BOT là một thuật ngữ tiếng anh được sử dụng nhiều trong các văn bản cũng như trong giao tiếp bình dân hàng ngày của người Việt Nam. Vậy BOT là gì và trạm thu phí BOT là gì? Ảnh hưởng và tác động của các trạm BOT lên nền kinh tế như thế nào? Tất cả những vấn đề này sẽ được làm rõ trong bài viết dưới đây.

Có thể bạn quan tâm: Trạm thu phí là gì - Bằng FC lái được xe gì - Bằng C chạy được xe gì

BOT là viết tắt của cụm từ (Build – Operate - Transfer) hay còn gọi là Hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao trong kinh tế. Theo Khoản 3, Điều 3, Nghị định về Đầu tư theo hình thức Đối tác Công tư Hợp đồng thì Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao là hợp đồng được ký giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư để xây dựng công trình kết cấu hạ tầng; sau khi hoàn thành công trình, nhà đầu tư được quyền kinh doanh công trình trong một thời hạn nhất định; hết thời hạn, nhà đầu tư chuyển giao công trình đó cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Hình thức đầu tư các công trình giao thông theo dạng BOT ở nước ta hiện đang phát triển với tốc độ chóng mặt. Điều này hoàn toàn phù hợp với đặc trưng của một quốc gia đang trong giai đoạn tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thậm chí, trong khoảng 5 năm gần đây, có hàng trăm hợp đồng Bot đang mọc lên như nấm vì nguồn lợi nhuận khổng lồ.

Có thể hiểu nôm na thì những công trình này được hình thành trên cơ sở hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư. Sau khi nhà đầu từ tiến hành xây dựng công trình giao thông (cầu và đường), nhà đầu tư có quyền kinh doanh công trình trong thời gian nhất định. Khi hết thời hạn thì lúc đó nhà đầu tư mới chuyển giao cho nhà nước quản lý. 

Vì những dự án giao thông BOT đều là vốn của nhà đầu tư nên khi chạy xe trên đường là các công trình giao thông BOT, người tham gia giao thông đều phải trả tiền. Và để thu tiền của các phương tiện tham gia giao thông thì các chủ đầu tư sẽ xây những trạm thu phí. 

Có thể hiểu nôm na thì trạm thu phí là những trạm chốt được lập nên tại các tuyến đường thuộc dự án BOT với chức năng thu phí đường bộ của các phương tiện tham gia giao thông trên tuyến đường đó. Số tiền thu được từ người tham gia giao thông sẽ được dùng vào việc chi trả, bảo trì và nâng cấp các tuyến đường. Hiện nay, mức tiền thu phí được nhà nước quy định và điều chỉnh theo từng thời điểm, từng loại hình phương tiện và từng tuyến đường khác nhau. 

Mức thu phí tại các trạm BOT được quy định tại Nghị định số 18/2012/NĐ-CP ngày 13/3/2012 của Chính phủ về Quỹ bảo trì đường bộ. Thông tư này không áp dụng đối với xe máy chuyên dùng theo quy định tại khoản 20.

Đối tượng chịu phí bao gồm:

1. Phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, bao gồm: xe ô tô, máy kéo; rơ moóc, sơ mi rơ moóc được kéo bởi ô tô, máy kéo (sau đây gọi chung là ô tô) và xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy (sau đây gọi chung là mô tô) thuộc đối tượng chịu phí sử dụng đường bộ.

2. Xe ô tô thuộc đối tượng chịu phí sử dụng đường bộ quy định tại khoản 1 Điều này không chịu phí sử dụng đường bộ trong các trường hợp sau:

+ Bị hủy hoại do tai nạn hoặc thiên tai;

+ Bị tịch thu;

+ Bị tai nạn đến mức không thể tiếp tục lưu hành phải sửa chữa từ 30 ngày trở lên.

