ĐỊNH HƯỚNG XHCN? 2

-Không vừa ý đảng, chẳng hợp lòng dân thì làm sao?
-Về rừng U - minh ở thôi, ông Đoàn Ngọc Hải ơi!

-Bó thân về với triều đình,
Hàng thần lơ láo phận mình ra đâu?
áo xiêm ràng buộc lấy nhau,
Vào luồn ra cúi công hầu mà chi?
...
Đương khi bất ý chẳng ngờ,
Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn!
Tử sinh liều giữa trận tiền,
Dạn dầy cho biết gan liền tướng quân!
Khí thiêng khi đã về thần,Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng!

(Trích Truyện Kiều)
  
----------------------------------------------------------------------------------
(ĐC sưu tầm trên NET)

                        Chủ tịch UBND TP HCM đã làm trái luật trong vụ ông Đoàn Ngọc Hải !

TP. HCM khẳng định vụ chuyển công tác ông Đoàn Ngọc Hải "đúng quy trình"

© Ảnh: Tùng Tin/Zing

Chính trị

12:34 07.06.2019URL rút ngắn

0 0

Theo lãnh đạo Ban tổ chức Thành ủy TP. HCM, việc điều chuyển công tác ông Đoàn Ngọc Hải đã được thực hiện một cách chặt chẽ, đúng quy trình, căn cứ năng lực chuyên môn và nguyện vọng của cán bộ, VNF cho biết.

Thông tin từ Ban Tổ chức Thành ủy TP. HCM cho biết đơn vị này đã nhận được đơn xin từ chức của ông Đoàn Ngọc Hải, nguyên Phó chủ tịch UBND quận 1, TP. HCM vừa được điều chuyển làm Phó tổng giám đốc Tổng công ty xây dựng Sài Gòn.

© Ảnh: Báo SGGP

Ông Đoàn Ngọc Hải xin từ chức: "Phải chăng tôi đã đụng chạm lợi ích của nhiều người có máu mặt"?

Sau khi tiếp nhận được đơn, Ban Cán sự Đảng UBND TP. HCM và Ban Tổ chức Thành ủy sẽ xem xét, tham mưu cho Thường trực Thành ủy TP. HCM xử lý đơn của ông Đoàn Ngọc Hải theo đúng quy định.

Việc điều chuyển công tác ông Đoàn Ngọc Hải theo đại diện Ban Tổ chức Thành ủy là xuất phát từ nhu cầu kiện toàn nhân sự lãnh đạo chủ chốt của TP. HCM.

"Trong một thời gian dài, nhiều cơ quan, đơn vị cấp thành phố, khuyết lãnh đạo chủ chốt, trong đó có một số Ban thuộc Thành ủy, thường trực, Văn phòng UBND TP. HCM, một số sở ban ngành quan trọng như Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Giao thông vận tải và một số tổng công ty nhà nước trực thuộc UBND TP. HCM", đại diện Ban Tổ chức Thành ủy TP. HCM cho biết.

Cũng theo vị đại diện này, Ông Đoàn Ngọc Hải, từ vị trí Phó chủ tịch UBND quận 1 được điều động giữ chức Tổng công ty xây dựng Sài Gòn (tương đương phó giám đốc sở) là đề bạt lên giữ chức vụ cao hơn. Việc điều chuyển công tác ông Đoàn Ngọc Hải đã được thực hiện một cách chặt chẽ, đúng quy trình, căn cứ năng lực chuyên môn và nguyện vọng của cán bộ.

© Ảnh: TRUNG HIẾU/Thanh Niên

ĐB Lưu Bình Nhưỡng: "Ông Hải xin từ chức là có liêm sỉ!"

"Anh Hải có trình độ thạc sỹ chính trị, cử nhân luật, cử nhân kinh tế, cử nhân xã hội học nên việc xem xét điều chuyển về Ban An toàn thực phẩm (phó ban), Tổng công ty vàng bạc đá quý TP. HCM SJC (tổng giám đốc) hay Tổng công ty xây dựng Sài Gòn (Phó tổng giám đốc) đều phù hợp. Sau khi điều chuyển, tập thể ban lãnh đạo đơn vị sẽ xem xét trình độ chuyên môn để phân công tạo điều kiện cho anh Hải phát huy năng lực, kinh nghiệm", vị đại diện Ban tổ chức Thành ủy TP. HCM nói.

Trước đó, đại diện Tổng công ty xây dựng Sài Gòn (nơi ông Hải được điều chuyển công tác) cho biết ngoài những phòng chuyên môn cần kỹ sư xây dựng, kiến trúc sư... thì Tổng công ty xây dựng Sài Gòn vẫn có những phòng chức năng khác như phòng kinh doanh, kế hoạch đầu tư, pháp chế… cần người có chuyên môn như ông Hải.

© Ảnh: Minh Đạt/Vietnamnet

Bộ trưởng Nội vụ: Ông Đoàn Ngọc Hải không chấp hành, tổ chức phải xem xét

Trước đó như đã thông tin, sáng 4/6, UBND TP. HCM trao quyết định điều động ông Đoàn Ngọc Hải, Phó chủ tịch UBND quận 1 về làm Phó tổng giám đốc Tổng công ty xây dựng Sài Gòn.

Ngay sau khi nhận quyết định điều động, đến chiều 4/6, ông Đoàn Ngọc Hải đã ký đơn xin từ chức và cho rằng nếu miễn cưỡng nhận nhiệm vụ trái với sở trường, chuyên môn và tâm huyết thì có thể sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng do không có chuyên môn, điều đó sẽ làm tổn thương đến uy tín của Đảng, tiền bạc và tài sản của nhân dân.

Ông Đoàn Ngọc Hải nộp đơn từ chức sau khi được điều chuyển công tác

MAI HƯƠNG - LÊ PHAN

TTO - 13h45 ngày 4-6, ông Đoàn Ngọc Hải - tân phó tổng giám đốc Tổng Công ty xây dựng Sài Gòn cho biết đã gửi đơn đến Thường trực Thành ủy, Thường trực UBND TP và lãnh đạo nơi ông đang công tác xin từ chức.© MAI HƯƠNG - LÊ PHAN Ông Đoàn Ngọc Hải (trái) nhận hoa chúc mừng tại buổi trao quyết định bổ nhiệm sáng 4-6 - Ảnh: TỰ TRUNG Sáng 4-6, ông Hải vừa nhận quyết định điều động bổ nhiệm làm phó tổng giám đốc Tổng công ty xây dựng Sài Gòn.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online chiều cùng ngày, ông Hải cho biết đã nộp đơn từ chức và xin không bình luận gì thêm về việc này.
Trong đơn, ông Hải trình bày sau khi nhận quyết định điều chuyển về vị trí mới, ông nhận thấy bản thân không có trình độ chuyên môn về ngành xây dựng, không phù hợp với năng lực, sở trường chuyên môn được đào tạo.
"Nếu tôi miễn cưỡng nhận nhiệm vụ trái với sở trường, chuyên môn và tâm huyết thì có thể sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng do không có chuyên môn, điều đó sẽ làm tổn thương đến uy tín của Đảng, tiền bạc và tài sản của nhân dân nên tôi từ chức.
Trong lúc đợi quy trình giải quyết chế độ nghỉ việc sớm 10 năm theo quy định, tôi sẽ xin nghỉ việc 2 tháng không hưởng lương", ông Hải trình bày trong đơn.
Tại buổi nhận quyết định điều động, bổ nhiệm sáng 4-6, ông Hải đã bày tỏ nguyện vọng được về công tác tại nơi xa nhất của TP là huyện Cần Giờ, có thể là làm tại UBND huyện hoặc làm cán bộ mặt trận tổ quốc huyện nhưng chưa được chấp thuận.
Ông Đoàn Ngọc Hải là người trực tiếp thực hiện việc lập lại trật tự lòng, lề đường tại quận 1 từ tháng 1 đến tháng 10-2017. Việc chấn chỉnh trật tự vỉa hè đã tạo hiệu ứng lan tỏa sang nhiều quận huyện của TP và một số địa phương khác trên cả nước.
© MAI HƯƠNG - LÊ PHAN Ông Đoàn Ngọc Hải trong một đợt xuống đường lập lại trật tự vỉa hè khi còn công tác tại quận 1 - Ảnh: LÊ PHAN Tuy nhiên đến tháng 1 năm 2018 ông Hải nộp đơn xin từ chức. Đến tháng 5- 2018, ông Hải lại có đơn gửi lãnh đạo Thành ủy TP.HCM, lãnh đạo UBND TP.HCM và lãnh đạo UBND quận 1 xin rút đơn xin từ chức trước đó.
Lý do, ông bày tỏ đã suy nghĩ kỹ và mong muốn được tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp xây dựng TP.HCM, sẵn sàng làm việc ở những nơi khó khăn, nguy hiểm… và nhận bất kỳ nhiệm vụ nào được phân công.
Cũng trong ngày 4-6, trao đổi với báo chí về trường hợp của ông Đoàn Ngọc Hải, Phó chủ tịch UBND TP Trần Vĩnh Tuyến cho biết ông Hải là người nhiệt tình, năng nổ.
TP muốn điều động ông về những nơi có thể phát huy sự năng nổ, nhiệt tình với công việc ấy và thông qua đó có đóng góp tích cực cho sự phát triển của đơn vị cũng như của TP.
Trong quá trình công tác, nếu gặp vướng mắc, khó khăn, lãnh đạo TP sẵn sàng lắng nghe, tháo gỡ, tạo điều kiện để anh em yên tâm công tác.
Tuy nhiên, trong trường hợp nếu ông Hải có nguyện vọng nghỉ thì theo quy trình, quy định, cấp có thẩm quyền sẽ tiếp nhận đơn, báo cáo TP xem xét hướng giải quyết.
Ông Tuyến cũng cho biết thêm ông Đoàn Ngọc Hải là cán bộ thuộc diện Thành ủy TP quản lý nên mọi quyết định liên quan đến ông Hải phải có ý kiến của Thành ủy.
Đầu giờ chiều 4-6, thông tin từ Ban Tổ chức Thành ủy TP.HCM cho biết vẫn chưa nhận được đơn từ chức của ông Hải. Ban tổ chức Thành ủy cũng cho biết trong trường hợp nhận được đơn sẽ xử lý theo quy trình.
Ông Hải thuộc diện Thành ủy quản lý nên sau khi có ý kiến báo cáo từ đơn vị ông công tác, Ban tổ chức sẽ có buổi gặp gỡ ông Hải để có hướng tham mưu với lãnh đạo thành phố

Quy trình xử lý đơn xin từ chức của ông Đoàn Ngọc Hải có đúng hay không?

