Triều Tiên vượt qua vĩ tuyến 38, đánh chiếm Seoul.
Mỹ lập tức can thiệp, tướng Mỹ Douglas MacArthur được bổ nhiệm làm tổng chỉ huy lực lượng Liên Hiệp Quốc của 16 nước, ở Triều Tiên. Sau đó, liên kết Nam Triều Tiên mở cuộc phản công, chiếm lại những vị trí đã mất. Đồng thời còn vượt qua vĩ tuyến 38, tiến đến biên giới vùng Mãn Châu, bắt được một số tù binh Trung Quốc [2]. Chiến lược này, đe dọa nghiêm trọng đến an ninh Trung Quốc, thế là Trung Quốc tăng cường quân đội, phối hợp với Bắc Triều Tiên, phản công chiến lược.
Ngày 27 tháng 7 năm 1953, tại Bàn Môn Điếm (P’anmunjŏm – Triều Tiên), Hội nghị đình chiến quân sự giữa hai miền Nam – Bắc Triều Tiên được ký kết và vĩ tuyến 38 vẫn là ranh giới chia cắt hai miền.
Kết quả cuộc chiến cho thấy, Mỹ vẫn không mở rộng được phạm vi chiếm đóng. Kế hoạch xây dựng vùng ngoại vi Triều Tiên – Mãn Châu xem như thất bại.
Trong lúc này, “Dường như mục tiêu dễ đạt tới hơn là Đông Nam Á, đặc biệt là hai quần đảo lớn là Philippin và Inđônêxia, trong đó Inđônêxia có dân số hơn 100 triệu người và rất giàu nguồn tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ, cao su, v.v…”
Liệu, có ai “chấp nhận một sự thịnh vượng chung mới của toàn Châu Á một lần nữa, phải cam kết hỗ trợ cho sự hồi phục của kẻ thù và kẻ xâm lược họ trước đây.”
Phía Philippin phản ứng, theo tờ Times của Manila::"Tại sao Cộng hòa Philippin lại phải nhất trí với một thỏa thuận theo đó người Nhật sẽ được lợi và thịnh vượng, trong khi người Philippin vẫn phải dựa trên cơ sở thực dân cũ là cung cấp các nguyên liệu thô cơ bản cho kẻ thù cũ để đổi lấy những thứ không đáng giá như chuỗi hạt thủy tinh, nhẫn đồng và gương soi cầm tay? Đặc biệt là khi người Philippin có thể tự làm ra chúng."
Inđônêxia, lại càng không có cơ sở để đồng ý.
Vừa giành được độc lập từ tay phát xít Nhật (17-8-1945), Inđônêxia phải đấu tranh chống sự trở lại của thực dân Hà Lan. Mặc dầu, đến tháng 11 năm 1949, Hội nghị La Hay, Hà Lan đã công nhận và trao trả chủ quyền nhưng về nhiều mặt vẫn còn bị hạn chế.
Inđônêxia buộc gia nhập Liên minh Hà Lan – Inđônêxia, do nữ hoàng Hà Lan đứng đầu và lệ thuộc hoàn toàn vào Hà Lan về thương mại, ngoại giao, đảm bảo tôn trọng mọi quyền lợi, tài sản của người Hà Lan trên đất nước Inđônêxia, và buộc phải trao trả các đồn điền xí nghiệp… cho tư bản nước ngoài.
Chính vì thế, Inđônêxia vẫn phải tiếp tục đấu tranh để giành độc lập hoàn toàn. Và trong nhận thức của Inđônêxia thì Hà Lan hay Mỹ, Nhật không khác nhau về bản chất.
Những quốc gia “phi Cộng sản” mà lại không mấy thân thiện với Mỹ, nếu “bị ảnh hưởng của Cộng sản” thì sẽ ra sao...
Trong khi đó, một quốc gia Đông Nam Á khác là Việt Nam, ở đó một chính quyền “Cộng sản” vừa mới được thành lập (8 năm 1945). Và tháng 1 năm 1950, Liên Xô, Trung Hoa đã công nhận nền độc lập đó, bắt đầu giúp đỡ.
Theo thuyết Domino [3] của chính giới Mỹ: “Cộng sản” đã từ Liên Xô, Trung Quốc đang tràn xuống Việt Nam nếu không ngăn chặn kịp thời, rồi sẽ từ Việt Nam lan ra khắp Đông Nam Á…
Trở lại vấn đề Nhật Bản… do về lâu dài, Nhật phụ thuộc rất lớn vào nguồn tài nguyên của Đông Nam Á, cho nên có một sự thắng lợi nào của “Cộng sản” sẽ dẫn đến tình trạng “Thân cộng” hoặc thậm chí ngã về “Phe cộng sản” của Nhật, thì vai trò là một “viên cảnh sát” khu vực châu Á sẽ mất đi, lực lượng “Cộng sản” sẽ lớn mạnh hơn...
