Vẫn là câu chuyện giữa tôi và nữ Quận chúa triều Nguyễn Đặng Hoàng Ánh. Có thể nói, bà dễ gây thiện cảm cho bất cứ ai ngay lần gặp đầu tiên, với tôi cũng không là ngoại lệ. Mặc dù tuổi đã ngoài 80, nhưng ngược lại trí của bà thì thông tuệ đến lạ. Bà am hiểu lịch sử, nhớ chi tiết nếu nói về sử bà có thể kể và phân tích sắc bén khiến bất cứ ai cũng phải giật mình.

Bà ăn nói nhẹ nhàng, ẩn nét duyên thầm của con người xứ Huế, có sự sắc sảo của một người từng khiến những viên quan chóp bu của chế độ Sài Gòn phải nể phục. Bà nói và viết được nhiều ngoại ngữ: Tiếng Pháp sành sỏi, tiếng Anh chuẩn, đồng thời tiếng Nga, Đức, Trung Quốc, Nhật bà đều sử dụng được. Lối nói của bà có lúc cổ kính thoang thoảng của người đi ra từ Hoàng triều, nhưng hiện đại, sắc sảo khi nói về những vấn đề đương đại, không hổ danh từng là tình báo viên chiến lược, từng lòn sâu trong lòng địch. Thời hoạt động cách mạng bà có rất nhiều tên cũng như biệt danh. Hiện tại bà tên là Đặng Hoàng Ánh, nhưng tên gốc khai sinh là Nguyễn Phúc Ngọc Diệp (dòng họ Nguyễn Phúc triều đình nhà Nguyễn).

Trở lại quá khứ, con đường làm tình báo của Quận chúa Nguyễn Phúc Ngọc Diệp bắt đầu khi cả gia đình bà bị bọn phản loạn xử giảo hình. Chỉ duy một mình bà được cán bộ cách mạng là đồng chí Phạm Hùng (người được cha bà cứu giúp) cứu thoát, lúc đó bà chỉ khoảng 11 tuổi. Sau đó bà được giao gửi cho đồng chí Phạm Văn Xô cưu mang và nuôi nấng, dạy dỗ ở Trung đoàn 307 Liên hợp quốc đoàn này gồm bộ đội đa quốc gia, đóng tại nhà đồng chí Phan Văn Đáng (Trà Vinh, sau này Phó Bí thư Trung ương Cục miền Nam), năm 1948 thì Trung đoàn này giải tán. Bà được các đồng chí che chở tránh sự truy sát (vì bà là con của Trần Lệ Chất chống Pháp), gom tiền cho đi học và hướng tư tưởng vào con đường cách mạng. Sau này khi lớn lên bà vẫn coi đó là 2 người anh thân tín, bà luôn quý như cha, như anh ruột của mình.

Trong hồi ký, nhớ lại quãng tuổi thơ bà có viết: "Ngày đi học ở Trường Gia Long Sài Gòn, thời gian còn lại tôi tranh thủ đi bán báo dạo, bánh mì, lạc rang... có lúc đói thèm mà chẳng dám ăn một hạt. Học bậc Đệ Tam phải có đồng phục áo dài trắng, riêng tôi phải mang áo giật gấu vá vai, bọn con nhà giàu thường trêu chọc. Những lúc buồn muốn buông xuôi, anh Hai Xô (đồng chí Phạm Văn Xô) lại động viên: "Út Diệp, em phải nhẫn nhục cố học cho thành tài, hôm nay mây mù, ngày mai sẽ có bình minh chiếu sáng, sau lũ lụt đất nhiều phù sa, cây lại tươi tốt".

Chính nhờ những lời động viên ấy cô bé mồ côi lại cố gắng, luôn đạt kết quả xuất sắc, hoàn thành Tú tài  I, II rồi thi đỗ luôn vào trường đại học Y khoa Hà Nội khi chưa đủ tuổi. Đốc học Lưu (thầy dạy Ngọc Diệp) lo chạy cho cô thêm một tuổi, nhưng trong thời gian chờ đợi một sự kiện làm thay đổi chính bản thân nữ thiếu niên.

