Nếu tham nhũng đã trở thành virut dịch bệnh thì bộ máy quản lý không khác mấy một hệ thống đã suy giảm chức năng miễn dịch. Không chỉ tham nhũng, mà lạm quyền cũng sẽ nhanh chóng phát triển như các bệnh nhiễm trùng cơ hội.

Muốn tinh giản biên chế, trước hết phải tinh giản lãnh đạo

Trong 10 năm (2003-2013) tiến hành tinh giản, bộ máy hành chính không những không thu hẹp mà còn phình thêm 20%. Cũng trong 10 năm đó, “…tổng chi ngân sách tăng 4,9 lần, trong đó chi thường xuyên tăng 7 lần, chi đầu tư từ ngân sách tăng được 3 lần”, TS Lê Xuân Nghĩa cho hay.

“Như vậy là chi thường xuyên tăng rất lớn, trong khi chi đầu tư tăng khiêm tốn và nếu như trừ đi lạm phát thì hầu như không còn”, ông cho biết trên báo Tuổi Trẻ.

Cuối tháng 12/2015, vấn đề tinh giản biên chế tiếp tục được nhắc lại. “Trong khi chúng ta kêu gọi tinh giản biên chế mà viên chức lại tăng lên rất mạnh. Cả nước có 55.851 đơn vị sự nghiệp, 2 triệu viên chức. Bây giờ cả Trung ương, cả hệ thống chính trị có 300.000 người, chưa kể công an, quân đội”, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nói tại Hội nghị trực tuyến của Chính phủ với các tỉnh, thành.

Tinh giản biên chế muốn đạt hiệu quả, trước hết hãy xét ở cấp lãnh đạo cấp trung ương, tức Chính phủ, Bộ, Sở.

Ở cấp Sở, xét trường hợp của Bộ NN&PTNT. Theo Thông tư 14 của Bộ NN&PTNT, mỗi Sở NN&PTNT có số lượng Phó Giám đốc (PGĐ) quy định không quá 03 người.

Nhưng Sở NN&PTNT tỉnh Thanh Hóa, Sở NN&PTNT tỉnh Hà Tĩnh đang có tới 7 PGĐ, Sở NN&PTNT tỉnh Nghệ An có 6 PGĐ, Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Bình có 4 PGĐ.

Chánh văn phòng Sở Nội vụ Thanh Hóa thừa nhận việc Sở NN&PTNT Thanh Hóa có 7 PGĐ là sai, nhưng là cái sai do quyết định của các thế hệ Thường vụ Tỉnh ủy trước. Tỉnh cam kết sẽ không bổ nhiệm thêm (!).

PGĐ Sở Nội vụ Nghệ An cho biết, việc Sở NN&PTNT Nghệ An có 6 PGĐ là do trước sáp nhập nhiều sở với nhau. Hiện nay các sở đang sắp xếp lại (!).

Còn đối với tỉnh Hà Tĩnh, Chánh văn phòng Sở Nội vụ Bùi Khắc Phước cho hay: Bộ gửi về nên phải bổ nhiệm (!).

Vậy ở cấp Bộ thì sao? Theo Nghị định số 36/2012/NĐ-CP, số Thứ trưởng ở mỗi bộ không vượt quá 4 người, nhưng nhiều bộ vẫn dư vượt cấp thứ. Bộ Quốc phòng có 10 thứ trưởng. Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Giao thông vận tải có 7 thứ trưởng. Bộ Xây dựng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có 6 thứ trưởng. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Ngoại giao, mỗi bộ có 5 thứ trưởng.

Ngay cả Bộ Nội vụ, bộ chịu trách nhiệm quản lý chính về nhân sự, hành chính, địa giới hành chính…, cũng “vượt rào” khi có tới 6 Thứ trưởng.

Mục 3, Điều 3 của Nghị định 36 viết: “Số lượng Thứ trưởng ở mỗi Bộ không quá 04 người. Đối với Bộ quản lý nhà nước nhiều ngành, lĩnh vực lớn, quan trọng, phức tạp, số lượng Thứ trưởng có thể nhiều hơn 04 người do Thủ tướng Chính phủ quyết định“.

Như vậy, việc các Bộ bị “lạm phát” cấp thứ thì trách nhiệm lại truy ngược về Chính phủ. Sự việc thành một vòng luẩn quẩn.

“Cỗ” bày trước mặt, sao lại không “lạm quyền”?

Theo báo Tầm Nhìn, báo Công Luận, Phó GĐ Sở NN&PTNT Thái Nguyên Bùi Tiến Chính vẫn giữ chức Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão tỉnh Thái Nguyên ngay cả khi đã được bổ nhiệm PGĐ. Một mình hai cương vị, ông Chính “vừa đá bóng vừa thổi còi”, một mặt ký các dự án xây dựng, gia cố đê điều… mặt khác ký các quyết định chọn nhà thầu, nghiệm thu…

Trong năm 2014, Chi Cục Thủy lợi Thái Nguyên đã đóng vai trò chủ đầu tư đối với hàng loạt dự án có tổng giá trị lên tới gần 50 tỷ đồng.

