TT&HĐ V - 45/g

  

Sự truyền ánh sáng

PHẦN V:     THỐNG NHẤT 

"Khoa học là một sức mạnh trí tuệ lớn nhất, nó dốc hết sức vào việc phá vỡ xiềng xích thần bí đang cầm cố chúng ta."
Gorky 

 

"Mỗi một thành tựu lớn của nhà khoa học chính là xuất phát từ những ảo tưởng táo bạo". 
JohnDewey

"Chân lý chỉ có một, nó không nằm trong tôn giáo, mà nằm trong khoa học."
Leonardo da Vinci
 

"Cái khó hiểu nhất chính là hiểu được thế giới" 

Albert Einstein

 "Có hai cách để sống trên đời: một là xem như không có phép lạ nào cả, hai là xem tất cả đều là phép lạ".

Albert Einstein

      

“Chính qua cuộc đấu tranh nhằm thống nhất một cách hợp lý cái đa dạng mà đã đạt được những thành công lớn nhất, dù rằng chính ý đồ đó có thể gây ra những nguy cơ lớn nhất để trở thành con mồi của ảo vọng”.

Albert Einstein

“Người nhìn thấy cái đa dạng mà không thấy cái đồng nhất thì cứ trôi lăn trong cõi chết”.

Upanishad       

CHƯƠNG VI (XXXXV): THỰC CHỨNG

“Tinh thần thời đại cũng có thể là một sự thực khách quan như bất cứ sự thực nào trong khoa học tự nhiên (…).
Do đó, hai quá trình, quá trình khoa học và quá trình nghệ thuật, không phải là rất khác nhau. Cả khoa học và nghệ thuật trong suốt nhiều thế kỷ đã tạo nên ngôn ngữ con người mà nhờ đó chúng ta có thể nói về những phần rất xa xôi của thực tại…”.

W. Heisenberg

"Nếu bạn sinh ra trong nghèo khó, đó không phải là lỗi của bạn. Nhưng nếu bạn chết trong nghèo khó, thì đó là lỗi của bạn…".

 Bill Gates

"Cơ hội làm điều ác đến một trăm lần một ngày, và cơ hội làm điều thiện chỉ đến một lần trong một năm".

Voltaire

"Thật tuyệt vời là con người đã sử dụng biết bao thời gian để chống lại cái ác. Giá mà họ cũng sử dụng năng lượng đó để yêu thương người khác, cái ác sẽ tự chết vì buồn chán".

Helen Keller

Hành động tốt đem lại quả tốt. Hành động xấu đem lại quả xấu. Đừng kỳ vọng thánh thần, chư thiên, những kẻ khuất mày khuất mặt sẽ bảo vệ bạn. Cũng đừng tin tưởng ngày tốt, ngày xấu. Đó là những điều không thật. Bạn sẽ luôn luôn chờ đợi ngày tốt, giờ tốt, tháng tốt, năm tốt, vị thần này, vị thánh nọ. Tin tưởng vào những điều đó chỉ đem lại đau khổ cho bạn mà thôi. Hãy nhìn vào hành động và lời nói của bạn, nhìn vào nghiệp của bạn. Làm lành bạn sẽ gặt quả vui, làm ác bạn sẽ mang quả khổ.

Good act bring good result, bad actions bring bad result. Don't expect the gods to do thing for you, or the angles and guardian deities to protect you, or the auspicious days to help you. These things aren't true. Don’t believe in them. If you believe in them , you will suffer. You will always be waiting for the right day, the right month, the right year, the angles or the guardian deities. You'll only suffer that way. Look into your own actions and speech, into your own kamma. Doing good, you inherit goodness, doing bad you inherit badness.