Đó là vào một hôm đi bán báo dạo, đồng chí Hai Xô giao cho cô mang theo hai quả lựu đạn (lúc ấy phong trào chống Tây nổ ra khắp nơi), đến rạp hát Nguyễn Văn Hảo (Sài Gòn) cô liều mình rút kíp ném chết hai tên lính Pháp. Với chiến công đầu đời, cô bé Ngọc Diệp được các anh khâm phục về sự gan dạ và phong cho biệt danh con bé to gan lớn mật. Với bản lĩnh, thông minh, Ngoc Diệp được xứ ủy Nam kỳ cử đi học lớp phản gián ở Đông Cao Miên với thời hạn một năm. Khóa học phản gián đầu tiên đã trang bị nền móng kiến thức để sau này bà trở thành tình báo chiến lược.

Bà Đặng Hoàng Ánh còn nhớ như in những năm tháng du học trên đất Pháp.

Chuyện cảm động về vị vua thất sủng

Sau khi hoàn thành khóa học phản gián ở Đông Cao Miên, năm 1952 Ngọc Diệp trở về vừa đủ tuổi vào học tại đại học Y khoa Hà Nội, một năm sau thì chuyển vào Sài Gòn. Bốn năm trôi qua, Ngọc Diệp là sinh viên xuất sắc, thuộc danh sách thí sinh học bổng để sang Pháp học. Nhân tiện tổ chức Xứ ủy Nam kỳ cử đi học để đào tạo bác sỹ giỏi cho cách mạng sau này. Bà Đặng Hoàng Ánh kể: "Rất may là nhờ vào sự chăm chỉ, tôi nhận được học bổng của đại học Sorbonne Paris khi chỉ còn bảy ngày nữa là chiếc thuyền của đoàn quan Pháp và thân nhân thất bại trong chiến dịch Điện biên phủ năm 1954 từ Việt Nam trở về Pháp. Chỉ trong vòng một tuần lễ Ngọc Diệp phải hoàn thành hết thủ tục, chuẩn bị kinh phí để đi cùng đoàn người bại trận sang Pháp.

Vua Bảo Đại. Ảnh nguồn Internet.

Sau 90 ngày lênh đênh trên biển, ngày 10/8/1954 thì chiếc tàu cập cảng Marseill, mọi thứ lại bắt đầu với một thiếu nữ trên xứ người. Được vào học tại đại học danh tiếng của Pháp, may mắn Ngọc Diệp được gặp Giáo sư Bửu Hội là giảng viên của trường, cũng là anh họ cô. Theo đế hệ cô phải gọi là Hoàng Huynh, không lâu sau thì người em họ là phế đế Bảo Đại nghe tiếng tiếp tục tìm đến. Cuộc hội ngộ bất ngờ của những người đồng tông khiến cô gái Việt bé nhỏ không còn cô độc trên xứ người. Bà Ánh nói về hai người anh em họ mình: "Họ giúp tôi rất nhiều cả về vật chất lẫn tinh thần khi tôi học ở Paris hoa lệ. Ở trường Hoàng huynh Bửu Hội là một người thầy giỏi và nghiêm khắc, đã cho tôi những kiến thức, còn Hoàng đệ Bảo Đại luôn giúp tôi về vật chất những năm cuối của khóa học".

Bà bảo, để có tiền chi trả chi phí đắt đỏ ở Paris, Bảo Đại đã không đi vào các sòng bài, quán bar, ăn chơi nữa mà dành dụm tất cả tiền cho bà đi học. Khi túng bấn quá, Bảo Đại đã bán luôn chiếc du thuyền mang tên Hương Giang của mình để lo chí phí cho bà học. Thời gian này Bảo Đại định cư cùng vợ là Nam Phương Hoàng Hậu tại Chabrignac (thuộc tỉnh Corrèze miền trung nước Pháp).    

