CÂU CHUYỆN KHOA HỌC 143

(ĐC sưu tầm trên NET)

Trái Đất rồi cũng phải tuân theo vòng lặp của Tự nhiên: Mặt Trời chết đi, Trái Đất cũng sẽ sớm nối gót.

Báo cáo mới đã nâng tổng số các tín hiệu FRB lặp lên con số 10. Con số này đủ để khoa học bắt đầu xây dựng một cơ sở dữ liệu về FRB, và cho phép chúng ta xác định nguồn gốc và danh tính thực sự của chúng.
FRB là gì
FRB là một khái niệm gây nhiều hoang mang cho khoa học. Chúng là các tín hiệu nằm trong phổ sóng radio tần số cao, chỉ tồn tại vài mili giây. Nhưng trong thời gian ngắn ngủi ấy, chúng phát ra năng lượng bằng 500 triệu lần Mặt trời.
Hầu hết FRB được tìm thấy từ trước đến nay chỉ xuất hiện 1 lần, và không thể dự đoán trước nên không bằng cách nào tra lại được nguồn gốc. Bởi vậy việc tìm ra FRB có chu kỳ lặp là cực kỳ quan trọng, vì nó không những cho phép chúng ta làm được điều không tưởng trên, mà còn giúp xác định được danh tính thực sự của chúng. Và thậm chí, khoa học có thể hướng đến việc so sánh sự khác biệt giữa các FRB.
"Chắc chắn các FRB không thể đến từ cùng một nguồn, và một số tỏ ra khác biệt so với phần còn lại," - trích lời Ziggy Pleunis, nhà vật lý từ ĐH McGill (Canada).
"Chúng ta đã biết FRB 121102 có thể phát ra thành chùm tín hiệu: có thể không có tín hiệu gì trong hàng giờ, nhưng những giờ tiếp theo lại phát ra đồng loạt trong thời gian ngắn. Câu chuyện tương tự đang xảy ra, và được báo cáo đầy đủ vào lần này."
Trong báo cáo, 6 tín hiệu FRB chỉ lặp 1 lần, và lần dừng lâu nhất là 20h. Tín hiệu thứ 8 là FRB 181119 thì lặp thêm 2 lần, tổng cộng xuất hiện 3 lần.
Ý nghĩa của các FRB?
Thật không may, các chuyên gia hiện vẫn chưa thể xác định ý nghĩa của các tín hiệu này, nhưng chúng đang góp phần củng cố một giả thuyết do ĐH Harvard đưa ra rằng mọi FRB thực chất đều có chu kỳ. Chỉ là một số lặp nhanh hơn thôi.
"Cũng giống như núi lửa, có núi hoạt động mạnh hơn." - Pleunis chia sẻ
Giữa các FRB cũng có nhiều điểm giống nhau về tần số. Và việc xác định được điểm giống nhau này có thể là manh mối tìm ra nguồn gốc sản sinh ra chúng. Thậm chí có thể theo dõi được tín hiệu cách chúng ta bao xa, dựa trên chu kỳ của chúng.
Vấn đề là thứ gì đã tạo ra các FRB? Có thể là một ngôi sao cực mạnh nào đó chưa được phát hiện, cũng có thể là một cỗ máy phát tín hiệu của một nền văn minh khác?
"Tôi cho rằng đây là nghiên cứu quan trọng để tìm ra thứ gì đã tạo ra FRB." - Pleunis kết luận. Và nếu đó thực sự là một nền văn minh khác, thì đây chính là bước đầu để chứng minh rằng loài người không hề cô đơn.

Đột phá: Các nhà khoa học tuyên bố đã chữa được Ebola

REGN-EB3, một loại thuốc giúp giảm tỷ lệ tử vong do Ebola xuống chỉ còn 6%.