Ajahn Chah  

Đọc thêm tại: http://www.tudiendanhngon.vn/tabid/87/strcats/225/sw/n/charmode/true/default.aspx © TuDienDanhNgon.vn

Hành động tốt đem lại quả tốt. Hành động xấu đem lại quả xấu. Đừng kỳ vọng thánh thần, chư thiên, những kẻ khuất mày khuất mặt sẽ bảo vệ bạn. Cũng đừng tin tưởng ngày tốt, ngày xấu. Đó là những điều không thật. Bạn sẽ luôn luôn chờ đợi ngày tốt, giờ tốt, tháng tốt, năm tốt, vị thần này, vị thánh nọ. Tin tưởng vào những điều đó chỉ đem lại đau khổ cho bạn mà thôi. Hãy nhìn vào hành động và lời nói của bạn, nhìn vào nghiệp của bạn. Làm lành bạn sẽ gặt quả vui, làm ác bạn sẽ mang quả khổ.

Good act bring good result, bad actions bring bad result. Don't expect the gods to do thing for you, or the angles and guardian deities to protect you, or the auspicious days to help you. These things aren't true. Don’t believe in them. If you believe in them , you will suffer. You will always be waiting for the right day, the right month, the right year, the angles or the guardian deities. You'll only suffer that way. Look into your own actions and speech, into your own kamma. Doing good, you inherit goodness, doing bad you inherit badness.

Ajahn Chah  

Đọc thêm tại: http://www.tudiendanhngon.vn/tabid/87/strcats/225/sw/n/charmode/true/default.aspx © TuDienDanhNgon.vn

"Thế giới hiện thực có giới hạn; thế giới tưởng tượng là vô hạn".

Jean Jacques Rousseau

“Thế giới phải chìm đắm trong đau khổ không phải vì tội ác của những kẻ xấu, mà là vì sự im lặng của những người tốt.” 
Napoléon

(Tiếp theo)

Hiện Thực khẽ lúc lắc đầu ái ngại:

- Ở trường hợp này khó khăn gấp bội phần anh ạ… Thì tùy ý anh thôi. Tôi dù sao cũng chỉ là gã thư ký quèn, ngồi hí hoáy ở xó nhà, không thể có tầm nhìn xa trông rộng như Tôn Ngộ Không, quên, xin lỗi, như anh được.

- Yên tâm đi Hiện Thực nhé! Có nhà văn đã nói: “Không có những chiến công lớn lao cho những tâm hồn phẳng lặng”. Ở đời, có đi mới có đến, nếu không xông pha thì làm sao gặt hái được thành tựu? Trước sau gì tôi cũng phải lang thang vào cái thực tại mà vật lý hiện đại đã dàn dựng nên, để “cưỡi ngựa xem hoa” một lần cho biết rồi lúc đó sẽ trù tính. Nhưng trước hết, tôi phải quay lại vật lý cổ điển để làm cái công việc là tìm cách “thực chứng” cho những biểu thức mà chúng ta đã “sáng tạo” ra, và cho rằng chúng là những biểu thức cơ bản nhất của vật lý học, dù được viết dưới dạng “không giống ai”.

- Cũng có lý! Thế anh định bao giờ tiến hành và theo hướng nào?

- Ngay bây giờ tôi sẽ đến Thư viện Quốc Gia. Nội dung tiếp theo của câu chuyện chắc cũng khá nhiều và đề cập đến nhiều vấn đề. Chỉ Thư viện Quốc Gia may ra mới đáp ứng được.

Nói đoạn, Hoang Tưởng vụt biến mất, chẳng khác gì một… vong hồn.

Hiện Thực mỉm cười tủm tỉm về sự “hô biến” ấy rồi đứng dậy đi vào nhà, khẩn trương dọn dẹp lại bàn làm việc, chuẩn bị sẵn sàng giấy bút để bước vào công cuộc “nai lưng cày cấy” mới. Xong đâu đấy, Hiện Thực vừa định đi rửa mặt cho tỉnh táo thì Hoang Tưởng lại vụt hiện ra.

- Ô hay! Sao anh lại về? – Hiện Thực ngạc nhiên hỏi.

- Trống rỗng, chẳng có gì ở đó cả!

- Trống rỗng là thế nào? Đã mang tên là Thư viện Quốc Gia mà trống rỗng sao? Hay là anh đi lạc?

