Mọi chi tiết liên quan đến Edward Snowden tiếp tục được dư luận quan tâm và theo dõi sát sao trong bối cảnh nhân vật này bị cáo buộc tội phản quốc và đang bị tình báo Mỹ truy lùng ráo riết.
 

Edward Snowden đã làm việc cho NSA 4 năm.

Anh hùng hay kẻ phản bội?
Vào tuần trước, Snowden quyết định lộ mặt sau những tiết lộ động trời về chương trình PRISM theo dõi rộng khắp của NSA đối với các hồ sơ Internet và điện thoại của người dân nước này. Các nhà lập pháp Mỹ đã lên tiếng đòi yêu cầu dẫn độ nhân vật này ngay lập tức từ Hongkong về nước.
Một ngày sau khi công khai danh tính trên tờ báo Anh The Guardian, ngày 10/6, Snowden đã trả phòng tại khách sạn ở Hongkong, Không một ai biết người đàn ông 29 tuổi này đi đâu và hành động tiếp theo của anh ta là gì.
Nhà Trắng chưa có bình luận gì, mặc dù đã xác định Edward Snowden chính là nguồn tiết lộ cho báo chí rằng chính phủ Mỹ có các chương trình tuyệt mật theo dõi điện thoại và Internet của người dân. Phát ngôn viên Jay Carney của Nhà Trắng cho biết vụ này đang được điều tra và khẳng định các chương trình theo dõi đó được giám sát chặt chẽ, được cả Tòa án lẫn Quốc hội phê chuẩn.
Hiện tại, cơ quan tình báo quốc gia Mỹ đang duyệt lại những hậu quả tai hại từ việc tiết lộ này và cho biết thêm rằng "bất cứ người nào đã được điều chuẩn an ninh để có thể xử lý các thông tin tuyệt mật đều phải hiểu là mình có nghĩa vụ phải bảo vệ các thông tin đó và tuân thủ luật pháp".
Ngay khi Edward Snowden lộ danh tính, nhiều người đã tham gia kiến nghị ủng hộ anh ta trên trang mạng của Nhà Trắng. Họ ca ngợi Snowden là một người hùng và yêu cầu Tổng thống Barack Obama đặc xá cho anh ta. Phát ngôn viên Jay Carney không đưa ra bình luận nào, chỉ nói rằng phải có ít nhất 100.000 chữ ký thì Nhà Trắng mới phản hồi.
Trái lại, nhiều nghị sĩ Mỹ mô tả hành vi của anh là "phản quốc". Thượng nghị sĩ Dianne Feinstein, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ, cho biết nhà chức trách Mỹ đang "hành động cương quyết" để tìm cách bắt giữ Snowden.
Chủ tịch Tiểu ban An ninh nội địa Hạ viện Peter King cho rằng "phải dùng hình phạt nặng nhất đối với Snowden và bắt đầu quá trình dẫn độ càng sớm càng tốt". Thượng nghị sĩ Bill Nelson thì mô tả hành vi của Snowden không phải là "thổi còi" mà là "phản quốc". "Anh ta phải bị truy tố theo pháp luật" - ông Nelson nhấn mạnh.
Nga "bật đèn xanh" tị nạn?
Ngay sau khi Snowden biến mất khỏi khách sạn ở Hongkong, ngày 11/6, nhật báo Kommersant dẫn lời phát ngôn viên Dmitry Peskov của Tổng thống Putin rằng Nga sẽ xem xét một yêu cầu tị nạn từ "người thổi còi" Mỹ nếu như yêu cầu đó được đưa ra.