TPO - Sự kiện ông Đoàn Ngọc Hải, Phó Chủ tịch UBND quận 1 (TPHCM) làm đơn từ chức chỉ sau vài giờ nhận quyết định điều chuyển về làm Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng Sài Gòn TNHH Một thành viên gây chú ý trong dư luận. Câu hỏi đặt ra là việc ông từ chức có ảnh hưởng đến công ty này hay không? Quy trình xử lý đơn xin từ chức ra sao?

Ông Đoàn Ngọc Hải. Ảnh Văn Minh

'Ứng xử của anh Đoàn Ngọc Hải thiếu tôn trọng tổ chức'

Liên quan đến vụ việc ông Đoàn Ngọc Hải, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng Sài Gòn TNHH Một thành viên có đơn từ chức ngay sau khi nhậm chức, luật sư Lê Quang Vũ (Giám đốc công ty luật Công Bình, Đoàn luật sư TPHCM) cho rằng, việc này không ảnh hưởng gì đến hoạt động của doanh nghiệp vì ông Hải chưa làm việc này tại công ty.

Theo luật sư Lê Quang Vũ, Điểm b Khoản 2 Điều 6 Nghị định 06/2010 của Chính phủ thì ông Đoàn Ngọc Hải lúc giữ chức vụ Phó chủ tịch UBND Quận 1 là cán bộ, công chức.

Tại Điều 8 Nghị định 97/2015 thì Chủ tịch UBND TPHCM có quyền bổ nhiệm ông Đoàn Ngọc Hải làm phó tổng giám đốc Công ty xây dựng Sài Gòn là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước trực thuộc UBND TPHCM.

Ông Đoàn Ngọc Hải đi dẹp vỉa hè khi còn đương chức Phó Chủ tịch UBND quận 1. Ảnh Văn Minh

Trước khi điều động sang là phó tổng giám đốc doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thì ông Đoàn Ngọc Hải phải được miễn nhiệm công chức theo Khoản 2 Điều 42 Nghị định 24/2010 của chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức.

Bởi vì Điều 9 Nghị định 97/2015 quy định, người được bổ nhiệm giữ chức danh Phó Tổng giám đốc không là cán bộ, công chức, viên chức; Trường hợp cán bộ, công chức, viên chức được bổ nhiệm giữ chức danh quản lý thì phải có quyết định thuyên chuyển, điều động công tác (đối với cán bộ, công chức) hoặc phải chấm dứt hợp đồng làm việc (đối với viên chức) và không được kiêm nhiệm chức danh Tổng giám đốc, Giám đốc doanh nghiệp khác.

Căn cứ Điều 40 Nghị định 97/2015, ông Đoàn Ngọc Hải có quyền nộp đơn từ chức đến Hội đồng thành viên, chủ tịch công ty xây dựng Sài Gòn và UBND TPHCM và được xem xét giải quyết trong thời hạn 60 ngày. Khi chưa được cấp có thẩm quyền quyết định cho từ chức thì ông Đoàn Ngọc Hải vẫn phải thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao.

Thời điểm cao trào 'chiến dịch lập lại trật tự đô thị', ông Đoàn Ngọc Hải nổi lên với phong cách dám nói dám làm. Tuy nhiên, chính những việc đi dẹp vỉa hè cũng gây ra nhiều ý kiến trái chiều. Ảnh Văn Minh

"Tuy nhiên ông Hải đã xin nghỉ không lương hai tháng trong lúc chờ quyết định cho từ chức, việc này không ảnh hưởng gì đến hoạt động của doanh nghiệp vì ông Hải chưa làm việc này tại Công ty xây dựng Sài Sòn", luật sư Lê Quang Vũ cho biết.

Trước đó, chiều 4/6, tại cuộc họp về tình hình kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng 5 tháng đầu năm, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong đã trả lời báo chí về việc điều chuyển ông Đoàn Ngọc Hải.

Theo ông Nguyễn Thành Phong, đến chiều 4/6, ông chưa nhận được đơn của ông Đoàn Ngọc Hải và chỉ biết thông tin qua báo chí.

Nói về việc phân công nhiệm vụ mới đối với ông Đoàn Ngọc Hải, ông Nguyễn Thành Phong cho hay ông Hải là cán bộ thuộc diện Thành ủy quản lý. Ban Cán sự Đảng UBND TPHCM chỉ là một trong những cơ quan tham mưu về công tác nhân sự cho Thành ủy.

Ông Đoàn Ngọc Hải từ vị trí Phó Chủ tịch UBND quận 1 được điều động làm Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xây dựng Sài Gòn TNHH Một thành viên trực thuộc UBND TPHCM, thực tế là được thăng chức vì chức vụ mới tương đương với phó giám đốc sở.

Chủ tịch UBND TPHCM  nói công tác cán bộ, cụ thể là điều động, phân công nhiệm vụ mới đối với ông Đoàn Ngọc Hải đã tuân thủ đúng quy trình 5 bước theo quy định và căn cứ vào nghiệp vụ chuyên môn của cán bộ.

“Anh Hải có nghiệp vụ kế toán, từng là Trưởng phòng Kinh tế nên việc điều động về giữ chức Phó Tổng giám đốc phụ trách Kinh doanh Tổng Công ty Xây dựng Sài Gòn là phù hợp”, ông Phong nói và cho biết trong quá trình xem xét, lãnh đạo UBND TPHCM đã nhiều lần gặp gỡ, lắng nghe ý kiến và nguyện vọng của ông Hải cũng như căn cứ vào nhu cầu thực tế của địa phương.

“Trong một cuộc họp kiểm điểm, anh Hải bày tỏ sẵn sàng về công tác ở huyện Cần Giờ nhưng không có cơ sở xem xét vì UBND huyện Cần Giờ đã đủ các phó chủ tịch”, ông Phong nói.

Sáng 4/6, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Vĩnh Tuyến đã trao quyết định điều động và bổ nhiệm ông Đoàn Ngọc Hải, Phó Chủ tịch UBND quận 1 phụ trách lĩnh vực đô thị về công tác tại Tổng công ty Xây dựng Sài Gòn TNHH Một thành viên và giữ chức vụ Phó Tổng Giám đốc. Đến đầu giờ chiều cùng ngày, Tiền Phong liên lạc với ông Đoàn Ngọc Hải thì được xác nhận đã làm đơn xin từ chức. 

 

Cái kết đắng của Đoàn Ngọc Hải

Được Gì Sau 10 Năm Khai Thác Bauxite Tây Nguyên?

Thanh Trúc
2019-06-04

Hình min họa dự án Bauxite

Năm 2001, dự án khai thác Bauxite ở khu vực Tây Nguyên được Bộ Chính Trị đảng cộng sản Việt Nam chuẩn thuận thông qua trong  đại hội đảng lần 9. Sau đó vào tháng 11/2007, Thủ tướng chính phủ lúc bấy giờ là ông Nguyễn Tấn Dũng đã ký quyết định phê duyệt, qui hoạch phân vùng , thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng bauxite giai đoạn 2007-2015 với tầm nhìn đến 2025.
Đảng Cộng sản Việt Nam mong muốn Bauxite, quặng nguyên liệu chính để luyện nhôm, sẽ mang lại thu nhập lớn với trữ lượng bauxite ở Đak Nông được ước tính khoảng 3,4 tỷ tấn và tại Lâm Đồng là 1 tỷ tấn.
Bất chấp mọi tranh cãi, kiến nghị, thỉnh nguyện thư cùng phản ứng gay gắt từ giới khoa học, các chuyên gia môi trường, các nhà địa vật lý cũng như các nhân sĩ trí thức trong nước, cho rằng không thể tiến hành dự án bởi nhiều mối nguy về môi trường, xã hội, quốc phòng, dự án bauxite Tây Nguyên vẫn tiến hành hoạt động. Hai cơ sở khai thác quặng bauxite ở Tây Nguyên là nhà máy Alumin Nhân Cơ tại tỉnh Dak Nông và nhà máy Alumin Tân Rai ở tỉnh Lâm Đồng.  Tổng mức đầu tư cho các dự án này đến năm 2029 được ước tính tối đa lên 250 ngàn tỷ đồng và nộp ngân sách ước tính khoảng 850 tỷ đồng, tạo công ăn việc làm cho khoảng 3.000 lao động.

Yếu tố Trung Quốc

Một trong những người đầu tiên lên tiếng yêu cầu nhà nước Việt Nam dừng dự án bauxite Tây Nguyên là đại tướng Võ Nguyên Giáp. Yếu tố liên doanh khai thác với Trung Quốc là một trong những nguyên nhân phản đối giai đoạn đó.

Hình minh họa. Cố Đại tướng Vỗ Nguyên Giáp tại một cuộc họp ở Hà Nội ngày 10/7/2008 AP

Tháng Tư năm 2009, tại Đại Hội Liên Hiệp Khoa Học Kỹ Thuật Đà Nẵng, giáo sư tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng, Đại Học Bách Khoa Đà Nẵng, cũng là phó chủ tịch Hội Cơ Học Việt Nam, phát biểu thẳng rằng nếu cho Trung Quốc khai thác bauxite ở Tây Nguyên thì chẳng những môi trường bị phá hủy mà Việt Nam sẽ mất cả chì lẫn chài.
Tiến sĩ Luật Cù Huy Hà Vũ, khi đó còn ở Việt Nam, là người đã đệ đơn kiện Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với cáo buộc cho phép Trung Quốc được phép khai thác bauxite tại Tây Nguyên. Ông cũng là người giúp trang Bauxite Tây nguyên của các nhân sĩ trí thức phản đối dự án. Ông nhớ lại:
Ngày 12 tháng Tư năm 2009 thì blog Bauxite Việt Nam ra đời. Nhưng chỉ mấy ngày sau thì blog Bauxite Việt Nam đã chật cứng, vì dung lượng quá nhỏ không thể đăng hết những phản hồi của người ủng hộ trong và ngoài nước, thành ra đến ngày 27 tháng Tư các vị khởi xướng blog Bauxite Việt Nam phải quyết định lập một website Bauxite Việt Nam để có thể đăng đầy đủ ý kiến phản biện và những thông tin cập nhật. Văn phòng luật sư Nguyễn Thị Dương Hà và bản thân tôi làm cố vấn pháp luật cho Trang Bauxite Việt Nam.