Báo Người Lao Động cho hay, trong một thống kê về tình hình tham nhũng nội bộ hồi năm 2005, Ban Nội chính TW đã dẫn một phát biểu của Tổng bí thư Lê Khả Phiêu: “Tham nhũng ở nước ta là do cả cơ chế lẫn con người”.

Nếu tham nhũng đã trở thành virut dịch bệnh thì bộ máy quản lý không khác mấy một hệ thống đã suy giảm chức năng miễn dịch. Không chỉ tham nhũng, mà lạm quyền cũng sẽ nhanh chóng phát triển như các bệnh nhiễm trùng cơ hội.

Cơ chế ‘xin-cho’

Cơ chế ‘xin-cho’ hiểu nôm na là Nhà nước có một định lượng chỉ tiêu dự án kinh tế, xã hội, nguồn vốn đầu tư, được giao về hàng năm cho các ban, ngành, tỉnh. Tháng 11/2015 vừa qua, dự án Quốc lộ 1A dư 14.000 tỷ đồng khiến các địa phương đua nhau xin dự án.

GS Trần Phương cho hay ‘xin-cho’ là sản phẩm của cơ chế kế hoạch hóa tập trung, thậm chí đồng nhất với cơ chế này, do đó mà được gọi là cơ chế  ‘xin-cho’, theo Vneconomy.

Trên báo Lao động, TS Nguyễn Quang A viết: “Trong khoa học kinh tế (và có lẽ trong các khoa học xã hội khác) không có cái gọi là “cơ chế xin-cho”. Nó là thuần Việt. Chưa có ai định nghĩa cơ chế này một cách tường minh. Người ta thường hiểu là: “bên xin” (thường là cấp dưới, người dân, hay doanh nghiệp) xin “bên cho” (thường là cấp trên, các cơ quan nhà nước) cái gì đó mà “bên cho” có quyền quản lý (có thể lại là một “cơ chế” nào đó mà địa phương xin trung ương chẳng hạn, có thể là quyền kinh doanh, tài nguyên hay nguồn lực gì đó) và bên cho có thể cho hay không cho”.

Nên tồn tại cơ chế ‘xin-cho’ rồi, lại tiếp tục làm nảy sinh nhiều chi phí bất hợp lý khác, như chi phí “vẽ” dự án, chi phí đi xin, chi phí duyệt cho…  tóm lại là cơ chế đi cửa sau. Khi đã đi cửa sau được thì doanh nghiệp còn “sợ” gì mà không có những sai phạm.

‘Nước đục, cò cũng béo’

Trên chuyên trang Người đồng hành, ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng nếu thành phố có quy hoạch phân khu, chi tiết thì không còn những hiện tượng như câu chuyện nhà 8B Lê Trực. Những sai phạm nghiêm trọng trong xây dựng tại tòa nhà số 8B Lê Trực (phường Điện Biên, quận Ba Đình, Hà Nội) bao gồm lấn khoảng không, xây cao vượt 16 m (tương đương 5 tầng), làm tăng diện tích sàn (vượt 6.126 m2) ngay giữa quận trung tâm.

Cũng theo trang Người đồng hành, cơ chế xin-cho kết hợp với tư duy nhiệm kỳ (hay còn gọi là “hoàng hôn nhiệm kỳ”) là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn tới những nhà máy bỏ hoang, ký túc xá sinh viên không có người ở – tức vừa gây thâm hụt, vừa gây lãng phí ngân sách.

Chủ tịch UBND tỉnh, Giám đốc Sở… trước khi “hạ cánh”, trước khi về hưu, càng phải làm đơn xin dự án để tiền kịp giải ngân. Khi vốn rót về hết, quan chức cũng về, công trình bỏ hoang gây lãng phí hàng nghìn tỷ đồng.

Hiện ở tại tỉnh Quảng Trị có hàng chục cây cầu được khởi công xây dựng từ năm 2011 nhưng tới nay mới chỉ làm được phần trụ cầu, mố cầu… rồi bỏ để han gỉ. Lý do là đang xây thì trung ương ngừng rót vốn, dù số vốn đã được đưa về địa phương lên đến hàng trăm tỷ đồng.