3. Các trường hợp nêu tại khoản 2 Điều này nếu xe ô tô đó đã được nộp phí sử dụng đường bộ, chủ phương tiện sẽ được trả lại số phí đã nộp (áp dụng cho xe ô tô bị hủy hoại, tịch thu không được tiếp tục lưu hành) hoặc được trừ vào số phí phải nộp của kỳ sau (áp dụng đối với xe ô tô vẫn tiếp tục được lưu hành sau khi được sửa chữa) tương ứng với thời gian không sử dụng đường bộ nếu có đủ hồ sơ theo quy định tại Điều 9 Thông tư này.

4. Không áp dụng khoản 2 Điều này đối với xe ô tô của lực lượng quốc phòng, lực lượng công an và xe nước ngoài tạm nhập lưu hành tại Việt nam.

'Người dân phản ứng với các dự án BOT là chính đáng'

• Văn Chương
• 07:31 25/08/2017
• 15

Ông Nguyễn Đức Kiên khẳng định việc làm BOT ồ ạt không thể tránh khỏi dự án có vấn đề. Tuy nhiên, việc có tham nhũng, tiêu cực hay không phải chờ kết luận của cơ quan điều tra.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho biết việc người dân phản ứng như ở trạm BOT Cai Lậy là điều đã được dự báo trước.
Là Phó trưởng đoàn thường trực Đoàn Giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức BOT, ông Nguyễn Đức Kiên cho rằng nguyên nhân xảy ra các “điểm nóng” BOT trên cả nước thời gian qua là do sự phối hợp chưa tốt, đổ lỗi cho nhau giữa trung ương và địa phương.

Che giấu lưu lượng xe qua trạm BOT

- Thời gian qua, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã vào kiểm tra rất nhiều dự án BOT trên cả nước. Từ góc độ giám sát của Quốc hội, ông thấy vấn đề này thế nào?
- Qua giám sát điểm tại 17 tỉnh, thành từ Bắc vào Nam, đoàn giám sát chỉ ra 13 hạn chế, bất cập.

Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội. Ảnh: Công Khanh.

Trong đó, đa số dự án sau khi triển khai, khi kiểm toán vào thì phải điều chỉnh dự toán phê duyệt trung bình gần 11%. Làm cầu đường thì lẽ ra chi phí xây dựng phải là chủ yếu nhưng thực tế các chi phí khác như dự phòng, lãi vay, quản lý dự án, giải phóng mặt bằng lại chiếm tỷ lệ khá lớn, đến 20-30% tổng mức đầu tư. Điều này làm tăng thời gian cũng như phí dịch vụ, gây bức xúc dư luận.
Việc lựa chọn nhà đầu tư cũng còn bất cập. Tuyệt đại đa số các dự án BOT giao thông vừa qua là chỉ định thầu. Chỉ một trường hợp là chọn được bằng đấu thầu. Có thể có khó khăn khách quan, nhưng rõ ràng là thiếu cạnh tranh.
Có lẽ nóng nhất, gay gắt nhất là thu phí. Các điểm nóng BOT vừa qua đều vì chuyện này. Nơi thì đặt trạm thu phí ngoài phạm vi dự án, nơi khác cho thu phí cả đường cũ, chạy song song với đường BOT để thu hồi vốn.
Cai Lậy gần giống như vậy. Đầu tư BOT một chút ở quốc lộ 1 cũ rồi kết hợp thu phí cả hai để thu hồi vốn cho cả đường tránh…

Ông Kiên khẳng định sự việc ở trạm BOT Cai Lậy đã được dự báo trước. Ảnh: Thanh Tùng.

Các dự án BOT không phải là xây dựng tuyến đường mới, chỉ là nâng cấp, cải tạo trên các tuyến đường hiện hữu vốn có nhiều đoạn giao cắt đồng mức, nên khó thu phí và gây phiền toái, thậm chí là thiếu công bằng cho người dân sở tại khi hàng ngày phải đi lại nhiều lần qua khu vực đặt trạm.