Dai dẳng tác hại về môi trường

Mười năm đã qua tính từ đó, câu hỏi được gì và mất gì từ bauxite Tây Nguyên vẫn chưa được trả lời thỏa đáng.
Vào tháng Chín năm 2011, báo chí trong nước đã trích dẫn báo cáo kết quả của Đoàn Thanh Tra thuộc Sở Tài Nguyên Môi Trường Lâm Đồng độ PH từ nguồn nước thoát ra môi trường gần mức 11 tức là mức vượt qui chuẩn Việt Nam từ 6 đến 9 độ. Ngoài ra, báo cáo cũng cho biết nhiệt độ trong nước cao gấp 20% tiêu chuẩn cho phép.

Hình minh họa. Dự án Bauxite ở Lâm Đồng hôm 13/4/2009 AFP

Nguyên nhân được chỉ ra là do hóa chất, nghĩa là đã có sự rò rỉ hóa chất trong quá trình hoàn thiện và tập kết vật tư, cộng với khi pha trộn chất hóa học xút (soude) trong chuẩn bị đưa dự án khai thác bauxite đi vào hoạt động.
Mức độ độc hại từ việc rò rỉ hóa chất xút ở nhà máy bauxite Tân Rai được giáo sư Lê Huy Bá, Viện trưởng Viện Khoa Học-Công Nghệ và Quản ý Môi Trường, Đại Học Công Nghệ Sài Gòn, giải thích:
Xút gây bào mòn da con người và động vật, hầu hết sinh vật không thể sống được trong điều kiện xút cao như thế. Khi xút vào trong nước và vào trong cơ thể sẽ hủy hoại hết, thí dụ vào đường ruột sẽ phá vở các tế bào ruột non, hít thở vào thì làm viêm mũi… Nói chung xút là một chất cực độc, xép vào loại ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống.
Sau đó, chủ đầu tư dự án nhà máy Alumin Tân Rai ,Tập Đoàn Than-Khoáng Sản Việt Nam, lên tiếng thừa nhận tình trạng hóa chất xút bị rò rỉ ra môi trường như kết luận của thanh tra Sở Tài Nguyên-Môi Trường tỉnh Lâm Đồng.
Đến tháng Bảy năm 2016, đường ống từ nhà máy Alumin Nhân Cơ tại Dak Nông, do nhà thầu Chalieco-Trung Quốc phụ trách, bị vỡ khiến gần 9,6 mét khối hóa chất  kiềm tràn ra ngoài.

Nhà máy Alumin Tân Rai. Courtesy of www.boxitvn.net

Truyền thông trong nước loan tin một số chất kiềm thấm xuống lòng đất trong phạm vi 600 mét vuông, phần còn lại chảy theo đường ống đổ xuống suối Dak Dao. Các cư dân tại xã Dak Dao khi đó cho báo Giao Thông biết khi nước đường ống bị vỡ chảy tràn xuống suối thì dòng nước trở màu đen sẫm, mặt nước nổi váng loang lổ, cá chết nổi lên. Vẫn lời người dân này, tiếp xúc với ước chừng 10 phút thì tay chân ngứa ngày, da khô căng và rộp lên như bị bỏng.
Vụ vỡ đường ống nhà máy Alumin Nhân Cơ xảy ra trong giai đoạn nhà thầu Chalieco-Trung Quốc đang tiến hành các bước để chạy thử liên động toàn nhà máy.
Giáo sư tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng, một trong những người chủ xướng Trang Bauxite Viêt Nam nhằm gióng tiếng báo động về hệ lụy nguy hại từ những chất hóa học trong quá trình khai thác bauxite, nói rằng không thể coi vụ vỡ đường ống nước ở nhà máy Alumin Nhân Cơ là lần duy nhất, lần đầu hay lần cuối mà trong tương lai qua khai thác bùn tích lũy càng ngày càng nhiều:
Tai họa do các đường ống không chịu đủ lực đã vỡ ra, hoặc hồ chứa bùn bị đống đất, hay do nhân tai như chiến tranh, khủng bố. Trước đây tôi đã có nói đó là quả bom lơ lững trên đầu chúng ta.
Ngay sau đó Sở Tài Nguyên-Môi Trường tỉnh Dak Nông cho biết phía Công Ty Nhôm Dak Nông đã thu hom lượng hóa chất bị thoát ra bên ngoài, phần đất bị kiềm tràn vào được xúc đổ vào hồ chứa bùn đỏ, thêm vào đó là sử dụng hóa chất pha loãng để trung hòa lượng kiềm.
Tháng Hai năm 2018, trong báo cáo tổng kết, đánh giá hiệu quả đầu tư thí điểm 2 dự án bauxite Tây Nguyên, Bộ Tài Nguyên-Môi Trường Việt Nam cho hay hai nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ bị chậm tiến độ và vẫn tiềm ẩn nguy cơ về ô nhiễm cũng như sự cố môi trường.

Hiệu quả đầu tư

Theo kế hoạch, nhà máy Alumin Tân Rai sẽ có doanh thu 3 năm đầu bị lỗ và thời gian hoàn vốn là 12 năm, nhà máy Alumin Nhân Cơ thì bị lỗ trong 5 năm đầu và mất 13 năm để hoàn vốn.
Tại buổi trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội hồi tháng Mười 2018, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nói rằng sản phẩm của hai nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ, sản xuất được từ 2016 và 2017, được bao nhiêu là bán bấy nhiêu chứ không đủ cho nhu cầu thị trường và theo kế hoạch cho năm 2018.
Nhưng đến đầu tháng Tư 2019, Bộ Công Thương Việt Nam loan tin nhà máy Alumin Tân Rai ở Lâm Đồng và nhà máy Alumin Nhân Cơ ở Dak Nông đã bắt đầu mang lại hiệu quả kinh tế nên Bộ sẽ đề nghị Chính Phủ và Quốc Hội tăng công suất cho hai nhà máy này, đồng thời mở rộng đầu tư khai thác bauxite là ngành công nghiệp nhôm ở Tây Nguyên.
Cụ thể, Tập Đoàn Than-Khoáng Sản Việt Nam, đơn vị phụ trách hai nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ, báo cáo với Bộ Công Thương rằng nhà máy Tân Rai có lãi từ năm 2017 sau 3 năm lỗ theo kế hoạch và riêng 2018 thì đạt lợi nhuận 1.700 tỷ đồng. Về phần nhà máy Nhân Cơ thì năm 2018 sản xuất gần 103% kế hoạch năm, tương đương 655 ngàn tấn Alumin, doanh thu trên 6.400 tỷ đồng.
Tuy nhiên từ Na Uy, tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ phân tích với RFA rằng số liệu lãi mà Tập Đoàn Than-Khoáng Sản Việt Nam đưa ra không chính xác. Qua ứng dụng messenger, Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ ghi rõ:
“Thông tin chỉ nói về con số mức lãi của nhà máy Tân Rai mà không nói về mức lãi của nhà máy Nhân Cơ. Nhà máy Tân Rai với tổng mức đầu tư trên 15.000 tỷ, sau 3 năm lỗ cho ra mức lời 1.700 tỷ năm đầu tiên. Theo như tường thuật của báo giới, thì thực ra không có lời nếu tính thêm các chi phí khác. Thứ nhất, mức lời 1.700 tỷ đồng cho trên 15.000 tỷ đồng chỉ tương đương mức lợi nhuận 11% mỗi năm. Số tiền này xấp xỉ mức lãi suất trả tiền vay hàng năm. Thứ hai, mức lợi nhuận này còn phải tính đến giá trị của các quặng nhôm, chi phí phát sinh xử lý môi trường, chi phí hạ tầng, chi phí đền bù cho người dân... Và nếu tính đủ thêm các chi phí này vào dự án thì thực ra là lỗ chứ không có lời.”

Nếu như...

Đó là tình hình bauxite Tây Nguyên sau một thập niên hoạt động khai thác. Từ 10 năm trước, tiến sĩ Nguyễn Thành Sơn, một  trong những trí thức đã góp ý rất nhiều về bauxite Tây Nguyên, từng nhận định với RFA rằng:
Nếu cứ tiếp tục cho phát triển các dự án bauxite như cách làm hiện nay thì cái giá phải trả về lâu về dài là không phát triển được cây công nghiệp trên vùng Tây Nguyên do thiếu nước ngọt, thổ nhưỡng đất bazan thay đổi và có nguy cơ làm mất nguồn nước ngọt dùng để phát triển kinh tế cho các tỉnh vùng hạ lưu như Đồng Nai, Bình Dương, thành phố Hồ Chí Minh.

Trung Quốc không khai thác trên nước họ mà họ sang mình họ làm, mình thì chúi đầu chúi cổ làm mà rõ ràng kinh tế không đạt, môi trường lại càng nguy hiểm, đường giao thông cũng bị phá nát. - Giáo sư Lê Huy Bá

Và đúng 10 năm sau, ngay lúc này, giáo sư tiến sĩ Lê Huy Bá, nay đã về hưu, nói ông vẫn canh cánh nỗi lo về dự án bauxite Tây Nguyên:
Nói một cách ngắn gọn là chưa thấy lợi ích gì cả mà chỉ thấy những hiện tượng rò rỉ trong sản xuất rồi thì ô nhiễm về hơi, về khí, về bùn đỏ, về nguồn nước. Còn kinh tế thì phải hạch toán rõ ràng để mọi người biết chứ phải không? Trong lúc nước Úc bỏ ra bạc triệu đô để đầu tư sản xuất bauxite nhưng rồi người ta cũng phải bỏ, Trung Quốc không khai thác trên nước họ mà họ sang mình họ làm, mình thì chúi đầu chúi cổ làm mà rõ ràng kinh tế không đạt, môi trường lại càng nguy hiểm, đường giao thông cũng bị phá nát.
Cái mà tôi vẫn lo lắng nhất là trên độ cao 750 đến 800 mét như vậy mà có những hồ chứa bùn đỏ lớn như thế ai dám đảm bảo rằng không có động đất hay vở đập? Khi đập vỡ thì lũ quét mà lũ quét bằng bùn đỏ thì tai hai vô cùng.
Ông Nguyễn Trung, nguyên cố vấn cho cố thủ tướng Võ Văn Kiệt trước đây vẫn giữ nguyên ý kiến của mình rằng không nên có các dự án Bauxite tại Tây Nguyên. Ông nói với đầy tiếc nuối:
Tất cả những gì đầu tư vào bauxite Tây Nguyên hoàn toàn đủ để tạo nên một Tây Nguyên có nền kinh tế xanh. Nếu được như vậy thì chắc Tây Nguyên bây giờ đã khác hẳn rồi. 