- Lạc thế quái nào được mà lạc! Có những nơi cực kỳ xa xôi chưa một lần đến mà tôi còn tìm đến trúng phóc được như thời Xuân Thu – Chiến Quốc bên Tàu, thậm chí đường đến diện kiến Đấng Tạo Hóa hun hút thậm thượt như thế mà tôi còn chưa lạc nữa là…

- Lạ quá nhỉ! Làm sao bây giờ? A! Trên kệ sách của chúng ta cũng có khá nhiều sách vật lý. Anh xem lang thang trên đó có thể “kiếm chác” được gì chăng?

- Ừ! Có lẽ vậy… cũng không đến nỗi nào, vì tôi đi theo cách mà tôi đã từng và đang đi.

- Anh nói thế tôi không hiểu gì cả Hoang Tưởng ơi! Lang thang thì kiểu gì mà không được?

- Anh quên rồi sao? Ngày xưa ấy, tít trong quá khứ xa mờ, trước khi chào tạm biệt anh để lên đường, xuất bôn quyết tìm cho ra được “cái gì đó”, tôi đã từng nói với anh rằng tôi đã xác định được một con đường, một cách đi cho riêng mình và phù hợp nhất với mình. Với trình độ kiến thức khoa học cỡ… phổ thông, muốn tìm hiểu Tự Nhiên Tồn Tại thì dù có khả năng hoang tưởng “ghê gớm” như tôi, cũng không thể “chen chân” nổi trên những đại lộ khoa học chính qui chỉ dành riêng cho các nhà nghiên cứu khoa học đích thực, trên những đường băng hàn lâm thẳng tắp dành cho những nhà bác học tài năng xuất sắc, biết sử dụng các phương tiện hỗ trợ tối tân vào công cuộc đi chinh phục những bí ẩn. Từ nhận định đó mà tôi đã chọn con đường chưa có một ai đi trên đó vì nó chưa từng có trước đó, với cách đi là tránh xa các đại lộ khoa học chính qui, các đường băng hàn lâm, tự vạch vẽ, tìm lối mà đi một cách hồn nhiên, không khiên cưỡng, câu nệ, tùy thuộc vào đòi hỏi của ngoại cảnh và cả ý thích của nội tình mà có thể là rề rà quanh quẩn, thong dong “cưỡi ngựa xem hoa”, cắm đầu cắm cổ hành quân xa, và cũng có thể là vùn vụt trong không gian bao la hay vi vút trong thời gian miên man, cứ tiến theo hướng tự nhiên mà đất trời thầm thì chỉ bảo. Chính vì thế mà như anh cũng thấy rồi đấy, con đường mà tôi đã đi từ trước đến nay có hình thù thật là bất định, lúc ngược lúc xuôi, lúc đến lúc về, lúc ra đi lúc trở lại, lúc ngoằn ngoèo quanh co nhỏ hẹp, lúc thẳng tắp hun hút thênh thang, lúc cụ thể quen thuộc lúc mông lung phi thường, lúc…

- Ối, thôi thôi!... Dừng lại đi!... Anh lại bắt đầu nổi cơn hoang tưởng rồi!

Hoang Tưởng đang cao hứng, hùng hồn, nghe vậy, chững lại:

- Hề, hề!... Ừ nhỉ, không lê thê cho tốn thời gian nữa!... Tóm lại, sắp tới tôi sẽ tiếp tục cách đi ấy trên con đường ấy. Anh thấy thế nào, được không?

- Tôi làm sao mà biết có được hay không được? Nhưng anh còn sự lựa chọn nào khác hợp hơn nữa đâu mà hỏi. Anh muốn đi tiếp thì cứ thế mà đi, còn có gặt hái được gì hay không là tùy thuộc hoàn toàn vào may rủi. Tôi nghĩ vậy… À! Mà này: tôi nhớ có lần, lâu lắm rồi, anh đã thử đặt tên cho con đường anh đi nhưng chưa được và anh có nói sẽ đặt tên vào dịp khác. Theo tôi, lúc này là thích hợp nhất…

- Đúng rồi! Để tôi nghĩ xem… A! Cái tên “Con đường cổ tích” nghe hay không?