Ebola bây giờ đã không còn là một căn bệnh vô phương cứu chữa, các nhà khoa học tuyên bố sau khi hai trong số bốn loại thuốc được thử nghiệm ở Cộng hòa Dân chủ Congo đã phát huy tác dụng, làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong trong đợt bùng phát dịch lớn ở nước này hồi năm ngoái.
Trước đây để điều trị Ebola, các bác sĩ sẽ sử dụng hai loại thuốc có tên là Zmapp và Remdesivir. Zmapp đã từng được sử dụng trong đại dịch Ebola ở Sierra Leone, Liberia và Guinea. Nó cho hiệu quả điều trị thấp, với tỷ lệ tử vong vẫn ở ngưỡng cao là 49%. Hiệu quả của Remdesivir thậm chí còn thấp hơn với con số tử vong lên tới 53%.
Nhưng bây giờ, thử nghiệm hai loại thuốc tạo kháng thể đơn dòng mới có tên là REGN-B3 và mAb114 đã cho kết quả khả quan hơn hẳn. Điều trị Ebola ở giai đoạn sớm đã giúp làm giảm tỷ lệ tử vong xuống chỉ còn 6-14%, theo báo cáo xác nhận bởi Tổ chức Y tế Thế giới và Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa Kỳ.
"Từ giờ trở đi, chúng ta sẽ không còn phải nói rằng Ebola là căn bệnh không thể cứu chữa", Giáo sư Jean-Jacques Muyembe, tổng giám đốc Viện nghiên cứu Quốc gia Recherche Biomédicale tại Cộng hòa Dân chủ Congo, đơn vị giám sát thử nghiệm cho biết. "Những tiến bộ này sẽ giúp cứu sống hàng ngàn sinh mạng".
Đợt dịch bùng phát lớn hồi tháng 11 ở Cộng hòa Dân chủ Congo là đợt dịch lớn thứ hai kể từ khi Eboloa bùng phát ở Châu Phi. Nó kéo dài suốt 1 năm, lây nhiễm cho hơn 2.800 người.
Một trong những trở ngại lớn nhất mà Congo phải đối mặt là sự điều trị miễn cưỡng cho những bệnh nhân mắc Ebola. Điều trị miễn cưỡng nghĩa là điều trị trong vô vọng dù biết hiệu quả không cao.
Ngay cả khi đã điều trị, bệnh nhân Ebola cũng có tỷ lệ sống sót thấp. Có tới 70% bệnh nhân ở Congo tử vong sau khi nhiễm virus. Giáo sư Muyembe cho biết nhiều người tận mắt chứng kiến các thành viên trong gia đình nhập viện để điều trị Ebola, nhưng rồi họ vẫn chết.
"Bây giờ thì khác, tới 90% bệnh nhân tới trung tâm điều trị sẽ được chữa khỏi hoàn toàn, họ bắt đầu tin vào tỷ lệ thành công ấy và tạo dựng được niềm tin cho cả cộng đồng và xã hội", ông nói.
Anthony Fauci, giám đốc của Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa Kỳ cho biết trước đây, khi các bệnh nhân được điều trị bằng thuốc ZMapp và Remdesivir, tỷ lệ tử vong lần lượt vẫn còn ở mức cao, 49-53%.
Tiến đến là một loại thuốc kháng thể đơn dòng do Ridoltack Biotherapeutics sản xuất có tên là mAb114 đã giảm được con số xuống mức 34%. Tuyệt vời nhất là REGN-EB3, một kháng thể đơn dòng khác được sản xuất bởi Regeneron có tỷ lệ tử vong sau điều trị chỉ khoảng 29%.