Tiền dân bay theo bụi đỏ tây nguyên

Nam Nguyên, phóng viên RFA
2013-02-22

Công trường bauxite Tân Rai, Lâm đồng do Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV-Vinacomin) đầu tư

Photo courtesy of sggp.vn

Phần âm thanh bài này

00:00/00:00

Sự thật không còn thể che giấu mãi, nếu tiếp tục các dự án bauxite ở Lâm Đồng và Đak Nông thì tiền dân sẽ bay theo bụi đỏ Tây nguyên.

Càng đầu tư càng lỗ

Dư luận nóng trở lại sau khi có tin Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV-Vinacomin) sẽ phải chịu lỗ hơn 10 triệu USD nếu bán 300.000 tấn alumin xuất xưởng trong năm nay và dự án cảng Kê Gà đã phải hủy bỏ.
Vài năm trước Tập đoàn TKV được Chính phủ ủng hộ, đã quyết tâm thực hiện việc khai thác bauxite tây nguyên. Bước đầu là dự án Tân Rai Lâm Đồng và tiếp theo sẽ tới dự án Nhân Cơ Đắc Nông.
Điều khó hiểu là cả Bộ Chính trị, Chính phủ cũng như Quốc hội đều bỏ ngoài ta những phản biện của giới khoa học, nhân sĩ trí thức, về mối nguy chiến lược quốc phòng, thảm họa bùn đỏ và trước mắt là hiệu quả kinh tế. Trước rất nhiều ý kiến là nên dừng lại việc khai thác bauxite Tây nguyên dù đã thực hiện tới đâu, chuyên gia kinh tế TS Lê Đăng Doanh từ Hà Nội nhận định:
“Bauxite Tây nguyên thì đã có ý kiến ngay từ đầu, có ý kiến không đồng ý và đánh giá đó là một dự án kinh tế rất bất lợi. Đấy là chưa nói về vấn đề môi trường đang có những đe dọa rất lớn và đã có những công trình phân tích và ý kiến chính thức của Liên hiệp Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam. Nhưng rất tiếc là dự án đó vẫn cứ tiến hành và đã ra được những mẻ alumin đầu tiên.

Cách tốt nhất theo tôi là tạm dừng, trong tình hình kinh tế khó khăn hiện nay càng đầu tư vào đấy sẽ càng lỗ nữa thì không có lợi cho nền kinh tế Việt Nam.         
TS. Lê Đăng Doanh

Vấn đề bây giờ là sẽ vận chuyển như thế nào, nếu bằng ô tô thì sẽ lỗ rất to, hiện nay chưa đầu tư đường và các cầu thì không chịu nổi xe tải 30 tấn, đó là vấn đề rất khó khăn. Thứ hai nữa là cảng Kê Gà sau khi đã triển khai từ lâu rồi thì đến bây giờ vẫn chưa thấy khởi động gì. Vậy thì sẽ chở alumin đi đâu, nếu đi xa nữa thì càng lỗ lớn hơn. Cho nên tôi nghĩ đây là một thời điểm nên có sự đánh giá độc lập khách quan và Quốc hội nên chính thức có ý kiến và cách tốt nhất theo tôi là tạm dừng, trong tình hình kinh tế khó khăn hiện nay càng đầu tư vào đấy sẽ càng lỗ nữa thì không có lợi cho nền kinh tế Việt Nam.”
Một trong những diễn biến quan trọng nhất trong tuần mà Thanh Niên Online gọi là “Đối diện với sự thật”. Trong mục ‘Chào Buổi sáng’ đưa lên mạng ngày 21/2 nhà báo nhận định: “Thủ tướng Chính phủ đã quyết định dừng đầu tư xây dựng cảng Kê Gà, không chỉ vì địa điểm xây dựng rơi vào ‘tọa độ chết’ mà còn bởi phương án đó không mang lại hiệu quả.
Thanh Niên Online nhận định: “quyết định dừng một dự án tốn kém mà không hiệu quả như cảng Kê Gà phải được coi là một quyết định cực kỳ dũng cảm. Và trên thực tế, còn rất nhiều vấn đề hệ trọng, chờ đợi bản lĩnh đối diện sự thật của nhà quản lý, của người lãnh đạo….”
Tờ báo nhắc lại là ngay từ khi các dự án khai thác bauxite Tây nguyên   được khởi động giới khoa học đã lên tiếng phản đối là không khả thi, khi thiết lập đường sắt vận chuyển, xây dựng cảng Kê Gà để xuất hàng. Riêng về dự án Kê Gà, Liên hiệp Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam thực hiện nghiên cứu cho thấy đây là vùng “biển chết” rất nguy hiểm, không phù hợp xây dựng cảng cả về mặt địa lý lẫn thủy văn. Vẫn theo Thanh Niên Online, thật đáng tiếc là lúc đó cả TKV và tỉnh Bình Thuận đều đã bỏ qua ý kiến phản biện và làm mọi cách để thuyết phục cấp cao hơn phê duyệt dự án.

Tại sao không tạm dừng

Hàng trăm công nhân Trung Quốc đang sống và làm việc ở dự án bauxite Tân Rai, Lâm Đồng. AFP photo. Hàng trăm công nhân Trung Quốc đang sống và làm việc ở dự án bauxite Tân Rai, Lâm Đồng. AFP photo.

Hàng trăm công nhân Trung Quốc đang sống và làm việc ở dự án bauxite Tân Rai, Lâm Đồng. AFP photo. Bài nhận định của nhà báo Thanh Niên mô tả quyết định của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dừng đầu tư xây dựng cảng Kê Gà, là tránh được những bi kịch có thể xảy ra, nếu tiếp tục đầu tư cả tỉ USD để xây dựng cảng này trên cơ sở những luận chứng kinh tế sai lầm. Và dĩ nhiên TKV và tỉnh Bình Thuận sẽ phải bồi thường cho các nhà đầu tư trong vùng, vì các dự án của họ bị sa lầy trong một thời gian dài.
Trong cuộc phỏng vấn của Nam Nguyên thực hiện tối 21/2, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng hiện giảng dạy ở Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng nhận định:
“Nếu mình can đảm dừng lại lúc này thì có thiệt hại nhưng ít, nếu tiếp tục thì gây thêm thiệt hại càng lớn hơn cho đất nước. Tôi xếp hạng nguy hiểm bậc nhất là quốc phòng, tiếp đến là ô nhiễm môi trường, còn thiệt hại kinh tế ở bậc sau cùng. Thiệt hại quốc phòng thì ai cũng biết rồi, còn ô nhiễm môi trường thì có thể nói con em chúng ta không thể nào cạnh tranh được với đời, với các nước khác nếu bị ô nhiễm môi trường vào cuộc sống làm cho sức khỏe kém cỏi đi.”

Tất nhiên lợi lộc vào túi cá nhân nên họ mới làm như thế, xin nói thẳng. Nếu như không lợi lộc gì cho quốc gia dân tộc tại sao lại tiếp tục làm, nó phải có gì khuất tất không tốt đẹp ở phía sau.
GSTS. Nguyễn Thế Hùng 

Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng giải thích, khai thác bauxite ở Tây nguyên đã và đang phá hủy những nhân tố mặt đệm vì người ta bóc đi những hệ thực vật lâu năm. Điều này không những ảnh hưởng trực tiếp vùng Tây nguyên mà cả vùng hạ lưu, vì ông bà mình nói thủy mộc tương sinh, nghĩa là có những thảm thực vật mới giữ được mực nước ngầm trong sạch đưa về hạ lưu. Làm bauxite lỗ như thế ngoài ra còn có những cái lỗ chưa tính hết như ô nhiễm nguồn nước, Tây nguyên có độ cao 500m-700m so với vùng đồng bằng, bauxite thấm vào nguồn nước dưới hạ lưu, những hồ bùn đỏ mà vỡ ra nữa thì gây ra thảm họa không lường. Ngoài ra, đường xá phục vụ nhu cầu vận chuyển của người dân nay dùng để chở bauxite thì không thể được. Khai thác bauxite gây ra sự thiệt hại vô hình và hữu hình nhiều vô kể. Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng nhấn mạnh:
“Tôi cho rằng chỉ có những người điên mới làm như thế, những người bình thường không ai làm như thế. Trong một xã hội mà quyền lực không bị khống chế như Việt Nam thì rất là nguy hiểm. Người ta có thể làm một thứ mà nó không có lợi lộc gì hết cho quốc gia dân tộc. Tất nhiên lợi lộc vào túi cá nhân nên họ mới làm như thế, xin nói thẳng. Nếu như không lợi lộc gì cho quốc gia dân tộc tại sao lại tiếp tục làm, nó phải có gì khuất tất không tốt đẹp ở phía sau.”

Người dân nghĩ gì?