- Còn “kêu” quá anh à! Tôi cho rằng cái tên “Con đường dành riêng cho những gã hoang tưởng” là xác thực nhất.

- Không được! Tôi không muốn “tư hữu” con đường ấy vì dù tôi là người vạch ra nó thì công lao của anh trong việc tạo dựng ra nó không phải là nhỏ. Nó là của chung chúng ta. Vả lại, chúng ta vì “giàu có” hoang tưởng nhưng “nghèo kiết xác” kiến thức hàn lâm nên con đường mà chúng ta tạo dựng luôn toát ra cái vẻ chất phác, cục mịch, quê mùa. Vậy, nên chăng đặt tên con đường ấy là “Con đường của những gã nhà quê”, hả Hiện Thực?

- Hay quá! Cái tên đó đúng là hợp lý hợp tình hơn cả. Tôi đồng ý! Và để kỷ niệm cuộc đặt tên thành công này, tôi đề nghị anh làm một bài thơ ca ngợi trước khi lang thang trên kệ sách. Nhưng phải nhanh cấp kỳ, vì tôi biết anh là người “xuất khẩu thành thơ” với tốc độ thuộc hàng thượng thừa…
Và nhanh như chớp, Hoang Tưởng đã lên tiếng:

- Xong rồi! Đây:

Ôi con đường của những gã nhà quê
Dẫn ta đi khắp đó đây vô định
Vui thú biết bao giữa bốn bề cô quạnh
Quên kiếp trăm năm, quên cả ngày về.

Con đường quanh co vô lối vô lề
Có đêm mưa tuôn mềm lòng sỏi đá
Có ngày chói chang rực tươi hoa lá
Có những cảnh mơ huyền diệu tuyệt vời.

Ta đi lang thang bỏ lại nỗi đời
Lấp liếm ưu phiền, thỏa niềm mê muội
Thà như kẻ bị lưu đày biệt xứ
Còn hơn ngồi chán ngấy xó Trần gian.

- Này, anh lại cạnh khóe, xỏ xiên tôi đấy à, Hoang Tưởng? Đừng có quá đáng thế chứ! Tôi mà nổi điên lên là anh phải hối hận đấy! - Hiện Thực gầm gừ.

- Đùa chút cho vui ấy mà…

- Vui gì nổi mà vui! Cà khịa đến cỡ đó mà nói là “đùa chút” à? Cái câu “còn hơn ngồi chán ngấy xó Trần gian” bằng chửi cha người ta rồi còn gì…

- Cha anh không là cha tôi chắc? Nói thế mà cũng…

- Tôi quên thôi, có gì mà ầm ĩ nào?... Nói thế để tỏ rõ cho anh thấy tôi đã bị anh làm tổn thương đến cỡ nào… Thật anh chả là cái thá gì cả đâu! Nói cho anh biết, nếu không có cái tôi Hiện Thực chấp nhận ngồi một chỗ thì làm sao có được cái núi giấy kia? Không có tôi thì đố anh viết được dù một chữ!... Đừng có làm tôi điên tiết, uất quá tự treo cổ mình lên. Đến lúc đó, dù anh có “Quên kiếp trăm năm, quên cả ngày về” thì quỉ Sa tăng cũng lôi cổ anh về… địa ngục, đố thoát!...

- Anh nói hoàn toàn đúng, Nếptumô ạ!

- Mày nói tao bị điên đấy à, hả thằng Hupitet kia? Được rồi! Ông đốt hết cái đống giấy ghi chép toàn chuyện tào lao này đi cho mày biết tay!...

Hoang Tưởng hốt hoảng thực sự:

- Ấy chết! Đừng!... Đừng như thế mà Hiện Thực ơi! Mai mốt nếu may mắn có được chút vinh quang nào thì cũng nhờ vào nó đấy. Chớ làm điều dại dột mà hối không kịp! Tôi không thể làm cuộc hành trình thứ hai giống hệt như vừa qua nữa đâu. Anh cũng biết mà!... Thôi! Cho tôi xin lỗi anh về sự đùa quá lố của tôi… Hai câu thơ cuối anh cứ sửa lại như thế này nhé:

Cứ đi đi mà tan thành cát bụi
Cho Hiện Thực cười hùi hụi giữa Trần gian.