“Trong hàng chục dự án BOT triển khai ồ ạt chắc chắn không tránh khỏi có những dự án có vấn đề. Còn cái nào tiêu cực, tham nhũng phải chờ cơ quan điều tra”.
Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ tịch Ủy ban Kinh tế Quốc hội

Quản lý nhà nước về thu phí đang còn nhiều kẽ hở nên chủ đầu tư có thể che giấu lưu lượng thực tế.
- Ông có thể nói cụ thể hơn?
- Hiện cách kiểm tra, giám sát chủ yếu vẫn trên sổ sách, báo cáo của chủ đầu tư mà không có sự tham gia của thuế vụ, công an và giám sát của người dân.
Vừa rồi, Tổng cục Đường bộ đã phát hiện số thu bình quân ở BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ là 1,97 tỷ đồng/ngày, cao hơn nhiều so với con số báo cáo 1,2 tỷ. Đã có mấy vụ gian lận vé ở trạm thu phí Đại Yên, rồi trạm thu phí trên quốc lộ 5 phải chuyển công an điều tra.

Việc người dân phản ứng đã được dự báo

- Ông nhận xét như thế nào về việc người dân phản đối gay gắt việc thu phí trước đây là ở Bến Thủy (Nghệ An), Cầu Rào (Hà Tĩnh), mới nhất là Cai Lậy (Tiền Giang)?
- Người dân phản ứng như vậy là chính đáng. Đây là điều có thể dự báo, thấy trước được.
Lẽ ra các Bộ GTVT, Tài chính, chủ đầu tư phải chủ động có phương án thu phí hợp lý với cư dân, mà chủ yếu là người có ôtô hoặc kinh doanh vận tải bằng ôtô. Nếu chủ động ngay từ đầu thì đã không xảy ra điểm nóng BOT Bến Thủy.
Tại BOT Cai Lậy, tôi cho rằng phản ứng chủ yếu đến từ giới kinh doanh vận tải địa phương. Họ muốn né phí bằng cách đi vào quốc lộ 1 cũ xuyên qua thị xã. Né thế là không nên, vì mục đích của đường tránh là giảm tải, giảm ùn tắc cho đường nội thị…

“Dự án giao thông nào chẳng phải có đề nghị của địa phương. Vụ Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang nói không biết gì cả là không sòng phẳng”.
Ông Nguyễn Đức Kiên nói

- Người dân đã đóng thuế, quỹ bảo trì đường bộ họ có quyền lựa chọn giữa đường BOT và đường đầu tư bằng ngân sách chứ?
- Thực tế ngân sách của ta là vô cùng khó khăn. Ngay như quỹ bảo trì đường bộ, mấy năm gần đây kinh tế khấm khá, phương tiện giao thông tăng trưởng nên mới thu được cỡ 10.000 tỷ đồng/năm.
Con số này vô cùng ít ỏi, thậm chí chẳng đủ cho dặm vá, bảo trì, duy trì chất lượng công trình giao thông.
Các dự án BOT vừa rồi đã làm hơn được thế rất nhiều. Đó là đầu tư nâng cấp mặt đường để tăng tải trọng, hoặc mở rộng được mặt cắt ngang. Việc thu phí hoàn trả kinh phí nâng cấp mặt đường như vậy không phải giờ mới làm.
- Người dân phản ứng tại BOT trên quốc lộ 1 ở An Giang, ôtô đi nhờ chỉ 500 m rồi rẽ sang đường khác về phía Kiên Giang phải nộp phí như sử dụng mấy chục km. Ông có biết chuyện này?
- Đó là lỗi của chủ đầu tư. Lẽ ra ngay từ đầu họ đã phải có giải pháp khắc phục bất cập ấy chứ đừng đợi dân phản ứng. Vừa rồi, họ đã thiết lập hệ thống hai thẻ, một để thu phí, một miễn phí nếu chỉ đi nhờ qua…