Trên công trường nhà máy Bauxit Nhân Cơ, Đăk Nông. Photo courtesy of boxitvn Trên công trường nhà máy Bauxit Nhân Cơ, Đăk Nông. Photo courtesy of boxitvn

Trong một bài khác đưa lên mạng cùng ngày 21/2, Thanh Niên Online cho là cần tính lại bài toán bauxite. Tờ báo trích lời ông Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Ban Quản lý các dự án than đồng bằng sông Hồng, theo đó giá thành alumin xuất xưởng tại Tân Rai nếu đạt 100% công suất cũng phải xấp xỉ 375 USD/tấn, chủ yếu dành cho xuất khẩu sang Trung Quốc và Malaysia. Nhưng do giá xuất khẩu theo đàm phán chỉ đạt 340 USD/tấn nên sẽ lỗ nặng, đó là chưa kể nhà máy Tân Rai dự kiến trọn năm 2013 chỉ sản xuất 300.000 tấn alumin tức 50% công suất, sản xuất ít thường thường giá thành sẽ cao hơn.
Người dân bình thường nói gì về lời kêu gọi ngừng các dự án bauxite để tránh gây thêm thiệt hại, thầy giáo Đỗ Việt Khoa ở Hà Nội phát biểu:
"Không hiểu quan trí ở Việt Nam, trình độ nhận thức của cán bộ các cấp như thế nào, hình như họ không có bằng cấp, trình độ chuyên môn để quản lý kinh tế, quản lý tài nguyên và đặc biệt là họ thiếu một thứ là tính dân tộc. Tôi cho rằng những kẻ tham gia việc này là những kẻ cơ hội phá hại đất nước. Nếu pháp luật có nghiêm minh thì nên lôi cổ họ ra để xử lý.”

Không hiểu quan trí ở Việt Nam, trình độ nhận thức của cán bộ các cấp như thế nào, hình như họ không có bằng cấp, trình độ chuyên môn để quản lý kinh tế, quản lý tài nguyên và đặc biệt là họ thiếu một thứ là tính dân tộc.
Thầy giáo Đỗ Việt Khoa 

Thanh Niên Online cùng ngày 21/2 trích lời bà Phạm Chi Lan, nguyên Phó chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nhận định rằng, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay và thực lực của một tập đoàn nhà nước như Vinacomin (TKV) thì cách tốt nhất là tạm dừng dự án khai thác bauxite Tân Rai Lâm Đồng.
Theo lời bà Phạm Chi Lan, rõ ràng dự án bauxite Tân Rai không thể đem lại hiệu quả kinh tế. Việc tạm dừng triển khai dự án cũng là cách hạn chế thiệt hại. Vì nếu tiếp tục làm khả năng thiệt hại kinh tế sẽ lớn hơn rất nhiều. Bà Phạm Chi Lan cho rằng Việt Nam sẽ trở lại việc khai thác bauxite khi thế hệ mai sau có khả năng quản trị tốt hơn, cách thức tổ chức nền kinh tế tốt hơn hoặc thực lực nền kinh tế mạnh hơn. Nhưng điều quan trọng hơn cả là việc tạm dừng khai thác bauxite để xem xét lại đồng nghĩa với lòng tin được củng cố.

Kiến nghị về dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên, với tấm gương về thảm họa vỡ hồ bùn đỏ ở nhà máy Ajka Timfoldgyar, Hungary

Ngày 05-10-2010 đã xảy ra sự cố vỡ hồ bùn đỏ chứa phế thải từ việc sản xuất alumina cho luyện nhôm của Nhà máy Ajka Timfoldgyar tại vùng Ajka, cách thủ đô Budapest 160 km về phía Tây Nam.

2010-10-10

Bùn đỏ tràn vào làng Kolontar, cách thủ đô Budapest - Hungary 160 km, ảnh chụp ngày 8 tháng 10 năm 2010

AFP PHOTO/STR.

Tấm gương của Hungary

Khoảng 1,1 triệu m³ nước thải bùn đỏ từ hồ bị vỡ này đổ xuống các vùng thấp chung quanh rộng gần 40 km² và một số con sông, trong đó có sông Danube. Trong vùng xảy ra tai nạn có thị trấn Kolontar hoàn toàn bị ngập trong mầu đỏ chết người. Tai nạn này cuốn trôi khoảng 270 căn nhà, phá hủy nhiều cầu đường, làm bị thương (dưới dạng bị bỏng hóa chất) 123 người do các hóa chất độc hại có chất ăn mòn cao trong bùn gây ra, 6 người mất tích, 4 người chết và làm hư hại nhiều xe cộ, tài sản khác. Số người thương vong còn có thể tăng lên do tác động của bùn đỏ chứa hóa chất tiếp tục ngấm vào cơ thể những người đã tiếp xúc với chất thải này khi hồ vỡ.

Chính phủ Hungary coi đây là thảm họa hóa chất thảm khốc nhất trong lịch sử quốc gia này. Thủ tướng Hungary Viktor Orban nhận định thảm họa này có nhiều khả năng do lỗi của con người gây ra, vì xảy ra trong lúc tình hình thời tiết hoàn toàn bình thường, không có mưa và chưa đến mùa tuyết rơi; trước khi xảy ra tai nạn hai tuần, một phái đoàn thanh tra chính phủ đã có chuyến đi kiểm tra hồ và không thấy có dấu hiệu gì khác thường; trong khi đó nhà máy vẫn thường xuyên nhắc lại cam kết với nhà nước hồ bùn đỏ này không nguy hiểm...

Thủ tướng Viktor Orban đánh giá thảm họa này lớn gấp nhiều lần so thảm họa tương tự đã xảy ra ở vùng Baia Mare tại Romania năm 2000. Trước tình hình như vậy Thủ tướng Viktor Orban đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong vùng nơi xảy ra thảm họa. Bùn đỏ đang chảy vào sông Danube và sông Raab.

Đoạn đê bị vỡ của một hồ chứa bùn đỏ thuộc nhà máy Ajkai Timfoldgyar, Kolontar, cách thủ đô Budapest của Hungary 160km, ảnh chụp ngày 08/10/2010. AFP PHOTO/STR. Photo: RFA

Theo nhận định của người phát ngôn thuộc Cơ quan Quản lý thảm họa của Hungary, ông Tibor Dobson, thảm họa này sẽ có thể ảnh hưởng đến 6 nước hạ lưu là Croatia, Serbia, Bulgaria, Moldova, Ukraina và Romania, và có nguy cơ trở thành thảm họa sinh thái châu lục Âu châu.

Tại một số nơi nhiều thủy sản cây cối, hoa mầu và gia súc đã chết. Nhìn chung chưa đánh giá được toàn diện thiệt hại. Quốc vụ khanh Illes nói các đội cứu hộ của Hungary đang làm việc một cách tuyệt vọng, phải mất ít nhất một năm và hàng chục triệu đô la mới xử lý được; Hungary kêu gọi sự hỗ trợ của Liên minh Châu Âu.

Thảm họa vỡ hồ bùn đỏ Ajka ở Hungary là lời cảnh báo nghiêm khắc đối với vấn đề hồ bùn đỏ chứa chất thải trong sản xuất alumina ở Tây Nguyên.

Khẩn thiết yêu cầu

Lường trước nguy cơ không thể kiểm soát nổi vấn đề bùn đỏ độc hại trong sản xuất alumina ở Tây Nguyên, chúng tôi, những người Việt Nam gắn bó với vận mệnh tồn vong của đất nước ký tên trong bản kiến nghị này, khẩn thiết yêu cầu

Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam,

Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,

Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

Quyết định cho ngừng ngay việc xây dựng nhà máy chế biến alumina ở Tân Rai/Lâm Đồng để nghiên cứu tiếp cách xử lý;

Tạm hủy dự án đang đàm phán tiếp với đối tác nước ngoài về Nhà máy Nhân Cơ ở Đắc Nông;

Tạm thời đình chỉ việc triển khai toàn bộ tổng dự án hiện thời về việc khai thác bauxite ở Tây Nguyên để tổ chức nghiên cứu lại một cách nghiêm túc và khoa học;

Lập nhóm nghiên cứu độc lập (nhóm đặc nhiệm) gồm những cá nhân có uy tín và có tâm huyết với đất nước trong giới các nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế và những người hoạt động xã hội, để tiến hành nghiên cứu lại toàn bộ vấn đề bauxite Tây Nguyên.

Những kết quả nghiên cứu lại một cách tổng thể vấn đề bauxite Tây Nguyên của nhóm đặc nhiệm này sẽ được trình bày trước Quốc hội, đồng thời được đem ra trưng cầu ý kiến nhân dân cả nước về đề tài kinh tế - xã hội vô cùng nhạy cảm này để quyết định.

5 yêu cầu nêu trên của chúng tôi dựa vào các lý do sau đây:

Hàng trăm công nhân Trung Quốc đang sống và làm việc ở dự án bauxite Tân Rai, Lâm Đồng. AFP photo. Photo: RFA

Một là: Hầu hết các phản biện trong nhiều cuộc hội thảo được tiến hành năm 2008 và năm 2009 đã chứng minh có sức thuyết phục là việc khai thác bauxite ở Tây Nguyên để sản xuất alumina như đang triển khai là phi kinh tế, hủy hoại môi trường, để lại nhiều hệ quả khó lường về kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, uy hiếp nghiêm trọng an ninh quốc phòng của quốc gia.

Hai là: Chưa nói đến những khoản đầu tư là rất lớn, rất đắt, nhưng khả năng sinh lời trong khai thác bauxite Tây Nguyên lại không hiện thực, thậm chí hầu như chắc chắn là lỗ, việc khai thác bauxite Tây Nguyên để sản xuất quặng sơ chế alumina rất khó cân đối được đầu vào về nguồn nhiên liệu và nguồn nước vốn rất khan hiếm ở Tây Nguyên; việc từ quặng sơ chế alumina để sản xuất ra nhôm hoàn toàn bị loại trừ vì không có nguồn điện.

Các phản biện của các cuộc hội thảo năm 2008 và năm 2009 đã chứng minh không thể phản bác được những nhận định này. Việc sản xuất ra alumina với khối lượng một vài triệu tấn/năm là quá nhỏ so với thị trường bauxite/nhôm trên thế giới và trong thực tế chỉ có thể bán được cho một thị trường duy nhất là Trung Quốc, vì cước phí vận tải biển rất cao; tình hình này sẽ tạo ra nguy cơ phụ thuộc kinh tế và chính trị rất bất lợi cho đất nước.

Nếu định nâng sản xuất alumina lên 5 – 6 triệu tấn/năm vào năm 2020 như dự kiến, thì đấy vẫn chỉ là một thị phần rất nhỏ trong thị trường bauxite/nhôm thế giới và cũng vẫn chỉ có thể bán cho một người mua duy nhất là Trung Quốc, vì xu thế chung trên thế giới hiện nay là sản xuất nhôm ngay tại chỗ khai thác bauxite để giảm chi phí vận tải.

