Tháng 5/1945, quân Mỹ bắt được thiếu tá Đức Rudolf Hale. Trong cuộc thẩm vấn, Hale thừa nhận năm 1941 từng tham gia đánh chiếm thành phố Minsk, ngày nay là thủ đô Belarus. Hale cũng tiết lộ rằng trong chiến dịch tấn công Minsk, quân Đức đã chịu tổn thất nặng nề bởi một xe tăng T-28 Liên Xô bất ngờ xuất hiện trên đường phố.

T-28 là xe tăng nhiều tháp pháo được Liên Xô thiết kế và sản xuất trong thập niên 1930, lấy cảm hứng từ mẫu Vickers A1E1 Independent của Anh trong Thế chiến I. Nguyên mẫu T-28 Liên Xô có ba tháp pháo với vũ khí chính là pháo KT-28 cỡ nòng 76,2 mm đặt chính giữa, cùng hai tháp pháo phụ trang bị súng máy DT cỡ 7,62 mm và hai súng máy ở tháp pháo trung tâm, một ở phía trước và một phía sau.

T-28 được sản xuất hàng loạt từ năm 1933 và được đánh giá là thiết kế xe tăng hạng trung hiện đại nhất thời đó. Nó có uy lực tương đương hoặc tốt hơn các xe tăng Anh, vượt trội xe tăng Renault FT chủ lực của mọi sư đoàn tăng thiết giáp Pháp.

Liên Xô sản xuất khoảng 500 xe tăng T-28, lần đầu tiên triển khai chúng trong Chiến tranh Mùa đông với Phần Lan năm 1939. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu Thế chiến II, lượng lớn xe tăng T-28 đều ở trong tình trạng xuống cấp. Một chiếc trong số này do thượng sĩ Dmitry Malko phụ trách sửa chữa.

Sáng 27/6/1941, thiếu tá Denisovsky, trưởng kho quân khí của quân khu đặc biệt phía tây Minsk, ra lệnh tổng sơ tán khi quân Đức chuẩn bị tấn công. Mọi binh sĩ Liên Xô cần thu dọn trang bị và vật dụng cá nhân trong 24 giờ. Malko thuyết phục được cấp trên phê duyệt sử dụng một trong 63 xe tăng T-28 trong kho để sơ tán. Cả đêm hôm đó, Malko chuẩn bị mọi thứ cho hành trình dài cùng chiếc xe tăng với sự hỗ trợ của vợ.

Sáng hôm sau, đội hình Liên Xô di chuyển dọc cao tốc Mogilev, xe tăng của Malko đi đoạn hậu. Trong quá trình di chuyển, đoàn xe bị địch oanh tạc, khiến xe tăng T-28 hư hại và mất khả năng cơ động. Thiếu tá Denisovsky ra lệnh phá hủy xe tăng và tiếp tục rút lui. Tuy nhiên, Malko từ chối làm điều này và quyết định tự sửa chữa xe.

Malko mất vài giờ để sửa xong xe và không đuổi kịp đoàn di tản, nhưng vẫn gặp được một đơn vị khác. Khi đến sông Berezina, anh gặp thiếu tá tăng thiết giáp Vasechkin và ba học viên trường pháo binh gồm Nikolai Pedan, Alexander Rachitsky và Fedor Naumov. Họ tập hợp thành một kíp xe tăng hoàn chỉnh.

Nhóm của Malko được cấp trên yêu cầu kéo ba xe tăng T-26 mắc kẹt ở đầm lầy nhưng không tìm thấy. Malko và đồng đội phải ở lại trong rừng cả đêm, trước khi nhận ra chiếc T-28 của họ bị kẻ địch bao vây vào sáng hôm sau, trong khi các binh sĩ Liên Xô đã rời đi.

Lúc này, cuộc tấn công của Đức đang trong giai đoạn ác liệt, mọi nỗ lực rút lui qua tuyến đường cao tốc Mogilev đều bị chặn đứng. Kíp tăng T-28 Liên Xô bắt đầu lên kế hoạch thoát vòng vây quân thù.

Học viên Nikolai Pedan đề xuất kế hoạch táo bạo là lẻn vào thành phố Minsk đang bị địch chiếm. Malko ủng hộ kế hoạch này vì biết rõ thành phố và tự tin rằng có thể dễ dàng đi qua đó. Chiếc T-28 có một số lợi thế trong kế hoạch này là hỏa lực mạnh và tốc độ cao.

Trên đường tiến về Minsk, họ bổ sung nhiên liệu và đạn dược từ một nhà kho bỏ hoang gần đó. Do chưa có kinh nghiệm hiệp đồng tác chiến, họ thống nhất một số mệnh lệnh bằng ký hiệu, như khi tay thiếu tá Vasechkin đặt lên vai phải lái xe thì rẽ phải, đặt lên vai trái thì rẽ trái, vỗ một cái vào lưng thì vào số một, hai cái thì vào số hai và để tay lên đầu là dừng xe.

Mỗi người đảm nhận một vị trí khai hỏa trên xe tăng, họ quyết không đầu hàng và sẵn sàng gây nhiều thiệt hại nhất cho đối phương.

Đường cao tốc hướng về Minsk vắng vẻ. Trước khi họ vào thành phố, một số lính vũ trang Đức xuất hiện nhưng không phát hiện xe tăng. Chiếc T-28 trở thành "con ngựa thành Troy", khi mà lính Đức ở Minsk tưởng rằng đó là đồng đội đang tịch thu chiến lợi phẩm.