• Chia sẻ Zalo
• Facebook
• Đánh giá:

• 
  

  Tri Nguyen

  
  

  Ai ơi quan tâm đến trạm thu phí được đặt ở Gia Trung - Mang giang - Gia Lai được không? 70km/1 trạm mà trong có 20km từ đầu Thị trấn Đăkpơ đến chân đèo Mang Giang nát bét còn hơn ruộng cày mà vẫn thu phí đều mấy năm qua, phí thì chúng tôi nộp không ý nhưng làm ơn làm đường cho nó được được tí để đi chứ vừa tốn tiền phí vừa tốn tiền sửa xe nữa, đau lòng lắm, tha thiết kính nhờ!
  Trả lời•54 Thích• Không thích08:47 25/08/2017
  • 
    

    Phi

    
    

    Tôi đồng ý với bạn, đoạn đường dưới chân đèo Mang Yang quá tệ. Đoạn đường làm có 20km mà thu tận 35000 (xe tôi 7 chỗ), yêu cầu thanh tra kiểm tra lại cho dân chúng tôi nhờ.
    Trả lời•9 Thích• Không thích10:26 25/08/2017
• 
  

  Nguyễn Quốc Anh

  
  

  Tính theo các thời gian thu phí của các dự án BOT, thì các dự án này trừ các khoản sau khi hoàn vốn lại suất ngân hàng đó là siêu lợi nhuận, có thế nên các chủ đầu tư ồ ạc làm vào BOT, có chăng ơ đây là sự thiếu quản lý thiếu minh bạch của các cơ quan quản lý, cơ quan chức năng
  Trả lời•23 Thích• Không thích08:51 25/08/2017
• 
  

  Hướng Chí Đỗ

  
  

  Ở Việt Nam mua được cái xe ô tô đóng bao nhiêu các khoản thuế và phái mới lăn bánh được. Quê tôi ở Thái Bình mỗi lần từ Hà Nội về quê bằng xe ô tô tiền lệ phí cầu đường bằng tiền nhiên liệu cho mỗi chặng đường đây quả điều bất hợp lý.
  Trả lời•14 Thích• Không thích08:53 25/08/2017

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể giải thích gì về thu giá, thu phí BOT? 

(NLĐO)- Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể chiều nay 22-5 đã giải thích về khái niệm trạm thu giá, trạm thu phí BOT mà dư luận lên tiếng nhiều ngày qua.