Cứ sản xuất 1 tấn alumina sẽ tạo ra 3 tấn bùn thải có chứa hóa chất độc hại; càng sản xuất nhiều đòi hỏi phải có hồ chứa bùn đỏ càng lớn, nguy cơ thảm họa môi trường càng lớn. Không thể hình dung nổi nguy cơ thảm họa môi trường của một hồ chứa bùn đỏ hàng triệu hay hàng chục triệu m³ treo lơ lửng trên đầu đồng bằng sông Đồng Nai và miền Bắc Nam Bộ, nơi có hàng chục triệu dân cư sinh sống.

Tây Nguyên là vùng đầu nguồn của những con sông huyết mạch và có tầm ảnh hưởng quan trọng tới các vùng kinh tế trọng yếu của đất nước. Trong khi đó, do tác động biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai ở miền Trung và ở Tây Nguyên xảy ra với tần số và cường độ ngày càng lớn; chưa kể đến tình hình khí hậu và kiến tạo địa hình nơi khai thác bauxite ở Tây Nguyên khắc nghiệt hơn rất nhiều (mưa cường độ lớn và tập trung trong mùa mưa, địa hình đất đai có độ dốc cao…) so với vùng Ajka ở Hungary.

Ajka là vùng tương đối thấp, trong khi các vùng dự định khai thác bauxite ở Tây Nguyên đều ở trên cao, thuộc vùng Nam Trường Sơn với sườn phía Đông dốc đứng. Các hồ chứa bùn đỏ ở đây sẽ là những quả bom độc treo trên đầu hàng chục triệu người với tai họa khôn lường. Ngoài ra khả năng quản lý, thực thi pháp luật, lực lượng vật chất kỹ thuật phòng hộ chống thiên tai… của ta hiện nay chưa thể so sánh với Hungary.

Ba là: Các khảo sát nghiêm túc của nhiều nhà khoa học và kinh tế đã được trình bày trong các hội thảo năm 2008 và năm 2009 và đã được nêu lên trong nhiều kiến nghị gửi đến Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ cho thấy: Hiện tại và trong một vài năm tới hoàn toàn bế tắc chưa có thể giải quyết được vấn đề vận tải (dù là phương án đường bộ hay đường sắt) và cảng cho việc sản xuất và xuất cảng alumina.

Các tuyến đường bộ và cảng được dự kiến trong các dự án của Tập đoàn Than & Khoáng sản (TKV) nếu định thực hiện cũng phải mất một vài năm và phải chi thêm những khoản đầu tư rất lớn, vì những tuyến đường bộ hiện có định đưa vào sử dụng đều hẹp, nhiều cua gấp tay áo và có nhiều đèo dốc cao, không thể sử dụng cho xe vận tải lớn với trọng tải và lưu lượng lớn; nếu thực hiện phương án vận tải đường sắt thì còn phải chi thêm nhiều tỷ đô la và cũng sẽ mất nhiều thời gian hơn nữa.

Có thể khẳng định, ít nhất là trong một, hai năm tới hoặc lâu hơn vấn đề vận tải hoàn toàn bế tắc. Điều này cũng có nghĩa nhà máy sản xuất alumina Tân Rai nếu làm xong, cũng có thể có nguy cơ phải nằm đắp chiếu để đấy một thời gian.

Công trường khai thác bauxite ở Tây Nguyên. Photo courtesy of chinhphu.vn Photo courtesy of chinhphu.vn

Bốn là: Giả thiết rằng các tuyến đường vận tải và cảng đã sẵn sàng, một giả thiết hoàn toàn không tưởng, chi phí cho vận tải chở các nguyên liệu và than lên núi cho sản xuất và chở alumina xuống núi cho xuất cảng rất lớn, vì đoạn đường quá dài (khoảng gần 200 km hoặc hơn nữa, tùy phương án lựa chọn), sẽ đội giá thành lên rất cao.

Điều này có nghĩa chỉ riêng vấn đề chi phí vận tải trên bộ để xuất cảng theo giá FOB đã gây ra nguy cơ thua lỗ lớn. Luận chứng này cũng đã được chứng minh trong nhiều tham luận khoa học có liên quan trong suốt năm 2008 và năm 2009.

Năm là: Nhữngvấn đề về văn hóa xã hội, từ đó dẫn đến những vấn đề về dân tộc ở Tây Nguyên vừa qua đã khá phức tạp, hoàn toàn chưa thể coi là ổn định; nay thêm dự án bauxite với nhiều tác hại đã chỉ ra, chắn chắn ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống mọi mặt của các dân tộc tại chỗ, càng làm suy thoái văn hóa các tộc người Tây Nguyên, làm rắc rối thêm các vấn đề xã hội, sẽ khiến tình hình trầm trọng hơn, cả về an ninh và quốc phòng ở vùng chiến lược này.

Sáu là: Với 4 lý do trình bày trên, chúng tôi thấy việc thực hiện 5 yêu cầu nêu trong kiến nghị này là phương án an toàn nhất, có thể giúp đất nước có đủ thời gian tìm ra những phương án tối ưu nhất trong việc xem xét vấn đề bauxite Tây Nguyên nói riêng và cho vấn đề phát triển kinh tế - xã hội Tây Nguyên nói chung.

Nhìn lâu dài về tổng thể, 5 yêu cầu nêu trong kiến nghị này còn là phương án kinh tế nhất, với nghĩa các tổn thất do phải tạm hủy ngay hoặc thậm chí có khi phải đi tới kết luận sẽ phải hủy hoàn toàn việc khai thác bauxite Tây Nguyên, dù sao sẽ vẫn còn “rẻ” hơn cái giá phải trả không thể lường hết được và thậm chí không thể cứu vãn được cho những hệ quả và thảm họa có thể xảy ra.

Thưa các vị lãnh đạo nhà nước,

Chúng tôi hiểu thực hiện lời thỉnh cầu khẩn thiết này có nghĩa là phải thực hiện một quyết định rất đau đớn chưa hề có trong lịch sử kinh tế nước ta và sẽ là một tổn thất lớn mà nền kinh tế nước ta phải chịu đựng – nhất là Nhà máy chế biến alumina Tân Rai đã hoàn thành được một phần lớn và đã làm được nhiều việc quan trọng trong triển khai dự án Nhà máy Nhân Cơ.

Chỉ có lòng dũng cảm và ý thức trách nhiệm tuyệt đối đối với vận mệnh quốc gia của các vị cùng với sự thông cảm của đồng bào cả nước mới đủ sức đi tới thực hiện quyết định khó khăn này. Song thà chịu như vậy còn hơn để lại hậu họa khôn lường cho mai sau, kính mong Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ xem xét và chấp nhận.

Chúng tôi đồng thời kêu gọi đồng bào trong cả nước và sống ở nước ngoài đồng thanh lên tiếnh ủng hộ 5 đề nghị cụ thể nêu trên và ký tên vào kiến nghị này. Thư từ xin gửi về theo địa chỉ bauxitevn@gmail.com có kèm theo địa chỉ cư trú và số điện thoại của quý vị. Để bảo đảm bí mật về sự riêng tư, khi đưa danh sách lên trang BVN, các thông tin này sẽ được lược bỏ.

Làm tại Hà Nội, ngày 9 tháng 10 năm 2010

Ký tên

GS Hoàng Tụy,

Trần Việt Phương,

Nhà văn Nguyên Ngọc,

TS Lê Đăng Doanh,

GSTS Chu Hảo,

Phạm Chi Lan,

Nguyễn Trung,

TS Nguyễn Quang A,

GS Nguyễn Huệ Chi,
|Nhà giáo Phạm Toàn,

GSTS Nguyễn Thế Hùng

Trần Đức Nguyên

Hiệu quả kinh tế của dự án Bauxite Tây Nguyên

Vấn đề hiệu quả kinh tế của các dự án bauxite Tây Nguyên một lần nữa được giới phân tích kinh tế lật lại, khi mới đây, Bộ Giao thông Vận tải dự kiến phải xây dựng, nâng cấp quốc lộ 20 vận chuyển bauxite thêm gần 4,000 tỉ đồng và những rò rỉ hóa chất từ khai bauxite ở Tân Rai.

Vũ Hoàng, phóng viên RFA 2011-10-01

Công trường khai thác bauxite ở Nhân Cơ - Tây Nguyên.

Photo courtesy of 3s-vn.com

Vấn đề hiệu quả kinh tế của các dự án khai thác bauxite Tây Nguyên đã được mổ xẻ ngay từ những ngày đầu tiên còn nằm trên giấy tờ.

940 tỉ đồng/năm

Theo phía cơ quan quản lý – Bộ Công thương, thứ trưởng Lê Dương Quang cho rằng sau khi xem xét đầy đủ mọi yếu tố ảnh hưởng và kết quả tính toán, cả 2 dự án Tân Rai và Nhân Cơ đều “yên tâm về hiệu quả” kinh tế dựa trên 4 nhân tố: thứ nhất là thuế xuất khẩu, Việt Nam sẽ thu được nhiều hơn cho ngân sách nhà nước do áp thuế 20% so với các nước trên thế giới là 0 – 5% cho mặt hàng này; thứ hai, lợi nhuận tính trên một ha đất khi khai thác bauxite sẽ có lợi hơn là trồng chè và cà phê; thứ ba, là xu hướng giá khoáng sản trên thế giới ngày càng tăng và cuối cùng là dự án tồn tại trên 50 năm, nên càng về cuối thì hiệu quả càng tăng do máy móc hết khấu hao. Còn theo phân tích từ Vụ trưởng Vụ công nghiệp nặng – Bộ công thương thì “lợi ích từ dự án Nhân Cơ là nộp ngân sách 940 tỉ đồng/năm.”