Tại Quảng Nam, Tiền Giang, Bình Phước…, nhiều tỷ đồng ngân sách đã được duyệt chi cho những quan chức sắp về hưu sang nước ngoài để khảo sát, học tập kinh nghiệm làm du lịch, làm xổ số.  “Mỗi đoàn đi nước ngoài mất một chiếc ôtô” (tương đương 700-800 triệu đồng), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho hay, theo Vnexpress. Nhưng chỉ trong một năm 2015, số lượng các đoàn đi công tác nước ngoài trên cả nước đã lên tới con số 2.105.

TS Nguyễn Sĩ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng cơ chế ‘xin-cho’ làm méo mó việc phân bổ nguồn lực.

“Rõ ràng nếu có cơ hội để xin thì ai cũng sẽ cố gắng xin cả. Xin không phải lúc nào cũng được, nhưng không xin thì không bao giờ được. Muốn xin thì buộc người ta phải “vẽ” ra dự án. Mà như vậy thì cơ chế xin-cho, tự nó đã làm cho việc phân bổ nguồn lực bị méo mó…”, TS Nguyễn Sĩ Dũng trao đổi với báo Tiền Phong.

Thực tế, theo đà của cơ chế ‘xin-cho’, các đơn vị hành chính của tỉnh cũng đều cố gắng ‘xin’ cấp vốn từ xây nhà hành chính đến quảng trường tượng đài, xin từ dự án trường học tới tiền trả lương cho giáo viên. Trong vụ việc “vỡ ngân sách” do chi tiêu quá đà của TP Cà Mau và Thành ủy Bạc Liêu, tỉnh Cà Mau và thành phố Bạc Liêu lại ứng ngân sách để chi lương và kinh phí hoạt động, yêu cầu hẹn ngày hoàn trả…

Phan A 

Phần 3: “Không ai muốn giảm biên chế cả”

 

Thuế: vắt kiệt, tận thu

Phần 4: Vì sao “vòi bạch tuộc” không bị chặt đứt?

Qua tự kiểm tra từ năm 2006 đến 2015, Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội chưa phát hiện vụ việc nào có dấu hiệu tham nhũng và quan chức nhận quà tặng sai quy định.

Theo báo Vnexpress đưa tin, ông Nguyễn Tiến Tùng – Chánh thanh tra kiêm Phó trưởng Ban chỉ đạo Phòng chống tham nhũng Bộ Lao động cho biết, từ năm 2006 đến 2015, đơn vị này đã tổ chức 42 cuộc thanh tra hành chính đối với đơn vị và 3 cuộc kiểm tra trách nhiệm đối với lãnh đạo.

Trong quá trình kiểm tra, Bộ ‘chưa phát hiện được vụ việc nào có dấu hiệu tham nhũng’, theo đó, ‘không có thiệt hại do tham nhũng gây ra và không có tài sản tham nhũng được thu hồi’. Kết quả thanh tra cũng cho thấy ‘không có trường hợp người đứng đầu nào phải xem xét, xử lý trách nhiệm vì để xảy ra tham nhũng’.

Về việc tặng, nhận quà và trả lại quà tặng, ông Tùng cho biết, tổng hợp báo cáo các đơn vị cho thấy chưa xảy ra tình trạng sử dụng tài sản công, tặng quà, nhận quà sai quy định. Trong 100% quan chức thuộc đối tượng phải kê khai tài sản đã tiến hành kê khai và công khai, chưa có cá nhân nào thuộc thẩm quyền Bộ phải giải trình về việc kê khai tài sản, thu nhập.

Kết quả thanh tra trong 10 năm từ 2006 đến 2015 tại Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội không khiến dư luận quá bất ngờ khi trước đó, một loạt các báo cáo thanh tra của các tỉnh thành như Hà Nội, Sài Gòn trong năm 2015 đều cho thấy, “không phát hiện được trường hợp tham nhũng nào”, hay tại các địa phương như Đà Nẵng, Khánh Hòa, Quảng Bình, kết quả báo cáo thanh tra cho biết trong 10 năm qua không có công chức nào nhận quà.

Mới đây, công tác thanh tra phòng, chống tham nhũng trong 10 năm từ 2006-2015 tại Quảng Ngãi lại gây bất ngờ với kết quả báo cáo cho thấy, địa phương này có 110 vụ tham nhũng với số người liên quan đến tham nhũng là 44 người. Các TAND trong tỉnh đã tiếp nhận thụ lý 42 vụ với 97 bị can, trong đó đã xét xử 37 vụ, 84 bị cáo, chuyển nơi khác xét xử 4 vụ, 11 bị cáo. Tổng số vụ việc tham nhũng đã được xử lý hành chính là 6 vụ, với 145 người, theo thông tin trên báo Quảng Ngãi.

Các vụ tham nhũng trên đã gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hơn 11,7 tỷ đồng và 192.439 m2 đất. Đến nay, số tài sản tham nhũng đã được thu hồi là hơn 7 tỷ đồng.