Xe tiến đến phố Voroshilov, nơi có nhiều cửa hàng kinh doanh. Lính Đức đang chất đầy những thùng rượu lên xe mà không để ý tới xe tăng áp sát họ. Khi còn cách đối phương khoảng 45 m, súng máy trên tháp pháo bên phải xe tăng Liên Xô bắt đầu khai hỏa và tiêu diệt số lính Đức trước tòa nhà trong một phút. Chiếc T-28 sau đó tông vào xe tải và nghiền nát nó cùng kẻ địch bên trong.

Tiến sâu hơn vào thành phố, kíp tăng T-28 chạm mặt một đoàn xe mô tô Đức, các xe di chuyển theo hàng thẳng giống như đang diễu hành.

"Thiếu tá Vasechkin không ra lệnh nổ súng, nhưng tôi cảm nhận được bàn tay anh ấy đặt lên vai trái nên cho xe rẽ trái. Những mô tô đi đầu đâm vào xe tăng và bị đè bẹp. Những kẻ phía sau ngoặt sang phải và tôi lập tức được lệnh rẽ phải. Một số tên địch cố gắng quay đầu xe nhưng không thoát khỏi họng súng máy. Chỉ trong vài phút, đội mô tô địch bị tiêu diệt hoàn toàn", Malko viết trong hồi ký.

Sau khi rẽ trái vào phố Yanka Kupala, kíp tăng phát hiện lượng lớn xe quân sự, đạn dược và vũ khí của đối phương. Trên bờ sông, lính Đúc đang tắm gần những bộ bếp dã chiến. Ở bờ bên kia, các xe tăng Đức đỗ sau rừng cây.

"Chiếc T-28 đồng loạt khai hỏa pháo và mọi khẩu súng máy trên xe. Tôi bị cơn mưa vỏ đạn nóng rơi vào lưng bỏng rát. Qua khe quan sát, tôi thấy xe bồn nổ tung, tạo ra vệt dầu loang chảy xuống dòng sông. Ngọn lửa bao trùm các phương tiện địch và cả những ngôi nhà gần đó. Súng máy khiến lính Đức hoảng loạn. Gần như toàn bộ đội hình địch bị quét sạch như thể có cơn lốc tràn qua", Malko nhớ lại.

Thiếu tá Vasechkin nhanh chóng lệnh cho xe tăng quay lại và di chuyển cầu tới công viên Gorky. Dưới những lùm cây rậm rạp có khoảng 20 xe quân sự, một số pháo tự hành và xe tăng. Lính Đức đứng gần đó nhìn lên trời và tỏ ra sợ hãi, cho rằng mình đang bị không quân Liên Xô tập kích.

Kip xe tăng T-28 tiếp tục nã đạn vào đội hình đối phương, gây ra nhiều thiệt hại. Khi chỉ còn 6 quả đạn pháo, thiếu tá Vasechkin ra lệnh ngừng bắn và bắt đầu di chuyển hết tốc lực về phía đông. Xe tăng không gặp trở ngại nào khi tiến đến đường cao tốc Moskva.

Bỗng nhiên, một chớp sáng lóe lên trước khe quan sát của lái xe khi chiếc T-28 trúng hỏa lực chống tăng của Đức. Vài giây sau, quả đạn thứ hai bắn trúng tháp pháo nhưng bị bật ra. Xe tăng vẫn di chuyển với vận tốc tối đa và Malko phải cố gắng điều khiển chiếc T-28 cơ động, tiếp cận khu nhà gần đó để tránh đạn.

Chiếc xe tăng bất ngờ trúng đạn và khói mù mịt khoang chiến đấu. Malko nhận ra đạn pháo đã bắn trúng khoang động cơ và gây cháy. Chiếc xe tăng tiếp tục di chuyển cho đến khi trúng thêm một phát đạn nữa.

"Tôi thấy thiếu tá bò ra khỏi xe tăng và bắn lính Đức bằng súng ngắn. Hai học viên nhảy khỏi tháp pháo nhưng một người ngay lập tức bị bắn chết, người còn lại bò đến hàng rào. Máu liên tục chảy xuống mặt tôi. Tôi lau nó bằng khăn tay và kẹp vết thương. Điều cuối tôi nhớ là tiếng nổ mạnh phát ra chỗ xe tăng khi những quả đạn cuối cùng phát nổ", Malko hồi tưởng.

Dmitry Malko lẩn trốn và thoát khỏi Minsk, sau đó trở lại đơn vị của mình. Anh bị thẩm vấn và suýt bị xử bắn vì cấp trên không tin câu chuyện ở Minsk, nhưng mệnh lệnh này sau đó được rút lại.

Trong quá trình chiến đấu, kíp tăng T-28 đã tiêu diệt trên 300 lính và phá hủy 10 xe thiết giáp Đức. Học viên Alexander Rachitsky và thiếu tá Vasechkin hy sinh tại chỗ. Học viên Fedor Naumov ẩn náu trong thành phố Minsk sau đó tham gia phong trào kháng chiến. Học viên Nikolai Pedan bị bắt làm tù binh và ở trong trại tập trung đến năm 1945.

Chiếc xe tăng T-28 vẫn ở nguyên vị trí trong suốt cuộc chiến. Năm 1944, Malko tiến vào thành phố Minsk trên một chiếc xe tăng T-34 và thấy ra chiếc xe tăng T-28 năm nào. 25 năm sau, chiến công của Malko và đồng đội mới chính thức được công nhận.

Duy Sơn (Theo War History)