Cả 4 loại thuốc nếu được sử dụng để điều trị cho những bệnh nhân mới mắc bệnh sẽ cho hiệu quả lớn hơn nữa – với tỷ lệ tử vong của Zmapp giảm xuống 24%, Remdesivir 33%, mAb114 11% và REGN-EB3 chỉ còn 6%.
Mặc dù vậy bác sĩ Michael Ryan đến từ Tổ chức Y tế Thế giới cho biết những bệnh nhân nhiễm Ebola thường chỉ đến bệnh viện hoặc trung tâm điều trị sau 4 ngày phát bệnh. Điều này làm giảm cơ hội sống sót của chính họ đồng thời thúc đẩy virus lây truyền qua các thành viên khác trong gia đình khi tiếp xúc với dịch cơ thể.
"Những con số có thể thay đổi", Fauci nói. Cùng với các loại thuốc cho điều trị hiệu quả hơn đang được sử dụng tại tất cả các trung tâm điều trị Ebola ở Cộng hòa Dân chủ Congo, người dân đang được khuyến khích điều trị sớm nhất có thể nếu chẳng may nhiễm bệnh. Cơ hội sống sót đang ở mức cao hơn bao giờ hết.
Kể từ khi dịch bệnh Ebola bùng phát vào năm 2014, nó đã giết chết ít nhất 11.000 người trong giai đoạn cao điểm 2014-2016. Tỷ lệ tử vong trung bình khi đó là khoảng 50%. Đến năm 2018, một đợt bùng phát trở lại ở Cộng hòa Dân chủ Congo đã lây nhiễm 2.800 người và giết chết ít nhất 1.800 người trong số họ.
Tỷ lệ tử vong thậm chí đã gia tăng, do các bệnh nhân không được điều trị và điều trị không có hiệu quả, Mike Ryan, giám đốc điều hành Chương trình Cấp cứu Sức khỏe của Tổ chức Y tế thế giới cho biết. Các triệu chứng của nhiễm virus Ebola bao gồm nôn mửa, tiêu chảy, giảm tiểu cầu hoặc mất máu không kiểm soát.
Bắt đầu từ tháng 10 năm 2014, các nhóm các nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đã lao vào một cuộc đua tiếp sức khoa học để tìm ra một loại thuốc điều trị Ebola.
Hàng ngàn hợp chất tiềm năng đã được xác định trước khi Regeneron thu hẹp chúng xuống chỉ còn 3 kháng thể hoạt động có hiệu quả bao gồm REGN-EB3, loại thuốc giúp giảm mạnh nhất tỷ lệ tử vong do Ebola tại thời điểm này.
Trong giai đoạn nghiên cứu tiếp theo, các nhà khoa học sẽ còn thử nghiệm các loại kháng thể trong nhiều điều kiện thực tế khác nhau bao gồm cả tiêm phòng.
Ebola từ một căn bệnh đáng sợ không có thuốc chữa, bây giờ, đã được biến trở thành một căn bệnh có thể điều trị, và trong tương lai có thể phòng ngừa được.
Mặc dù chúng ta chưa thể xóa sổ ngay căn bệnh nguy hiểm này, nhưng ít nhất với các loại thuốc hiện tại, hi vọng dập tắt dịch bệnh và ngăn chặn không cho nó tái phát thành đại dịch là hoàn toàn khả thi.
Sẽ có hàng ngàn sinh mạng sẽ được cứu nếu chúng ta giám sát, phòng ngừa và điều trị tốt Ebola, dưới sự giúp đỡ của những loại thuốc mới.