Việc đó, sẽ đưa đến nhiều nguy cơ cho Mỹ. Trong báo cáo bí mật của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ vào tháng 6 năm 1952 viết:
Sự lớn mạnh của Cộng sản trên toàn cõi Đông Nam Á sẽ làm cho vị thế của Hoa Kỳ tại các căn cứ quân sự dọc theo bờ biển Trung Quốc, Philippine, Đài Loan, Nhật Bản, Triều Tiên và ngoài khơi Thái Bình Dương trở nên không ổn định và đe dọa nghiêm trọng đến lợi ích an ninh của Hoa Kỳ tại vùng Viễn Đông.
Tài liệu mật của Bộ Quốc phòng Mỹ về chiến tranh xâm lược Việt Nam, viết thêm:"Ách thống trị của Cộng sản, dù với biện pháp gì… trước mắt sẽ gây nguy hại nghiêm trọng và về lâu về dài nguy hại một cách nguy kịch đến lợi ích an ninh quốc gia Mỹ. "
Nói theo cách khác, “Tiền đề căn bản của chủ nghĩa quốc tế Mỹ là chủ nghĩa tư bản Mỹ chỉ có thể thịnh vượng nếu như những đối tác thương mại chủ yếu của nó, Nhật Bản và các quốc gia nòng cốt khác, cũng thịnh vượng.” . Chính vì thế, nên chính quyền Nhà Trắng sẽ thực hiện mọi biện pháp, dưới nhiều hình thức để có thể hội nhập vùng ngoại vi vào nền kinh tế trung tâm (Nhật Bản) một cách hiệu quả hơn.
Tình hình cụ thể ở Việt Nam, chứng minh rõ hơn cho vấn đề này … Trước giai đoạn năm 1945 – 1950 [4], Mỹ đã có âm mưu “đặt ảnh hưởng” ở Việt Nam. Tổng thống F.Rudơven tuyên bố: “Hơn một năm qua, tôi đã bày tỏ ý kiến rằng, Đông Dương không thể trả lại cho Pháp mà cần được thác quản quốc tế…”. Do vậy, nên Mỹ đã không “ủng hộ” việc trở lại của Pháp, ngày 3-11-1944, tổng thống F.Rudơven ra chỉ thị:
1 (…)
2. Các nhân viên quân sự và dân sự Mỹ không được thảo luận và đồng ý về bất cứ điều gì với Pháp liên quan tới Đông Dương.
3. Từ chối giúp Pháp về tất cả các trang thiết bị, vũ khí và phương tiện chuyển quân sang Viễn Đông... Tháng 1 năm 1945, F.Rudơven đã có công hàm chính thức từ chối yêu cầu khẩn thiết của Pháp về việc cung cấp tàu chở quân Pháp sang Viễn Đông…
Sự kiện khác, ngày 22 – 8 Tổng thống Pháp De Gaulle bay sang Oasinhtơn hội đàm với Tổng thống Mỹ Truman. De Gaulle tuyên bố sẽ thiết lập một chế độ mới ở Đông Dương, chính phủ gồm người bản xứ và kiều dân Pháp do đại diện chính phủ Pháp đứng đầu và quân Pháp sẽ vào Đông Dương tước vũ khí quân Nhật.
Kế hoạch này, không được Nhà Trắng chấp thuận. Vì Mỹ chỉ muốn quân Tưởng làm nhiệm vụ này (giải giáp quân Nhật), muốn “nắm” Việt Nam thông qua chính quyền Tưởng Giới Thạch…
Nhưng sau đó, do có sự tranh chấp giữa Mỹ và Anh, Mỹ buộc phải đi đến thỏa hiệp, lấy vĩ tuyến 16, phân chia vùng ảnh hưởng ở Việt Nam. Bắc vĩ tuyến 16 do lực lượng thân Mỹ là quân Tưởng chiếm đóng; nam vĩ tuyến 16 do lực lượng thân Anh [5] là Pháp tiếp quản.
Một biến cố mới…
Vì lúc này, Tưởng phải tập trung lực lượng đối phó với Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng thời Tưởng cũng được “nhiều lợi” từ Pháp [6] nên ngày 28 tháng 2 năm 1946, với Hiệp ước Hoa – Pháp, Tưởng đã nhượng bắc vĩ tuyến 16 cho Pháp.
Thế nhưng, Mỹ vẫn chưa bỏ ý định về Việt Nam…
Từ ngày 1 tháng 5 năm 1950, lợi dụng sự suy yếu của Pháp trước “sức mạnh của Cộng sản” Việt Nam, tổng thống Truman tuyên bố viện trợ cho Pháp. Mục đích, để từng bước “nắm” lại Việt Nam từ tay Pháp.
Chủ trương của Mỹ là vừa đe dọa để mở rộng chiến tranh vừa tăng cường nắm và củng cố ngụy quân ngụy quyền chuẩn bị điều kiện để Mỹ sớm thay Pháp ở Đông Dương. Mỹ muốn kéo dài cuộc chiến tranh để Pháp và Việt Nam cùng suy yếu, thuận lợi cho việc Mỹ vào Đông Dương.
Sau thắng lợi quyết chiến chiến lược ở Điện Biên Phủ của Việt Nam dẫn đến việc Pháp phải ký Hiệp định đình chiến ở Genève...