Hiện Thực tính dễ nóng mà cũng nhanh nguội, nghe thế dịu giọng lại liền:

- Mệt anh quá! Thôi anh lên kệ sách mà chu du đi. Đừng để phí thời gian thêm nữa! Trời đã xẩm tối rồi kìa! Để tôi đi bật đèn cho sáng kệ sách… À, mà anh cần quái gì tới đèn!...

Hoang Tưởng vụt biến mất, gửi lại vang vọng tiếng cười ha hả, sảng khoái trong đầu Hiện Thực.
 

                                          ***

Trước hết, chúng ta viết lại một số biểu thức vật lý mà chính chúng ta đã thiết lập được:

1- Những biểu thức chuyển đổi thời gian và khoảng cách giữa hai hệ chuyển động (đều) tương đối so với nhau:
         

          2- Hai biểu thức cộng vận tốc:
        

3- Biểu thức biểu diễn mối quan hệ giữa năng lượng toàn phần và động năng của một vật:

4- Biểu thức về quan hệ giữa năng lượng và thể tích của hạt KG:

         

Chúng ta cho rằng những biểu thức trên là những biểu thức cơ bản nhất, tổng quát nhất, mang tính căn nguyên của vật lý học. Từ chúng có thể dẫn xuất, suy ra, nếu không tất cả thì cũng là hầu hết những biểu thức vật lý cơ bản khác.

Nhận định như thế là quá “chủ quan khinh địch” và do đó mà cũng thật hợm hĩnh! Nhưng biết đâu chừng, nếu đúng thì sao? Thì những biểu thức trên sẽ trở thành những người lính xung kích ưu tú của vật lý học trong công cuộc khám phá những bí ẩn của Vũ Trụ để nhận thức đúng đắn hơn về Tự Nhiên Tồn Tại.

Sẽ rất bấp bênh nếu sự đúng sai của một nhận định được quyết định chỉ bằng suy lý, biện luận thuần túy. Do đó muốn quả quyết nhận định trên là thực sự đúng đắn thì cần phải trưng ra được những bằng chứng không ai có thể chối cãi được và để có thể trưng ra được những bằng chứng ấy thì trước hết những biểu thức nêu trên phải mô tả được một cách xác đáng hiện thực khách quan trong lĩnh vực vật lý học.

Dù có thấy rằng những biểu thức ấy được xây dựng nên từ những suy diễn, chứng minh hoàn toàn hợp lý thì cho đến lúc này vẫn chưa thể khẳng định dứt khoát được mức độ xác thực của chúng. Trong lịch sử toán học và vật lý học đã xảy ra rất nhiều trường hợp một biểu thức, một nhận định hay một lý thuyết được mọi người thừa nhận suốt một thời gian tương đối dài vì đã có chứng minh chặt chẽ, được thực nghiệm, kiểm chứng và thậm chí là đã tỏ ra đắc lực trong ứng dụng thực tiễn, mãi về sau mới biết là chúng chưa hẳn đúng, còn khiếm khuyết hoặc hoàn toàn sai lầm.

Vì vậy, mục đích của chúng ta đến với vật lý học lần này là lấy những biểu thức mà chúng ta đã thiết lập được làm cơ sở để suy ra một số biểu thức quan trọng đang tồn tại trong vật lý học, đã được thử thách qua quá trình lịch sử kiểm nghiệm và ứng dụng dài lâu nên tỏ ra hoàn toàn đúng đắn. Thông qua đó mà trả lời luôn sự nhận định ở phía trên của chúng ta là đúng hay sai.

Bây giờ, để khơi gợi lại những ký ức xa xôi về ánh sáng diệu kỳ và những thí nghiệm giả tưởng “cừ khôi”, chúng ta bắt tay vào thực hiện một thí nghiệm giả tưởng mới, tương đối đơn giản.