Hiện tại, một câu hỏi được đặt ra liệu Snowden có xin tị nạn tại Nga sau khi được Moscow "bật đèn xanh" hay không? Thực tế, Nga không có các điều luật dẫn độ với Mỹ.
Vào đầu năm 2012, Mỹ và Nga có thương thảo nhằm thiết lập một hiệp ước dẫn độ tiếp sau hai trường hợp Viktor Bout và Vladimir Zdorovenin, đều là công dân Nga bị các điệp vụ Mỹ bắt ở nước ngoài và đưa tới Mỹ. Tuy nhiên, các cuộc thương thảo đó không mang lại kết quả.
Một thực tế khác là nhiều thành viên chính phủ Nga luôn sẵn sàng đồng ý cho tị nạn. Nhật báo Kommersant dẫn lời một thành viên Ủy ban Duma Quốc gia Nga phụ trách Chính sách thông tin, Robert Schlegel, nói rằng cho Snowden tị nạn sẽ là một "ý kiến hay".
Snowden từng kể với báo The Guardian rằng anh ta hy vọng sẽ được cho phép tị nạn ở Iceland song người đứng đầu cơ quan nhập cư Iceland khẳng định nước này chưa nhận được yêu cầu chính thức nào, đồng thời cho biết Snowden sẽ phải có mặt ở trên lãnh thổ nước này thì mới làm được điều đó.
Trước đó, Snowden nói với báo The Guardian của Anh rằng quyết định công bố các tài liệu của NSA đồng nghĩa với việc anh ta không bao giờ có thể trở về nhà được nữa. Chuyên gia công nghệ này cũng khẳng định anh ta muốn hy sinh bởi "động cơ duy nhất của tôi là công bố cho công chúng về "bộ máy giám sát khổng lồ".

Các tiền lệ
Trước vụ Snowden, nước Mỹ cũng rúng động bởi tiết lộ của Bradley Manning - một chuyên gia phân tích tình báo trong quân đội Mỹ.

Bradley Manning

Bradley Manning được quyền tiếp cận với rất nhiều thông tin nhạy cảm và đứng sau vụ rò rỉ tài liệu mật lớn nhất trong lịch sử Mỹ cho trang mạng chuyên cung cấp thông tin mật WikiLeaks. Trong số hàng nghìn trang tài liệu mà Bradley bị buộc tội trao cho Wikileaks có video trực thăng Apache giết hại 12 dân thường ở Baghdad năm 2007.
Lịch sử Mỹ cũng từng chứng kiến một vụ rò rỉ chấn động của cựu nhân viên Cục điều tra liên bang Mỹ William Mark Felt trong vụ bê bối Watergate hồi những năm 1970.
Ông Felt đã tiết lộ thông tin cho 2 phóng viên tờ Washington Post là Bob Woodward và Carl Bernstein để điều tra và đưa ra ánh sáng vụ đột nhập gài máy nghe trộm tại khách sạn Watergate ở Washington DC của chính các nhân vật thân cận của Tổng thống Nixon nhằm vào đối thủ. Trước áp lực và nguy cơ mất chức, vào tháng 8/1974, Tổng thống Nixon đã phải tuyên bố từ chức.

Thanh Hảo (Tổng hợp)

Các tiết lộ động trời về chương trình do thám internet bí mật và khổng lồ của Mỹ đã dấy lên các câu hỏi khó xử cho các quốc gia đồng minh, buộc họ phải giải thích xem liệu họ có để cho Washington do thám các công dân của mình hay được lợi gì từ việc vốn bị cho là bất hợp pháp ở quốc gia họ hay không.
TIN BÀI LIÊN QUAN

Edward Snowden - người đã tiết lộ về chương trình do thám PRISM. Hiện, Snowden đang ở HongKong.