Chưa tính phí vận chuyển

Công trường khai thác bauxite ở Tây Nguyên. Photo courtesy of soctrang.gov.vn Photo: RFA

Tuy vậy, các chuyên gia kinh tế, cũng như giới trí thức khẳng định rằng dự án bauxite này sẽ không hiệu quả về mặt kinh tế, nghĩa là có sự đánh đổi lớn hơn giữa vấn đề môi trường, xã hội và an ninh so với khoản đóng góp cho ngân sách quốc gia từ dự án này.
Quay lại nguyên tắc cơ bản của tính toán một dự án đầu tư, người ta cần phải dựa trên một số yếu tố như: vốn đầu tư ban đầu, giá bán sản phẩm, giá thành sản phẩm và tỷ suất thuế để xem liệu dự án có mang lại lợi nhuận không. Tuy nhiên, do có nhiều thuật ngữ, nên chúng tôi chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu 2 yếu tố là vốn đầu tư ban đầu và giá bán sản phẩm.
Trước hết, bắt đầu từ khâu vốn đầu tư ban đầu, chủ đầu tư tập đoàn than khoáng sản (gọi tắt là TKV) đã bỏ qua phần vốn cơ sở hạ tầng, đường xá chuyên chở alumin gần 4,000 tỉ đồng. Vì vậy, sau một năm thi công, TKV mới than thở nếu cộng khoản chi phí này thì hiệu quả kinh tế của dự án không còn. Xin nhắc lại, tổng số tiền đầu tư cho toàn bộ dự án bauxite Tây Nguyên là 11,300 tỉ đồng. Nhưng điều đáng nói là, ngay khi TKV vừa lên tiếng thì Chính phủ lại có một thông báo có lợi cho TKV là TKV chỉ phải “hỗ trợ kinh phí cho các địa phương thực hiện duy tu, bảo dưỡng” còn phía Bộ Giao thông Vận tải lại đang lên kế hoạch chi gần 4,000 tỉ đồng làm đường vận chuyển bauxite này.

Đấy là một điều rất kỳ cục vì làm dự án mà không tính đến những hạ tầng cơ sở cho nó, bỏ qua phần đó để chứng minh nó có lãi.

Bà Phạm Chi Lan

Về vấn đề này, bà Phạm Chi Lan, một chuyên gia kinh tế độc lập nhận định:
“Rõ ràng hiệu quả của dự án bauxite ở Tây Nguyên là không có được như theo trình bày ban đầu, khi tập đoàn than khoáng sản muốn làm và Bộ Công thương ủng hộ.
Trên thực tế, cho thấy những vấn đề rất lớn. Con đường vận chuyển bauxite đòi hỏi đầu tư hơn 4,000 tỉ đồng để làm đường. 4,000 tỉ đồng đó thì bản thân tập đoàn than khoáng sản thừa nhận nếu như họ bỏ tiền làm đường thì dự án đó là hoàn toàn không thể có lãi được và thua lỗ nặng.
Đấy là một điều rất kỳ cục vì làm dự án mà không tính đến những hạ tầng cơ sở cho nó, bỏ qua phần đó để chứng minh nó có lãi. Bây giờ mới chỉ ban đầu bắt đầu khai thác thôi thì thấy không thể có lãi được khi tính cả dự án hạ tầng vào.”

Mức vốn huy động cao hơn

Về giá bán sản phẩm, đây là thỏa thuận giữa bên bán và bên mua, dựa trên giá nhôm niêm yết ở Sàn Giao Dịch London. Tuy nhiên, khi lập dự án, giá bán này diễn ra trong tương lai, vì thế giá dự báo này có độ chính xác không cao. Điều đáng lo ở đây là bauxite Việt Nam được Trung Quốc mua khai thác rồi chỉ bán được cho một đối tác thì sẽ bị ép giá dễ dàng, vì thế làm ra alumin bán theo giá thị trường thì không có hi vọng. Nhận định này được chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành đưa ra trong một bài phỏng vấn trên báo Người Lao Động.
Điểm mấu chốt mà nhiều nhà phân tích kinh tế cho rằng còn khó hiểu đó là khi đi vào hoạt động, dự án bauxite ở Nhân Cơ sẽ có lãi là 10.59% còn Tân Rai là 11.43%. Trong khi đó thì Nhà nước huy động vốn với mức cao hơn, tại thời điểm chúng tôi tìm hiểu, lãi suất trái phiếu chính phủ thời hạn 5 năm là 12.14%/năm, chưa kể với tình hình tín dụng thắt chặt, lãi suất trái phiếu này còn có thể cao hơn. Như vậy, Nhà nước huy động vốn 12.14%/năm, nhưng doanh nghiệp của Nhà nước lại chấp nhận đầu tư với mức sinh lời mong muốn nhỏ hơn (10.59% và 11.43%) với nhiều những đánh đổi đi kèm, thì đây quả là một việc làm khó hiểu.

Thiệt hại môi trường

Những đồi chè xanh ngắt ở Tây Nguyên. Photo courtesy of sinhviendulich.net. Photo: RFA

Cuối cùng, những đánh đổi đi kèm này, chính là những thiệt hại về môi trường, an ninh và xã hội khi đặt lên bàn cân để cân đo đong đếm với yếu tố kinh tế. Ông Bùi Kiến Thành cho biết ý kiến của mình:
“Đối với tôi vấn đề khai thác bauxite ở Tây Nguyên không phải là một việc cần thiết đối với Việt Nam so về khía cạnh kinh tế. Bây giờ đào nó lên đi bán cho nước ngoài với tính chất là khoáng sản thô như thế thì nó không đem lại lợi ích kinh tế gì nhiều trong khi so với những gì mà ta mất.
Mất là mất đất hoạt động của đồng bào đang hoạt động ở khu đấy, mất môi trường và cảnh quan thiên nhiên, vấn đề nguy cơ tạo nên những nguồn độc hại từ đầu nguồn đến cuối nguồn, Nhà nước và nhân dân phải xây dựng cơ sở hạ tầng đường xá giao thông để công ty khai thác đó kiếm được chút lợi.

Chuyện đào lên, bán lấy tiền là chuyện thiển cận, chuyện phá hoại môi trường là chuyện cả trăm năm, ngàn năm không thể nào xây dựng lại được.

Ông Bùi Kiến Thành

Tất cả những chuyện đó cộng lại thì tôi thấy dự án đó không có lợi gì cho đất nước cả mà tạo ra những tác hại về lâu dài. Chuyện đào lên, bán lấy tiền là chuyện thiển cận, chuyện phá hoại môi trường là chuyện cả trăm năm, ngàn năm không thể nào xây dựng lại được.”
Có lẽ kết quả cuối cùng liệu chất lượng sản phẩm có được như cam kết hay không, giá cả có được để đảm bảo hiệu quả kinh tế như hứa hẹn ban đầu hay không, thì lại là một bài toán còn phải chờ thời gian chứng minh thực tế.
Nhưng với chỉ một năm sau hoạt động những chi phí mới phát sinh lên tới 4,000 tỉ đồng mới được tính toán lại hay chuyện rò rỉ hóa chất được phát hiện tại nhà máy Tân Rai. Người ta không biết rằng vậy, 5 đến 10 năm hay 50 năm sau, còn những gì sẽ phát sinh mà các dự án khai thác bauxite Tây Nguyên chưa bộc phát.

Bauxite - Con Đường Đau Khổ

Phản biện quyết liệt của giới nhân sĩ, trí thức, khoa học và uy tín cá nhân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã không thể dừng lại chủ trương khai thác bauxite Tây nguyên.

Nam Nguyên, phóng viên RFA 2011-09-02

Nhà máy Alcan chế biến quặng bauxite tại Gardanne, Pháp chụp tháng 10/2010. Ảnh minh họa.

AFP photo

Nhưng nay sự bế tắc trong vấn đề vận chuyển sản phẩm từ Tây nguyên về đồng bằng để xuất khẩu khiến báo chí tái nhập cuộc.

Yếu kém nghiệp vụ

Báo Đất Việt Online, diễn đàn của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam có bài ‘Trách nhiệm đường bauxite’ đưa lên mạng ngày 27/8 đề cập tới sự bế tắc của các dự án khai thác bauxite Tây nguyên. Theo đó, gần đến ngày khai thác thương mại alumin sản phẩm từ quặng bauxite mà vẫn chưa hết tranh cãi về việc ai là người bỏ ra cả ngàn tỷ đồng, kinh phí sữa chữa các tuyến đường từ nhà máy ở Lâm Đồng về Cảng Gò Dầu tỉnh Đồng Nai.
Trong mục thời luận, tác giả Trương Quốc An nhận định: “Câu chuyện con đường bauxite lại một lần nữa cho thấy điểm yếu của chúng ta trong phê duyệt dự án. Rất ít khi chúng ta lường hết được những gì có thể xảy ra, dù dự án ấy có được xã hội quan tâm nhiều đến mức nào. Yếu kém nghiệp vụ hay còn gì nữa.” Tác giả dùng đại từ chúng ta thay cho Bộ chính trị, chính phủ hay Quốc hội là những nơi đã ra chủ trương và quyết định việc khai thác bauxite Tây nguyên. 
Trong cuộc phỏng vấn của chúng tôi, PGSTS Hồ Uy Liêm, phó chủ tịch thường trực Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam nhận định rằng, ngay từ đầu các nhà khoa học đã cảnh báo hiệu quả kinh tế khai thác bauxite Tây nguyên không cao, trong khi tiềm ẩn biết bao hiểm họa môi trường thí dụ như thảm họa lũ bùn đỏ ở Hungary cách nay chưa lâu. Vẫn theo lời PGSTS Hồ Uy Liêm, những sự kiện xảy ra gần đây cho thấy những dự báo của các nhà khoa học đã được kiểm chứng. Ông nói:
“Nếu vận chuyển bauxite qua ngả Đồng Nai thì chắc chắn nó sẽ phá hết tuyến đường, như vậy tiền để khôi phục những con đường ấy phải tính vào chi phí làm ra alumin tức là chi phí sản xuất, nếu nhà nước bù vào thì không thể chấp nhận được.”   
Trên Báo Đồng Nai trang điện tử, ngày 14/8 ông Đinh La Thăng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cho biết, trong khi chờ đợi xây dựng cảng Kê Gà Bình Thuận, dự kiến cuối năm nay Tổ hợp bauxite nhôm Lâm Đồng đi vào sản xuất và tiến hành vận chuyển nguyên liệu alumin từ cuối năm nay theo lộ trình Lâm Đồng qua quốc lộ 20, sang đường tỉnh 769 ra quốc lộ 51 và về cảng Gò Dầu.
Ông Đinh La Thăng xác định cả tuyến đường vừa nói phải được sửa chữa nâng cấp nếu không thì không có xe chở bauxite trọng tải 40 tấn nào được lưu thông. Ông Bộ trưởng cho biết QL20 đã xuống cấp nghiêm trọng nhưng chưa được đại tu lần nào. Ngoài ra một số cầu như Phương Lâm và La Ngà chỉ có trọng tải 25 tấn, vận chuyển vượt tải là không thể chấp nhận. Ông Đinh La Thăng có phát biểu đáng chú ý chúng tôi trích nguyên văn: “Chúng ta phát triển kinh tế là vì lợi ích chung, nhưng còn phải tính đến an sinh xã hội, phải bảo đảm cuộc sống của người dân được bình yên.”
Theo báo Đồng Nai, Bộ trưởng Đinh La Thăng nói, nếu chủ đầu tư Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam (TKV) có mua xe chuyên dùng trọng tải 40 tấn thì đây là việc của họ. Theo lời ông Thăng, Bộ và lãnh đạo tỉnh Đồng Nai không thể “chạy theo” những điều mà chủ đầu tư cố tình gán ghép, trong khi điều kiện hạ tầng giao thông chưa thể đáp ứng  tốt cho kế hoạch vận chuyển bauxite trong thời gian tới.