Người đứng đầu ngành giao thông cũng khẳng định việc chuyển đổi tên trạm thu phí thành trạm thu giá BOT không có gì khác mà chỉ là linh động hơn rất nhiều.
Trả lời về việc trong quá trình ra văn bản, Bộ GTVT có rà soát để từ ngữ chuẩn xác hay không, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết đây do quy định của nghị định.
Trước câu hỏi rằng dư luận đặt vấn đề Bộ GTVT đang đánh tráo khái niệm "thu phí" thành "thu giá", Bộ trưởng GTVT khẳng định: "Không phải do bộ quy định mà do nghị định của Chính phủ quy định. Ví dụ, sản phẩm sản xuất nhà máy thì họ ấn định giá bán, và BOT là 1 sản phẩm của DN...".
Theo ông Nguyễn Văn Thể, sản phẩm nào cũng phải đem lại hiệu quả kinh doanh. Với dự án BOT, DN bỏ vốn toàn bộ thì cũng cần có phương án hoàn vốn. Nhà nước cố gắng điều chỉnh thấp nhất, tạo điều kiện cho xã hội. Hiện nay mình điều chỉnh trạm thu giá nào có điều kiện đều giảm toàn bộ xuống mức thấp nhất để hỗ trợ chi phí người dân.
Về câu hỏi vậy đã chuyển sang giá thì khi giảm giá xuống thì DN có thể đề xuất tăng hay không, Bộ trưởng GTVT cho biết về nguyên tắc sản phẩm đó của DN nhưng mình có điều tiết theo thị trường. "Tại sao Chính phủ, bộ, ngành họp và Quốc hội yêu cầu xem xét, tức là mình phải điều tiết để đảm bảo lợi ích nhà đầu tư và hài hoà lợi ích người dân. Không phải sản phẩm anh làm ra là tự ấn định giá mà ký hợp đồng với bộ để giám sát điều này"- người đứng đầu ngành giao thông cho hay.
"Chính vì thế, nhiều trạm BOT, giá giảm từ 35.000 xuống 25.000 để hài hoà lợi ích các bên. Nghị định quy định thay đổi thì phải điều chỉnh theo yêu cầu Chính phủ"- ông Thể nói thêm.
Trong trường hợp DN muốn tăng giá, DN phải đăng ký với Bộ GTVT. Bộ GTVT xem xét khi nào cảm thấy hài hoà hết các lợi ích, bảo đảm chi phí xã hội thấp nhất thì mới được điều chỉnh, nếu không thì không được điều chỉnh.
Trả lời câu hỏi từ phí chuyển sang giá, có thay đổi bản chất?, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói: "Mỗi một giai đoạn lịch sử thì khả năng chịu đựng của nền kinh tế khác nhau. Hiện nay chủ trương là giảm đến thấp nhất chi phí của hàng hóa. Về bản chất, thì hiện nay điều chỉnh để làm sao khả năng chịu đựng của nền kinh tế thấp nhất".
Theo ông Thể, bản chất nhà đầu tư kinh doanh thì phải có lợi nhuận theo quy định của Nhà nước. Thu cao thì thời gian ngắn, thu thấp thì thời gian dài, tất cả đều theo quy định của Nhà nước. Quản lý Nhà nước thì điều tiết làm sao bảo đảm hài hòa lợi ích của DN. Hiện nay hầu như đã giảm hết toàn bộ các trạm thu đến mức thấp nhất để trong giai đoạn hiện nay bảo đảm chi phí thấp nhất.
"Ngày trước, mỗi lần điều chỉnh phí thì rất khó khăn vì điều chỉnh phí thuộc thẩm quyền HĐND địa phương mà HĐND thì không thể linh động được. Chuyển qua giá thì bản chất nhà đầu tư vẫn hưởng như vậy thôi, nhưng mình sẽ điều chỉnh một cách nhanh chóng để đáp ứng được điều kiện của từng trạm thu giá ở từng vị trí, từng khu vực. Có những vị trí mình giảm rất là sâu vì những nơi đó điều kiện cho phép. Còn để HĐND quyết thì điều chỉnh từng mức rất khó khăn"- Bộ trưởng Thể nói.
"Hiện nay, theo quy định mới thì chuyển từ Bộ Tài chính về Bộ GTVT. Ngày trước Bộ Tài chính có những thông tư quy định mức phí từng trạm, giờ chuyển qua Bộ GTVT để tiều tiết làm sao bảo đảm hài hòa lợi ích"- ông Thể bày tỏ.

Vẫn chưa có giải thích "thu giá BOT" là gì?

Trạm BOT đặt 'nhầm', thu sai hơn 10 năm

• 21:32 28/04/2018

Đi từ Bắc vào Nam hết gần 5 triệu tiền phí BOT

Xe tải trọng lớn nhất đi quốc lộ 1 từ Bắc vào Nam hết 4,8 triệu tiền phí BOT, theo thông tin từ Tổng cục Đường bộ Việt Nam...

Ô tô đi từ Bắc vào Nam tốn gần 1 triệu đồng phí BOT

Một xe ô tô dưới 12 chỗ ngồi, đi theo Quốc lộ 1 từ Bắc vào Nam phải trả gần 1 triệu đồng cho các trạm thu phí BOT.