"Thời gian học ở Pháp, tôi được nghe tâm sự của Bảo Đại rất nhiều, trên thực tế báo chí, những người viết sử không tìm hiểu đến nơi đến chốn, bảo Bảo Đại ăn chơi sa đọa đến nỗi bán cả du thuyền. Trên thực tế một phần tài sản trong đó có chiếc du thuyền Bảo Đại đã bán để tôi ăn học. Khi lưu vong ở Pháp, không lúc nào Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương thôi nhớ về quê hương. Nhiều lần Nam Phương đòi về Lâm Đồng sống ở đồi chè B'Lao, nhưng vì điều kiện không cho phép...".

Kỳ 3: Sự thật về Trung tướng Nguyễn Bình và phiên xử Nguyễn Bình tướng cướp

Như chúng tôi đã giới thiệu ở kỳ trước, sau khi thực hiện chiến công ném lựu đạn diệt hai tên lính Pháp ở rạp hát Nguyễn Văn Hảo (Sài Gòn), bà Đặng Hoàng Ánh lúc đó có tên là Phạm Ngọc Diệp được Xứ ủy Nam Kỳ tuyển chọn cử đi học lớp phản gián đầu tiên tại Đông Cao Miên (Campuchia) trong thời gian 1 năm. Cùng khóa học này còn có đồng chí Phan Văn Đáng (Phó Bí thư Trung ương cục miền Nam mà bà thường gọi thân thiện là anh Hai Văn), đồng chí Đặng Thiết Bảng, đồng chí Bùi Ngọc Hường và người giảng dạy là đồng chí Đào Phúc Lộc (tên khác Hoàng Minh Đạo, Bùi Văn Thu - nhà tình báo nổi tiếng).

Năm 1948, đồng chí Đào Phúc Lộc nhận lệnh điều động của Đại tướng Võ Nguyên Giáp cử vào tăng cường cho chiến trường miền Nam, đảm trách chức Trưởng ban Quân báo Nam Bộ với nhiệm vụ là Đặc phái viên của Bộ Tổng tham mưu đi kiểm tra tình hình công tác phản gián, tình báo, quân báo ở Khu IV vào đến tận Nam Bộ. Mục đích là để kiện toàn thống nhất lại tổ chức của ngành tình báo từ Trung ương đến địa phương, giúp Cục có điều kiện chỉ đạo tình báo toàn quốc. Chủ trương này được Trung ương nhanh chóng tiến hành nhằm chuẩn bị để đối phó với tình hình mới, khi Pháp quyết quay lại leo thang xâm lược ở Nam Bộ.

Đồng chí Đào Phúc Lộc năm 1968, người cùng bà Ánh xử tên Nguyễn Bình tướng cướp.

Lúc này ở miền Nam có một nhóm lớn trung lập, nhưng có xu hướng thân Pháp đó là lực lượng Bình Xuyên do tên tướng cướp Bảy Viễn (Lê Văn Viễn, người Chợ Lớn- Sài Gòn) cầm đầu. Trước năm 1945, Bảy Viễn nổi tiếng là một tên tướng cướp ngang tàng và ma mãnh. Y từng bị chính quyền Pháp tuyên án rất nhiều lần, từng bị đày đi tù Côn Đảo nhưng vượt ngục trốn về thành lập lực lượng Bình Xuyên (dân giang hồ tứ chiếng ở Nam Bộ, hoạt động ở vùng ven Sài Gòn trong 10 năm từ 1945-1955).

Năm 1946, Pháp quay lại Nam Kỳ thì Bảy Viễn ngả sang Pháp, y được Tướng Pháp De la Tour gắn cho lon đại tá. Năm 1952, vua Bảo Đại phong cho Bảy Viễn cấp bậc thiếu tướng 2 sao và bổ nhiệm vào chức vụ Đô trưởng Cảnh sát Công an Sài Gòn Chợ Lớn. Bằng thế lực của mình, Bảy Viễn thâu tóm các sòng bài Đại Thế Giới, Kim Chung ở Sài Gòn và casino Thái Bình Dương ở Vũng Tàu, đồng thời làm ngơ cho khu mại dâm Bình Khang hoạt động công khai.