Cộng thêm, từ sau hành động can thiệp quân sự, kéo dài chiến tranh ở Triều Tiên, Mỹ “đã giành được thắng lợi từ thế bế tắc… cơ sở cần thiết để thúc đẩy việc quân sự hóa chính sách đối ngoại của Mỹ” . Quốc hội Mỹ đã tăng khoản chi cho các vấn đề quân sự nhiều hơn trước.
Đồng thời, các nước đồng minh trong hiệp ước: Mỹ - Nhật, ANZUS, NATO… sẽ “ủng hộ” mọi hành động về Việt Nam của Mỹ, nhằm đảm bảo những cam kết “an ninh” của Mỹ còn nguyên giá trị ban đầu.
Ở thời điểm lúc đó, mọi vấn đề hình như rất thuận lợi cho việc Mỹ thay Pháp… Vì thế, Mỹ thúc giục Pháp sớm ký hiệp kết Hiệp định đình chiến với Việt Nam và Mỹ thực hiện ngay ý đồ thay Pháp ở Việt Nam và cả Đông Dương.
Trong lúc nền kinh tế Pháp kiệt quệ, chính trị rối ren, nội bộ chia rẽ, lại phải đối phó với cuộc chiến tranh giành độc lập của nhân dân Angiêri, Pháp đành phải nhượng bộ Mỹ, rút khỏi Việt Nam.
Vậy là, từ chỗ chỉ là một kẻ can thiệp thông qua viện trợ quân sự cho Pháp, sau năm 1954, Mỹ chuyển sang, đóng vai trò là kẻ xâm lược Việt Nam.
Được bắt đầu một cách thận trọng, thậm chí có phần nào ngờ vực, tới năm 1955, Hoa Kỳ đã dần dần tăng cường nỗ lực của mình nhằm tạo ra một quốc gia nam Việt Nam từ con số không. [17, tr. 261] …sử dụng họ như tấm gương cho phần còn lại của khu vực ngoại vi thấy rằng, trên thực tế, việc chơi theo luật chơi của chủ nghĩa quốc tế Mỹ sẽ được thưởng công.
Nhìn lại toàn cảnh về chính sách của Mỹ, ta thấy chính quyền Nhà Trắng đã lợi dụng chiêu bài chống “Cộng sản” để “lôi kéo” người dân, Quốc hội “ủng hộ” trong việc “chi tiền” và đồng thời làm nguyên cớ lãnh đạo các nước “đồng minh” cho vấn đề mở rộng ảnh hưởng toàn cầu…
Nên, dù có hay không, một nhà nước “Cộng sản”, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời năm 1945; một sự thiết lập ngoại giao của các nước xã hội chủ nghĩa từ năm 1950 thì Mỹ vẫn xâm lược Việt Nam.
Sẽ không có gì khác, nếu có khác chỉ là về hình thức mà thôi: có thể ràng buộc về kinh tế hoặc can thiệp quân sự…
Do vậy, chúng ta hiểu cuộc chiến tranh Đông Dương lần 2, Mỹ tiến hành mục đích để chống sự bành trướng của “Cộng sản” và cốt yếu là thực hiện giấc mơ bá quyền, cái đích mà giới cầm quyền Nhà Trắng hướng tới.
Chú thích
[1] Vì với bản chất quân phiệt hiếu chiến, cộng thêm tư tưởng đế quốc, tư tưởng bành trướng… nên nếu được tái công nghiệp, phát triển trở lại, không có đối trọng ở châu Á. Nhật có nguy cơ mở rộng chiến tranh xâm lược, giành lại thị trường. Nhiệm vụ của Mỹ, ở thời điểm hiện tại là phải loại bỏ được các tư tưởng này.
[2] Quân tình nguyện Trung Quốc đến Triều Tiên từ trung tuần tháng 10 năm 1953, theo tinh thần “Kháng Mỹ Viện Triều”.
[3] Do tổng thống Mỹ Truman đề xuất năm 1946, là thuyết về phản ứng dây chuyền của hệ thống các nước. Nếu một nước trong hệ thống đó bị sụp đổ, thì các nước còn lại trong hệ thống cũng sụp đổ theo.
[4] Cái móc thời gian mà Mỹ cho là “Cộng sản” từ Liên Xô đã tràn sang Trung Quốc, rồi đến Việt Nam.
[5] Việc Anh giúp Pháp trở lại xâm lược Đông Dương, không phải vì “tình nghĩa” đồng minh. Mà xuất phát từ quyền lợi: Pháp nhượng bộ Anh ở Xiri, nơi tranh chấp Pháp – Anh từ trước, đổi lại Anh ủng hộ Pháp tái chiếm Đông Dương.
[6] Pháp nhượng cho Tưởng một số quyền lợi về kinh tế, chính trị: tự do thu thuế ở cảng Hải Phòng, trả lại đoạn dường sắt Hồ Kiều – Côn Minh…
Dương Văn Triêm (Hội sử học Đồng Tháp)