“Ở Việt Nam, đầu tư BOT kiểu gì cũng lãi”

Ông Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng ở Việt Nam, đầu tư BOT kiểu gì cũng lãi...

Phát biểu tại tọa đàm khoa học các dự án BOT – chính sách và giải pháp sáng 8/9, ông Nguyễn Nam Cường, nguyên Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Lào, cho rằng lâu nay, nhiều nhà đầu tư đang thực hiện dự án BOT theo hình thức “tay không bắt giặc”. Bởi họ không cần kinh nghiệm, không cần quá nhiều vốn. Sau khi vào được dự án, hầu hết vốn sẽ đi vay, thực hiện thì thuê đơn vị thi công.

Trong khi đó, có tình trạng khi thực hiện dự án BOT, có nhà đầu tư và cơ quan có thẩm quyền phớt lờ quyền lợi và ý kiến của của nhân dân.

Dẫn chứng thêm về tình trạng BOT ở nước Lào, ông Cường cho hay, quốc gia này không có trạm BOT giao thông bởi lưu lượng giao thông không đáng thu. Nhà nước bỏ ra toàn bộ kinh phí để xây các công trình giao thông và không lập trạm thu phí. Các dự án BOT tại Lào chủ yếu là lưới điện. Chính phủ kêu gọi các nhà đầu tư làm lưới điện.

“Họ quy hoạch điện trong các thành phố đâu ra đấy, rất văn minh. Còn tại vùng Đông Bắc Thái Lan, cả 18 tỉnh thuộc khu vực này không có trạm BOT nào dù đường giao thông nước này tốt hơn nhiều lần so với Việt Nam. Thỉnh thoảng họ bảo dưỡng, sửa chữa nhưng không thu phí”, ông Cường nói.

Liên quan đến quy định về vốn đầu tư vào dự án BOT, Luật sư Trương Thanh Đức, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, cho rằng, khi muốn thực hiện các dự án BOT, nhà đầu tư chỉ lo “đặt gạch” làm sao vào được dự án là xong. Còn vốn chủ yếu là nhà nước và các ngân hàng lo.

Như dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, chủ đầu tư chỉ phải lo hơn 10% vốn, còn lại là vay ngân hàng.

Ông Đức cho rằng hiện nay luật thoáng đến mức Bộ Giao thông Vận tải, tỉnh có thể ủy quyền cho UBND các quận, huyện ký hợp đồng BOT với chủ đầu có tổng mức đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Sở dĩ có chuyện đó vì dự án BOT không có rủi ro về vốn gốc nên chỉ cần “đặt gạch” vào dự án là xong.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ cho thấy các dự án BOT, BT chủ yếu chỉ định thầu. Tuy nhiên, ông Đức cũng quan ngại tổ chức đấu thầu có thể nguy hiểm hơn. Bởi hiện nay ở nước ta khi đấu thầu xuất hiện toàn ‘quân xanh quân đỏ’. Lúc đó đấu thầu lại là biện pháp để người ta hợp thức hóa chỉ định thầu một cách êm xuôi.

Sau khi đã vào được dự án, nhà đầu tư lại tiếp tục chọn nhà thầu bằng phương pháp chỉ định. Họ đưa ra chi phí càng cao càng tốt để kéo dài thời gian thu phí. Thế nên mới có chuyện sau khi kiểm tra, các cơ quan chức năng đã giảm được hơn 100 năm thu phí ở các dự án trên cả nước.

Còn ông Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng hiện nay có việc chủ đầu tư dự án BOT giao thông chỉ cải tạo mặt đường quốc lộ nhưng thu phí bằng xây mới. Đây là điều phi lý vì những con đường đó là của người dân.

“Ở Việt Nam, đầu tư BOT kiểu gì cũng lãi. Cuối cùng người dân nghèo bao giờ cũng phải thua thiệt nhiều nhất. Bởi BOT sẽ tác động đến hàng hóa, dịch vụ”, ông Dũng nói.