Bất cập khi phê duyệt dự án

Nơi lưu trữ quặng bauxite thể rắn tại Gardanne, Pháp tháng 10/2010. RFA Nơi lưu trữ quặng bauxite thể rắn tại Gardanne, Pháp tháng 10/2010. RFA

“Bất nhất việc vận chuyển bauxite” báo Người Lao Động bản điện tử ngày 26/8 đưa tin, TKV không đồng tình ứng trước vốn cho Sở Giao thông Vận tải Lâm Đồng và Đồng Nai sữa chữa cải tạo tuyến Tỉnh lộ 725, 769 và kiểm định gia cố các cây cầu phục vụ vận chuyển ngành công nghiệp nhôm. Theo đó ông Nguyễn Thanh Liêm, Trưởng ban Nhôm-Titan của TKV xác định tập đoàn này trước sau như một, không đồng ý chi tiền để sửa chữa, nâng cấp đường. Lý do là trong dự án bauxite được phê duyệt không có chi phí làm đường.
Người đại diện TKV tiết lộ, hiện tại vốn để triển khai dự án bauxite đang gặp khó khăn, TKV đã phải xin Chính phủ bảo lãnh vay vốn nước ngoài. Theo lập luận của TKV, việc sửa chữa nâng cấp các tuyến đường liên quan là nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội cho khu vực, chứ không phục vụ riêng đoàn xe của TKV. Nếu cầu đường chỉ cho xe trọng tải 25 tấn lưu thông thì TKV sẽ thực hiện đúng như thế.
Sự bất nhất trong phương án vận chuyển bauxite được báo điện tử Người Lao Động mô tả thêm, Khu Quản lý đường bộ VII cho biết vừa nhận được văn bản chỉ đạo của Tổng cục Đường bộ yêu cầu kiểm tra hiện trường, xác định các vị trí xung yếu, hư hỏng cục bộ cần sửa chữa ngay để bảo đảm giao thông trên QL20 đoạn ngã ba Dầu Giây đến thị xã Bảo Lộc; kiểm định, xác định phương án sửa chữa cầu Gia Đức, Cầu La Ngà trên QL20 theo phương án vận chuyển sử dụng xe 40 tấn của TKV.
Tổng cục Đường bộ dự kiến chi phí riêng cho việc kiểm định và sửa chữa 2 cây cầu này khoảng 35 tỷ đồng. Trong cấp thời để kịp tiến độ ngân sách sửa chữa đường bộ sẽ được sử dụng, điều này được báo Người Lao Động cho là ‘quan điểm tiền hậu bất nhất của Bộ Giao thông Vận tải vì lãnh đạo Bộ luôn đặt vấn đề không có kinh phí để sửa chữa cầu đường cho vận chuyển bauxite.
Trước đây TKV kiến nghị sử dụng xe 40 tấn để tiết kiệm phí vận chuyển và tránh ùn tắc. Đầu tháng 11/2010 Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Mạnh Hùng chấp thuận kiến nghị và TKV đã triển khai thuê xe 40 tấn để vận chuyển alumin. Điều đáng chú ý là cả hai bên GTVT và TKV đều đồng thuận chủ trương nâng cấp các tuyến đường mà 100 xe chở bauxite chạy qua mỗi ngày. Tuy nhiên lúc đầu không bên nào nói rõ lấy tiền ở đâu để thực hiện các dự án, phải tới thời gian gần đây khi tỉnh Đồng Nai dứt khoát không cho xe trọng tải quá 25 tấn đi qua địa bàn thì vấn đề ngân sách sửa chữa tuyến vận chuyển bauxite mới trở thành khúc mắc.
Được biết khi chưa có Cảng Kê Gà Bình Thuận, để nâng cấp sửa chữa các đường và cầu từ Lâm Đồng về Cảng Gò Dầu Đồng Nai và thiết lập một tuyến mới song song cần ngân khoản 1.340 tỷ đồng, còn theo ý tưởng ban đầu sẽ cần 2 tỷ USD để xây dựng tuyến đường sắt cao nguyên-đồng bằng. GSTS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường từng trăn trở:
“Quan điểm của chúng tôi là hãy chờ đợi tương lai, chờ đợi những công nghệ sạch, chờ đợi các thế hệ sau có thể khai thác và tận thu nhiều hơn, cái lợi sẽ nhiều hơn trong lúc này. Chúng tôi cũng thấy rằng lúc này không khai thác bauxite thì cũng không làm cho Việt Nam có thất thiệt gì trong quá trình phát triển, mà cái hại là cái nhìn thấy trước mắt, nhất là những vấn đề về môi trường, về xã hội và cân nhắc về kinh tế thì các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng nếu mà tính toán đầy đủ cả đầu vào lẫn đầu ra thì khả năng lãi là không có, mà sẽ dẫn tới lỗ, riêng nói về phần kinh tế.”

Lợi bất cập hại

Công nhân làm việc tại mỏ Bauxite Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng vào ngày 13 Tháng Tư 2009. AFP Công nhân làm việc tại mỏ Bauxite Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng vào ngày 13 Tháng Tư 2009. AFP

Trở lại bài nhận định ‘Trách nhiệm đường bauxite’ trên Đất Việt Online, bài báo có đoạn “Vì sao lợi nhuận của một doanh nghiệp mà xã hội lại phải kề vai cùng gánh phần thiệt hại.” Với thông tin Khu Quản lý Đường bộ VII sẽ sử dụng vốn sửa chữa đường bộ để sửa chữa một số tuyến đường và các cầu Gia Đức, La Ngà, tờ báo cho rằng ngân sách cho ‘con đường bauxite’ đã ngã ngũ. Và sự kiện này là khá bất ngờ bởi trước đó Tổng cục Đường bộ và ngay cả Bộ trưởng Giao thông Vận tải từng nhiều lần xác định Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam có trách nhiệm bỏ tiền nâng cấp con đường vận chuyển để phục vụ cho việc phát triển ngành công nghiệp nhôm.
Đất Việt Online nhận định, TKV có phần lý của mình khi lệ thường ở Việt Nam, trách nhiệm làm đường giao thông, duy tu, bảo dưỡng…là của Nhà nước. Nếu Nhà nước không đủ kinh phí thì có thể dùng các phương thức khác như BOT (Tư nhân xây dựng-vận hành-chuyển giao). Với cách này xe cộ sử dụng cầu đường sẽ phải trả phí cho tới khi nhà đầu tư hoàn đủ cả vốn lẫn lời. Nhưng quan điểm yêu cầu TKV có trách nhiệm hoàn toàn đối với việc làm đường, sửa chữa nâng cấp cầu trên lộ trình bauxite đi qua, không phải hoàn toàn vô lý.
Tác giả bài báo nhận định, nếu không có việc TKV cần sử dụng tuyến đường và cầu để cho xe có trọng tải đến 40 tấn chở bauxite đi qua thì đây chưa hẳn là thời điểm để thực hiện các công trình đó, mà nếu có thì cũng chưa hẳn cần đến độ chịu tải cho xe 40 tấn, chắc chắn khoản kinh phí sẽ giảm đi. Tác giả bài báo nêu câu hỏi : “Băn khoăn nhất là vì sao vì lợi nhuận của một doanh nghiệp mà xã hội lại phải kề vai cùng gánh phần thiệt hại? Giả sử Nhà nước không đồng ý nâng cấp “con đường bauxite”, đồng thời cơ quan chức năng không cho phép xe quá tải của TKV vận chuyển hàng thì sao? TKV sẽ bỏ dở dự án hay chăng?

Quan điểm của chúng tôi là hãy chờ đợi tương lai, chờ đợi những công nghệ sạch, chờ đợi các thế hệ sau có thể khai thác và tận thu nhiều hơn, cái lợi sẽ nhiều hơn trong lúc này.

GSTS Đặng Hùng Võ

Khi câu chuyện bauxite nóng trở lại, bạn đọc các báo đã phản hồi nhiều ý kiến đáng chú ý. Điển hình sau bài vận chuyển bauxite bất nhất, ngày 26/8 trên Người Lao Động báo mạng, bạn đọc Khánh viết: “Ngay từ đầu đã không có sự nhất trí cao với dự án khai thác bauxite này, thì dẫn đến sự bất nhất là điều dễ hiểu mà thôi.” Còn bạn đọc ký tên Nhân Dân khá bức xúc với phản hồi của mình : “Chẳng lẽ khi xây dựng nhà máy họ không biết phải vận chuyển đi đâu để bán sao? Nếu quả thực đầu tư để làm đường không có lãi nữa thì nên dừng lại khi còn chưa muộn, đừng bắt Nhà nứơc, nhân dân phải cõng thêm nợ.”
Chúng tôi xin trích ý kiến bạn đọc ‘Hoathuy’ của báo Người Lao Động để kết thúc mục đọc báo mạng hôm nay, theo đó bài học đắt giá về bauxite đã được nhà sử học Dương Trung Quốc cảnh báo: ‘những quyết định thiếu sáng suốt hôm nay có thể bắt con cháu chúng ta sau này trả giá.’