Với quyền thế cộng với máu giang hồ, Bảy Viễn không những tăng cường hợp tác với Pháp, mà còn cho đàn em lộng hành chống phá cách mạng ráo riết, gây tổn thất rất lớn cho cách mạng và nhân dân. Trong đó y cho một tên tướng cướp tên là Nguyễn Bình, đây là một đàn em đắc lực của Bảy Viễn, chuyên cướp của giết người ở Long Thành (Bà Rịa - Vũng Tàu). Điều đáng nói là sau khi gây án, hắn thường lấy tên công khai và đổ vấy cho phía Việt Minh, hạ uy tín của Trung tướng Nguyễn Bình phía cách mạng, làm mất lòng tin nhân dân. Chủ trương của phía cách mạng là phải bắt cho bằng được tên này để công khai xử trước nhân dân, ổn định tinh thần quần chúng.

Đồng chí Đào Phúc Lộc được cử thực hiện điệp vụ này, ông đã tìm cách làm quen và làm thư ký của Thiếu tướng thân Pháp Nguyễn Văn Xuân (1892-1989, Thủ tướng của Cộng hòa tự trị Nam Kỳ, là sĩ quan gốc Việt đầu tiên mang quân hàm cấp tướng của quân đội Pháp năm 1947). Qua nhiều lần điều tra thì đồng chí Lộc lần được hồ sơ về cái tên tướng cướp Nguyễn Bình. Với sự khôn khéo, một mẻ lưới được bủa, tên tướng cướp Nguyễn Bình nhanh chóng bị bắt gọn. Tháng 10/1949 phía cách mạng đưa tên này ra xử công khai tại Long Thành, chính bà Đặng Hoàng Ánh lúc đó tên là Đặng Ngọc Diệp làm thư ký phiên tòa, Hội đồng xét xử có đồng chí Đào Phúc Lộc và một số đồng chí khác. Phiên tòa công khai trước bàn dân thiên hạ, kết quả tên Nguyễn Bình tướng cướp bị nhận án tử, tên thổ phỉ từng gây bao tai họa bị tử hình, từ đó người dân mới yên tâm sinh sống.

Trung tướng Nguyễn Bình người từng bị nhầm lẫn với tướng cướp Nguyễn Bình của Bảy Viễn.

Cuộc gặp bất ngờ vị tướng tài ba

Trở lại năm 1951, trong thời gian học lớp phản gián tại Đông Cao Miên (Campuchia), bà Đặng Hoàng Ánh là người có cơ duyên gặp được Trung tướng Nguyễn Bình. Có thể nói, trong lịch sử quân đội Việt Nam đây là nhân vật khá đặc biệt. Nguyễn Bình là Trung tướng đầu tiên, ông có tên khai sinh rất nữ là Nguyễn Phương Thảo và có biệt danh là tướng một mắt. Trước khi theo cách mạng ông là thành viên chủ chốt của Quốc Dân Đảng ở Bắc Bộ. Sau khởi nghĩa Yên Bái năm 1930 bất thành ông và bạn mình là Trần Huy Liệu bị đày đi Côn Đảo. Nhưng rồi khi Quốc Dân Đảng bị phân hóa, ngả sang hữu, do có tư tưởng theo phe cách mạng. Nguyễn Bình và Trần Huy Liệu bị nhóm cực hữu trong Quốc Dân Đảng kết án tử, nhưng Nguyễn Bình may mắn thoát nạn, ông bị đâm mù một mắt từ đó.