Các kết quả từ báo cáo thanh tra này làm dấy lên nhiều nghi ngại của dư luận về tính chính xác bởi theo chỉ số nhận thức tham nhũng do Tổ chức Minh bạch thế giới công bố dựa trên ý kiến chuyên gia toàn thế giới về tham nhũng trong lĩnh vực công, năm 2014, Việt Nam xếp hạng 119/174 nước với 31 điểm.

Thứ hạng này khiến Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trong buổi chất vấn tiếp xúc với cử tri ngày 5/12 tại Sài Gòn đã phải nói: “Buồn, xấu hổ, nhục lắm… Bê bối quá, không chấp nhận được”, theo báo Vnexpress.

Tính xác thực của các báo cáo thanh tra nội bộ trên còn bị nghi vấn nhiều hơn khi chỉ 1 tháng sau khi có kết quả thanh tra tại Sài Gòn, một quan chức hoạt động trong lĩnh vực hải quan của thành phố đã khiến báo chí và dư luận xôn xao với thông tin chỉ trong 5 ngày đi du lịch Trung Quốc, quan chức này đã nhận hơn 60 phong bì với tổng số tiền gần 1 tỷ đồng được gửi đến nhà.

Sáng ngày 9/12/2015, tại phiên thảo luận kỳ họp thứ 20 HĐND TPHCM, Phó Chánh thanh tra TP, bà Nguyễn Thị Ngọc Nga cho biết: “9 tháng đầu năm 2015 qua công tác thanh tra, chưa phát hiện trường hợp tham nhũng nào…; kiểm tra xử lý nội bộ cũng không phát hiện trường hợp tham nhũng nào”.

Bà Nga cho hay, trong 9 tháng đầu năm 2015, thành phố đã tổ chức 176 cuộc thanh tra, phát hiện 80/341 đơn vị có sai phạm, chủ yếu là sai phạm về kinh tế nhưng chưa phát hiện các hành vi tham nhũng.

Tuy nhiên, chỉ 1 tháng sau khi công bố kết luận thanh tra trên, sáng ngày 9/1, cơ quan an ninh đã bắt giữ ông Nguyễn Tường Duy (SN 1968) – quan chức tại Cục Hải quan TPHCM ngay khi người này vừa đáp chuyến bay sau 5 ngày đi du lịch Trung Quốc về sân bay Tân Sơn Nhất. Lực lượng chức năng khám xét nhà ông Duy và phát hiện hơn 60 phong bì, bên trong có chứa tổng cộng gần 1 tỷ đồng. Cơ quan chức năng xác định có khoảng 200 doanh nghiệp bị buộc phải chi tiền cho ông Duy.

Việc không phát hiện ra trường hợp tham nhũng hay quan chức nhận quà trong các cơ quan nhà nước tại các tỉnh thành trên được lý giải là do tình hình, phương thức, hành vi tham nhũng diễn ra ngày càng tinh vi, phức tạp,… rất khó phát hiện.

Hòa An tổng hợp

Trong những ngày cận kề Tết Nguyên đán, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn xã An Đồng (huyện An Dương, TP Hải Phòng) bức xúc khi nhận được “giấy giới thiệu” từ công an xã, xin hỗ trợ kinh phí để phục vụ công tác giữ an ninh trật tự xã hội dịp Tết với số tiền 1 triệu đồng/doanh nghiệp.

Theo nội dung, giấy giới thiệu do ông Nguyễn Hữu Tạo – Trưởng công an xã An Đồng ký với lý do xin “tiền hỗ trợ” để phục vụ an ninh trật tự an toàn xã hội Tết Nguyên đán Bính Thân 2016 với số tiền là 1 triệu đồng.

Hình ảnh giấy giới thiệu này trước đó cũng được lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội Facebook, gây dư luận không tốt.

Theo báo Tuổi Trẻ, nhiều doanh nghiệp đóng trên địa bàn xã An Đông rất bức xúc khi thấy công an xã cầm giấy giới thiệu trên để tới “xin” tiền với mức 1 triệu đồng/doanh nghiệp, giấy giới thiệu được ký vào ngày 20/1.

Liên quan tới vụ việc này, Phó trưởng công an huyện An Dương cho rằng phía công an huyện không có chủ trương và cũng không cho phép công an các xã đến doanh nghiệp xin tiền như trên.

Vào ngày 22/1, công an huyên An Dương đã về xã kiểm tra và yêu cầu thu hồi lại giấy giới thiệu trên.

Phó công an huyện An Dương cho biết rằng công an xã chưa thu tiền của đơn vị nào và công an huyện đã yêu cầu cấp dưới “rút kinh nghiệm, kiểm điểm nghiêm túc”, trong tháng này Trưởng công an xã An Đồng (người ký giấy giới thiệu) cũng nghỉ hưu theo quy định.

Từ Ân tổng hợp