Các quan chức Mỹ đã xác nhận rằng chương trình này có tồn tại, với mật danh là PRISM. Theo báo Mỹ và Anh, chương trình này cho phép Washington thâm nhập vào email, các đoạn trao đổi trên web và các loại hình giao tiếp khác từ các công ty như Goolge, Facebook. Twitter và Skype.
Luật pháp của Mỹ đặt ra các giới hạn đối với việc chính quyền do thám người dân trong nước, nhưng lại không có giới hạn nào đối với việc nghe lén các cuộc đối thoại của người nước ngoài, bao gồm cả với các quốc gia đồng minh mà Mỹ chia sẻ thông tin tình báo.
Điều này cũng có nghĩa là Washington có thể cung cấp cho các chính phủ thân thiết thông tin không hạn chế về các cuộc đối thoại của công dân nước họ trên internet.
Ngoại trưởng Anh đã lên truyền hình để trấn an người dân rằng các cơ quan tình báo của Anh không hề vi phạm các luật hạn chế hoạt động của họ, trong đó có việc nhận các thông tin do Washington thu thập.
Tại Anh, các chính trị gia đặt câu hỏi liệu việc tiếp cận dữ liệu mà Washington thu thập có cho phép đơn vị nghe lén của London là GCHQ vượt qua các giới hạn về quyền lực trong việc do thám hay không. Anh là đồng minh chính của Mỹ trên chiến trường Iraq và Afghanistan nên các cơ quan tình báo hai bên đã có mối quan hệ rất bền chặt.
Ngoại trưởng Anh William Hague không nói về những thông tin mà Anh nhận được từ Mỹ về công dân của mình, nhưng lại nói rằng việc GCHQ sử dụng quan hệ với Washington để 'né' luật của Anh là việc làm 'vô nghĩa'.
"Tất nhiên là chúng tôi chia sẻ rất nhiều thông tin với Mỹ. Nhưng nếu thông tin mà Anh nhận được từ phía Mỹ thì nó vẫn nằm trong luật định"- ông Hague nói.
Tuy nhiên, người phát ngôn phe đối lập Công Đảng là Douglas Alexander nói rằng ông Hague cần cởi mở hơn. "Điều sống còn là chính phủ giờ phải trấn an những người dân đang lo ngại về các báo cáo này" - ông Alexander nói.
Tại Đức, phe đối lập nói rằng Thủ tướng Angela Merkel cần phải làm nhiều hơn nữa để bảo vệ người dân Đức khỏi bị Mỹ do thám và yêu cầu câu trả lời về vấn đề này khi Tổng thống Barack Obama có chuyến công du tới Đức vào tháng này.
Đức là quốc gia có các luật rất mạnh về vấn đề bảo mật. Phe đối lập nói rằng chính phủ phải chịu trách nhiệm cho việc Mỹ do thám công dân Đức.
"Không ai cảm thấy có vấn đề gì với việc Mỹ do thám các tên khủng bố - điều đó cũng ngăn những tên khủng bố này tấn công Đức" - phát biểu của Thomas Oppermann, một nhà lập pháp cấp cao thuộc đảng đối lập Dân chủ Xã hội.
"Nhưng việc Mỹ do thám toàn bộ các công dân lại hoàn toàn không thích đáng. Chính phủ Đức cũng phải bảo vệ quyền bảo mật của người dân Đức trước Mỹ" - Oppermann nói thêm.
Nhà lập pháp Renate Kuenast của đảng Xanh nói rằng vụ việc 'có vẻ như sẽ là một trong những bê bối lớn nhất trong việc chia sẻ dữ liệu' (giữa tình báo các nước).
Tại Australia, một nguồn tin chính phủ nói rằng các tiết lộ về chương trình do thám của Mỹ có thể gây khó khăn thêm cho việc thông qua luật cho phép chính phủ thâm nhập vào dữ liệu internet trong nước.
Phe đối lập bảo thủ đang có nhiều cơ hội thắng cử trong tháng Chín này nói rằng chương trình PRISM gây 'phiền phức' cho họ, và lo ngại là dữ liệu của công dân Australia cũng bị thâm nhập. Đảng Xanh của Australia cũng kêu gọi chính phủ trả lời rõ liệu các cơ quan tình báo của Australia có thâm nhập vào dữ liệu của Mỹ hay không.
"Chúng tôi sẽ kiểm tra kỹ lưỡng bất kỳ dấu hiệu nào nổi lên đối với an ninh và bảo mật của người dân Australia" - Ngoại trưởng Bob Carr của Australia nói.
Còn tại New Zealand, vụ bê bối của CIA có thể gây thêm nhiều rắc rối cho một chính phủ từng bị buộc thừa nhận rằng họ đã do thám bất hợp pháp một ông trùm của hãng chia sẻ dữ liệu internet Kim Dotcom, bản thân người này đang đấu tranh với việc dẫn độ sang Mỹ vì sao chụp, phát tán dữ liệu máy tính.
Lê Thu (theo Reuters/CNA/AP)