Sau Ebola và Zika, đại dịch bệnh tiếp theo có thể đã bắt đầu mà chúng ta chưa hề biết

Tại vùng Trung và Nam Mỹ hiện đang có một quần thể dơi lớn, mang trên mình nhiều virus có thể lây được sang người.

Năm 2014, đại dịch Ebola bùng phát ở Tây Phi, virus được xác định đã lây từ dơi sang người. Một năm sau đó, Zika bùng phát tại Nam Mỹ với virus ban đầu chỉ lây nhiễm trên khỉ. Các nhà khoa học bây giờ đang tự hỏi:
Virus nào sẽ gây ra đại dịch bệnh tiếp theo cho thế giới, và điểm bùng phát của nó là ở đâu?
Dự đoán được điều này sẽ giúp chúng ta khởi động trước những chiến dịch phòng chống dự phòng. Peter Daszak, nhà dịch tễ học tại tổ chức phi lợi nhuận EcoHealth Alliance cho biết: “Nếu chúng ta cho phép virus xâm nhập được vào con người, mọi chuyện đã quá muộn”.
Một số lượng cực kỳ lớn các loài virus chọn động vật làm ngôi nhà trú ẩn cho mình. Đôi khi, chúng “chuyển nhà” sang con người. Các virus này được gọi là “zoonoses”, gây ra bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người và ngược lại.
Sự lan truyền lệch loài xảy ra ở tần suất rất rất thấp. Nhưng một khi diễn ra, nó sẽ trở thành thảm họa. Hầu hết các đại dịch của thế giới, từ HIV, cúm gia cầm cho tới Zika đều bắt nguồn từ động vật.
Dịch bệnh nguy hiểm gần đây nhất, Ebola xảy ra sau khi virus lây lan được từ dơi sang người. Nó đã giết chết ít nhất 11.000 người ở Tây Phi, trước khi nhân loại kịp phản ứng và điều chế thành công vắc-xin chống virus.
Với mục đích dự đoán sớm các đại dịch trong tương lai Daszak và nhóm nghiên cứu đã sàng lọc các tài liệu nghiên cứu khoa học và xây dựng nên một cơ sở dữ liệu gồm 600 virus lây nhiễm cho 750 loài động vật có vú.
Cơ sở dữ liệu này cho ra các mô hình giúp Daszak tìm hiểu xem: Những đặc điểm và yếu tố nào hội tụ lại đã khiến virus có khả năng lây lan từ gia súc sang con người?
Kết quả nghiên cứu được đăng trên tạp chí Nature chỉ ra một vài xu hướng rõ ràng. Chẳng hạn như những loài vật gần gũi với con người về mặt địa lý (ví dụ như chuột) và về mặt di truyền (ví dụ như động vật linh trưởng) sẽ dễ chia sẻ virus với chúng ta hơn.
Những loài động vật có thể mang nhiều loài virus, ví dụ như dơi thường có khả năng cao hơn gây bệnh cho con người. Cùng với đó, virus lây truyền qua muỗi sang động vật cũng dễ tấn công con người hơn.
Tiếp tục sử dụng các mô hình từ cơ sở dữ liệu, nhóm nghiên cứu lập ra được một bản đồ chứa nhiều địa điểm mà các loài zoonoses có thể đang lẩn trốn. Ví dụ, tại vùng Trung và Nam Mỹ đang có một quần thể dơi lớn, hoặc ở Bắc Mỹ là một quần thể các loài gặm nhấm có thể mang trên mình virus lây được sang người.
Những bản đồ kiểu này có thể dẫn đường cho các dự án phòng vệ sớm của con người. Chẳng hạn như dự án Global Virome, trong đó, các nhà nghiên cứu đang kêu gọi 3,4 tỷ USD để xác định 99% các loài virus có khả năng đe dọa con người trong tương lai.
“Ngay từ bây giờ, chúng ta đã luôn phải phòng vệ”, Barbara Han, nhà nghiên cứu sinh vật học đến từ Viện sinh thái Cary, Neww York cho biết. “Việc tìm ra dịch bệnh tiếp theo có thể sẽ bùng phát ở nơi nào rất quan trọng, bởi nó cho phép chúng ta nâng cao khả năng chiến thắng”.