Cho một hệ O đứng yên và một hệ O’ chuyển động đều với vận tốc v so với hệ O, trên tuyến đường a (xem hình 1). Khi O’ đến trùng với O thì từ O phát ra hai tín hiệu sáng theo hai hướng đối xứng nhau qua trục ( a) là OA và OB. Khi một tín hiệu sáng đến A thì tín hiệu thứ hai cũng đến B và đồng thời lúc hệ O’ cũng cách hệ O một khoảng cách là OO’.

Hình 1: Thí nghiệm phát tín hiệu sáng trên hệ chuyển động.

Giả sử rằng hai tín hiệu sáng đó không được phát từ hệ O mà từ hệ O’ thì tình hình sẽ ra sao? Có phải là một tín hiệu sẽ đi theo hướng OA’ và tín hiệu kia đi theo hướng OB’ và khi tín hiệu thứ nhất đạt đến A’ thì đồng thời tín hiệu kia cũng đạt đến B’? Rõ ràng là không thể như thế được vì không được phép vượt qua vận tốc cực đại C (không được vượt qua đường đồng thời D’ - hãy nhớ lại!). Cho nên chỉ có khả năng là tín hiệu thứ hai đạt đến B”.

Nhưng có thật là hai tín hiệu sáng phát ra đồng thời từ O’ (khi O’ trùng với O) theo hai hướng đối xứng nhau qua là OA và OB, lại không đến A và B được mà một tín hiệu phải đi theo đường thẳng OB” để đến B” một cách đồng thời? Trả lời câu hỏi này không phải dễ dàng.

Sự kiện hai tín hiệu sáng được phát đồng thời từ O’ nêu trên là một hiện tượng khách quan, là duy nhất đối với nó. Tuy nhiên, khi sự kiện đó đã bị đánh giá bởi một quan sát (trở thành hiện thực khách quan của quan sát), thì nó không còn là nó nữa, mà đã méo mó, biến thái đi ở một mức độ nhất định theo đặc tính cố hữu và cả quan niệm chủ quan của quan sát (tính khách quan của hiện thực quan sát không còn thuần túy khách quan nữa vì đã bị sự chủ quan của quan sát lũng đoạn). Tùy thuộc vào góc độ, tình thế, trạng thái… của quan sát mà cùng một sự kiện (cùng một thực tại khách quan), đối với những quan sát khác nhau sẽ được thấy tương đối khác nhau (những hiện thực khác nhau). Điều đặc biệt cần chú ý là nếu những quan sát ấy không phạm sai lầm “kỹ thuật”, không làm xuất hiện mâu thuẫn nội tại thì có thể biến đổi được (qui chiếu được) những hiện thực của chúng thành nhau.

Trong thí nghiệm ở hình 1, giả sử có hai người cùng quan sát hiện tượng đồng thời phát hai tín hiệu từ O’, một đứng ở O’, một đứng ở O, họ sẽ phải thấy khác nhau. Đối với người quan sát ở O’, hai tín hiệu sẽ được thấy như đi trên hai đường thẳng, một tín hiệu đi từ O’ đến A’, một tín hiệu đồng thời đi từ O’ đến B”. Đó là hiện thực mà người ở O’ quan sát thấy và chỉ là hiện thực khách quan của người đó thôi, chứ trong thực tại khách quan, hai tín hiệu đâu có đi theo hai tuyến đó. Thế còn người quan sát ở O thấy như thế nào? Tất nhiên là cũng phải thấy hai tín hiệu đồng thời xuất phát từ O’ (nhưng là khi O’ trùng với O!) và mỗi tín hiệu đồng thời đạt đến đích của nó là A’ và B”. Cần phải cho rằng, điểm xuất phát đồng thời và hai điểm đến đồng thời của hai tín hiệu, trong không gian thực tại, là duy nhất. Vì không gian hiện thực là không gian thực tại đã bị biến đổi đi do tính đặc thù của quan sát, nhưng chỉ về mặt hình thức, còn vị trí của mọi điểm trong không gian thực tại cũng chính xác là vị trí của mọi điểm trong không gian hiện thực và ngược lại, cho nên mọi quan sát đều phải thấy vị trí những điểm đồng thời của hai tín hiệu nói trên đúng như vị trí của chúng trong không gian thực tại nếu không phạm sai lầm thao tác và nhận định. Vậy thì tuân theo định luật truyền thẳng của ánh sáng, người quan sát ở O cũng phải thấy hai tín hiệu ấy đi trên hai tuyến lần lượt là OA’ và OB”. Đó chính là hiện thực của người sát ở O.