Với tài năng quân sự và năng lực lãnh đạo, sau khi Pháp mở rộng đánh chiếm miền Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cử ông vào để thống nhất lực lượng vũ trang toàn Nam Bộ. Chính ông có vai trò to lớn trong việc phân hóa lực lượng Bình Xuyên do Bảy Viễn đứng đầu, đưa một số quân không nhỏ về phía cách mạng, được gọi là bộ đội Bình Xuyên. Khi tình hình ổn định, tháng 6/1951, Trung tướng Nguyễn Bình nhận được quyết định triệu tập ra Trung ương để triển khai kế hoạch mới. Ngày 6/7/1951, ông khởi hành đi từ Tân Uyên (chiến khu Đ, Bình Dương) với một đội bảo vệ 22 người, dự tính phải đi 6 tháng mới ra đến thủ đô kháng chiến Việt Bắc. Đoàn của ông đi sang đường Campuchia, xuyên qua các bản làng để tránh sự truy sát của giặc Pháp. Tại đây ông có đến thăm lớp học phản gián tại Đông Campuchia, đó là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng bà Đặng Hoàng Ánh được gặp Trung tướng Nguyễn Bình. “Tướng Nguyễn Bình thăm hỏi và động viện đồng chí Đào Phúc Lộc (người dạy phản gián), và những đồng chí anh em chúng tôi, sau đó thì cáo từ”, bà nói.

Bà Đặng Hoàng Ánh, nhân chứng sống của vụ án xử tướng cướp Nguyễn Bình của trùm Bảy Viễn.

Chuyến đi của Trung tướng Nguyễn Bình được ông ghi nhật ký trong cuốn Nhật ký đi đường, cho thấy vô cùng gian nan, thiếu thốn. Những dòng nhật ký của chuyến đi tháng 6 năm ấy nay còn lưu giữ: "Đi từ Sốcky đến Suối Đá, rồi từ Suối Đá đi Tà Nốt, tôi đành phải nằm trên xe bò vì bệnh ngày càng nặng. Bác sĩ ở Cao Miên nói phải tạm nghỉ trong hai tháng nếu không muốn quỵ dọc đường. Tôi nghĩ nếu dừng hai tháng, rồi đến mùa mưa thêm ba tháng, sau đó đi sáu tháng nữa mới ra tới Trung ương thì không thể được. Một năm không hoạt động gì trong khi cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, tôi kiên quyết ra đi. 80% đoàn bị bệnh, bốn chiếc xe bò cũng không chở hết. Gạo đã gần hết. Từ một tháng nay mỗi ngày tôi (Nguyễn Bình) chỉ ăn chút xíu đủ để đứng vững. Tôi đã ăn măng thay cơm... Đang đi thì một xe bò bị gãy trục, theo dân địa phương là một điềm rất xấu. Ngày 23, tôi quyết định phái tổ trinh sát vượt sông Serepok, đi vòng để tránh gặp địch. Ngày 24, cả đoàn không còn gì ăn nữa".

Bất ngờ vào trưa 29/9/1951, đoàn của ông dừng lại ở phun Back bên bờ sông Srê-pốc, bị toán lính Pác-ti-giăng nổ súng hạ sát nhưng không biết ông là ai, cuốn nhật ký kết thúc...

Bà Đặng Hoàng Ánh bảo, đây là vụ án ít người biết có nhiều chi tiết trùng khớp, chỉ có những người từng tham gia hoạt động với bà mới nắm rõ. Nhiều người sau này từng nhầm lẫn cho rằng, Trung tướng Nguyễn Bình là tướng cướp (vì ông bị hư một mắt) tham gia cướp của đã bị tử hình trong phiên tòa này. Tiện thể bà Ánh đính chính: "Nguyễn Bình tướng cướp bị tòa xử tử năm 1949 tại Vũng Tàu, trong khi Trung tướng Nguyễn Bình phía cách mạng hi sinh năm 1951 tại Campuchia, các sự kiện cách nhau hai năm. Một người là phía cách mạng, người còn lại là bên kia chiến tuyến. Mong sao chúng ta đừng tiếp tục nhầm lẫn, nhân chứng vụ việc còn sống chính là tôi".