Dự đoán được dịch bệnh cho phép phát triển trước các loại vắc-xin. Và nơi nó xảy ra giúp chúng ta chuẩn bị trước phương án ứng phó.
Mặc dù vậy, một số nhà nghiên cứu cho biết chúng ta sẽ còn phải làm nhiều việc hơn nữa để biết chắc được tương lai. Việc dự đoán dịch bệnh không đơn giản là sàng lọc các virus có khả năng lây nhiễm từ động vật sang người.
James Lloyd-Smith, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm cho biết: Điều quan trọng nữa là phải tìm ra các yếu tố thúc đẩy virus lây lan trên diện rộng. Vậy thì nó phụ thuộc vào giai đoạn lây truyền từ người sang người nhiều hơn là từ động vật sang người, ông viết.
Đồng ý với điều này, Ronald Rosenberg, một chuyên gia nghiên cứu bệnh truyền nhiễm khác cũng cho biết: “Một virus không chỉ nhảy từ dơi sang người rồi gây ra cả một đại dịch”. Thay vào đó, virus đã phải mất hàng thập kỷ hoặc hàng thế kỷ nhảy qua nhảy lại giữa người và động vật.
Trước khi một số các yếu tố hội tụ đủ, dịch bệnh chưa thể bùng phát. Ngoại trừ trường hợp của các virus cúm, chúng có thể khiến dịch bệnh diễn tiến triển nhanh hơn.
Một ví dụ điển hình cho trường hợp này là virus Zika, các nhà khoa học tìm thấy virus này trên khỉ vào năm 1947. Phải mất tới 60 năm sau, Zika mới có thể gây ra đợt bùng phát đầu tiên vào năm 2007 ở đảo Yap. Tiếp tục 10 năm nữa, nó mới gây ra được một đại dịch toàn cầu.
Cho tới tận thời điểm hiện tại, thế giới vẫn được tính là đã kiểm soát được virus Zika, mặc dù bị bất ngờ tại thời điểm dịch bệnh bùng phát. Bởi vậy, Lloyd-Smith và Rosenberg cho rằng một điều sát thực tế nữa là chúng ta phải theo dõi được thời điểm virus lây sang người.
Rosenberg đang thử nghiệm một hệ thống giám sát như vậy tại Uganda, bao gồm việc theo dõi những người thường xuyên tiếp xúc với động vật hoang dã, thiết lập phòng khám định kỳ ở các điểm nóng của virus, sàng lọc các bệnh nhân xem họ đang mắc bệnh thông thường hay là bệnh truyền nhiễm lạ.
Trong khi tất cả các nỗ nực này còn đang được thực hiện, một kịch bản bi quan hơn là thật ra đại dịch tiếp theo đã âm thầm bắt đầu từ lâu mà chúng ta chưa biết. Với quỹ thời gian khiêm tốn, tiền bạc ít ỏi và các công cụ bị giới hạn, các nhà khoa học không thể phát hiện ra từng cơn sốt của tất cả mọi người.
“Chúng ta không có đủ thông tin để xác định dịch bệnh ngay tại thời điểm chúng bắt đầu lây nhiễm được trên người”, Rosenberg nói. “Chúng ta vẫn bỏ lỡ nhiều cơ hội [tìm ra dấu vết của đại dịch tiếp theo], rất nhiều cơ hội mỗi ngày”.
“Có một khoảng trống lớn trong việc này”, Daszak đồng ý. “Nhiều dịch bệnh bùng phát mà chúng ta đã không thể chấn đoán”. Bất kể một số nào trong đó cũng có thể trở lại thành đại dịch trong tương lai.
Tuy nhiên, cũng vì vậy mà ông đặt niềm hy vọng vào nghiên cứu của mình, với các bản đồ điểm nóng virus sẽ hỗ trợ các dự án giám sát trên người theo sau đó. Mặc dù dữ liệu không phá vỡ được rào cản tài chính dẫn tới việc phát hiện virus tốt hơn trên người, nhưng nó vẫn còn hơn là ngồi yên một chỗ.
“Nỗi sợ hãi nhất của tôi là chúng ta không làm gì cả, để rồi khi phát hiện ra virus thì chúng đã kịp nổi dậy và bất đầu giết người”, Daszak nói.