Rõ ràng là cùng quan sát một sự kiện, người ở O và người ở O’ đã thấy một cách tương đối khác nhau về diễn tiến của nó, nghĩa là có hai hiện thực khác nhau đối với cùng một thực tại.

Nếu hai người đó đem so sánh kết quả quan sát của họ với nhau, thì họ sẽ phải lấy làm ngạc nhiên lắm  về sự sai biệt giữa chúng và đặc biệt là về sự không bất biến vận tốc theo phương chiều của vận tốc truyền sáng. Vì cùng quan sát duy nhất một sự kiện nên có lẽ hai người sẽ tranh luận, thậm chí là “cãi nhau ỏm tỏi” để bênh vực cái hiện thực “rõ rành rành” của mình. Cuối cùng, chắc rằng họ sẽ thỏa thuận được với nhau như thế này: vì hệ O đứng yên nên kết quả quan sát ở đó là chính xác, còn kết quả ở hệ O’ đã bị nhiễu loạn bởi chuyển động.

Hai người nói trên chưa kịp vui vẻ bởi sự tiến bộ trong nhận thức của mình thì lù lù xuất hiện người thứ ba. Người này nói:

- Kết quả quan sát của hai ông đều sai. Kết quả quan sát của tôi mới đúng, vì hệ quan sát của tôi mới thực sự đứng yên.

Thế là ba người lại cãi nhau!

Để không làm cho tình hình xấu hơn, chúng ta lên tiếng:

- Cả ba ngài đều vừa đúng vừa sai cả. Kết quả quan sát từ hệ nào cũng xác đáng nhưng chỉ xác đáng với hệ đó và sai đối với hệ khác. Tuy nhiên, có thể biến đổi các kết quả quan sát của các ngài thành nhau nhờ những biểu thức của chúng tôi. Đây xin kính biếu cho ba ngài!...

Cả ba người cùng nhìn chằm chặp chúng ta một lúc rồi đồng thanh:

- Xin cảm tạ ngài! Nhưng xin lỗi vì chúng tôi là những nhà vật lý học chứ không phải là lũ hoang tưởng rồ dại, nên không tin và do đó cũng không sử dụng những thứ rút ra từ hoang tưởng, chưa qua thực chứng. Mong ngài biến đi cho, đừng làm phiền chúng tôi nữa!

Nghe thế, chúng ta bật cười, chấm dứt đột ngột cuộc thí nghiệm giả tưởng. Ba người kia lập tức biến mất chứ không phải chúng ta.

Năng lực quan sát trực giác, cho dù có sự bổ trợ của các công cụ, phương tiện tinh vi đến cỡ nào thì cũng bị giới hạn. Đến một ngưỡng giới hạn nào đó về phía vi mô và vĩ mô mà nếu vượt qua ngưỡng đó, con người sẽ phải chịu bất lực, không thể quan sát rạch ròi hành vi của vật chất vận động được nữa. Hơn nữa, vì không thể loại bỏ triệt để được sự chi phối của chủ quan nên tính khách quan của hiện thực mà quan sát thấy được đã không còn thuần túy khách quan nữa. Do đó mà quan sát đành rút ra những nhận định sai lầm hoặc chưa hoàn hảo từ những hiện tượng xảy ra trong hiện thực. Ví dụ có con thuyền trôi trên sông, người trên thuyền và người trên bờ phải thất hai hoạt cảnh khác nhau, nghĩa là có hai hiện thực khác nhau(!).

 

(Còn tiếp)
-------------------------------------------------------------------------