Triệu Vân (168-229), tên tự là Tử Long, người vùng Thường Sơn, là danh tướng thời kỳ cuối nhà Đông Hán và thời Tam Quốc ở trong lịch sử Trung Quốc. 

Ông là người đã góp công lớn vào việc thành lập nhà Thục Hán. Nhờ vào chiến công to lớn của danh tướng thời Thục Hán, Lưu Bị đã phong cho Quan Vũ, Trương Phi, Triệu Vân, Hoàng Trung và Mã Siêu là 'Ngũ Hổ Thượng Tướng', trong đó, Triệc Vân là người đứng đầu.

Triệu Vân có ngoại hình hùng dũng, uy phong lẫm liệt, giỏi võ nghệ và có tài thao lược.

Tam Quốc diễn nghĩa có ghi rằng ông "cao tám thước, mắt rồng, mày rậm, má bầu, mặt rộng, sống mũi diều hâu, lưng sói, tay vượn, bụng beo, cưỡi Bạch Long mã, uy phong lẫm liệt".

Triệu Vân được lịch sử công nhận là vị tướng tài hoa. "Không doanh kế ở Định Quân Sơn" hay "huyết chiến dốc Trường Bản" là những chiến công cho thấy ông là tướng quân mưu lược toàn tài.

Ông luôn sát cánh bên Lưu Bị, làm chức Vệ sĩ trưởng, bảo đảm an ninh cho Bị và gia quyến.

6 chiến công to lớn của Triệu Vân cho nhà Thục Hán:

Phá trận Bát Môn kim Tỏa của Tào Nhân (có công của Từ Thứ giúp kế phá ải).

Cứu con trai Lưu Bị trong trận Trường Bản, chém hơn 50 tướng của Tào Tháo, cướp được thanh kiếm Thanh Công của Tào Tháo.

Truy kích Tào Tháo ở trận Xích Bích.

Đánh Tây Xuyên, Hán Trung.

Đánh tộc người Man do Mạnh Hoạch chỉ huy.

Tham gia Bắc phạt do Gia Cát Lượng chỉ huy.

Triệu Vân là tướng có uy dũng ngoài mặt trận, nhưng trong màn trướng, ông là người chính trực, lâm sự bình tĩnh, một lòng vì nước, rất được lòng mọi người. 

Trong việc chính sự, Triệu Vân cũng được xem là người có tư duy nhạy bén, suy nghĩ thấu đáo.

Ông còn là người rất trọng tình nghĩa. Sau khi Quan Vũ và Trương Phi mất thì ông nhận Quan Hưng và Trương Bào làm đệ tử, vừa chăm sóc vừa dạy võ.

Sau khi Lưu Thiện lên ngôi đã lập tức phong quan cho Triệu Tử Long.

Năm 223, Triệu Vân được phong làm Trung hộ quân, Chinh nam tướng quân, Vĩnh Xương đình hầu, sau đó thăng lên Trấn đông tướng quân.

Năm 229, Triệu Vân bệnh mất. Văn thần võ tướng Thục Hán đã khóc thương danh tướng một thời này.

Nhưng phải tới 31 năm sau (260), trước sự phản ứng quyết liệt của đại tướng Khương Duy, Lưu Thiện mới truy phong Triệu Vân làm Thuận Bình Hầu.

Quan Vũ (còn gọi là Quan Công, Tự là Vân Trường) là một võ quan nổi tiếng trong lịch sử Trung Hoa thời Tam Quốc. Ông là một võ tướng được hiển thánh, là một tấm gương hào hiệp, nghĩa khí, trung thành và được nhân dân đời đời thờ phụng. 

Quan Vân Trường là đại tướng nhà Thục Hán, sống vào thế kỷ thứ 3, bị chém đầu bởi quân Tôn Quyền vào năm 58 tuổi. 

Xung quanh nhân vật lịch sử được thần thánh hóa này có rất nhiều chuyện kỳ bí và thú vị.

Tương truyền, Quan Công vốn có nước da trắng trẻo, và râu cũng không dài. Dung mạo của ông chỉ biến đổi sau một lần chạy trốn sự truy sát.

Cho tới nay, hậu thế vẫn chưa hết băn khoăn về gương mặt đỏ rực của Quan Vân Trường. Có vô vàn giai thoại lý thú về nguồn gốc nước da đỏ của ông. Theo dân gian, nước da đỏ rực của Quan Công gắn liền với tích bôi máu gà. Trong một lần bị quan binh truy sát, Quan Vân Trường trốn chạy tới vùng núi non hun hút. Tại đây, một sơn nữ đang ngồi trước cửa nhà thêu thùa bỗng trông thấy người anh hùng gặp nạn, vội bảo ông lên giường giả bệnh. Cô gái giết một con gà trống, bôi tiết khắp mặt Quan Công, rồi cắt tóc mình gắn quanh miệng ông.

Quan binh truy sát tới nơi, trông thấy có người nằm trên giường, bèn mở chăn ra xem, chắc mẩm không phải. Vì người mà họ truy bắt có nước da trắng trẻo, khôi ngô chứ không đỏ rực, râu dài lê thê và dáng vẻ phát sốt như vậy. Nghĩ đoạn, quan binh bỏ đi. Nhờ đó mà Quan Công thoát nạn. Từ đấy về sau, làn da của ông cứ mãi ửng lên sắc đỏ lạ kỳ và mái tóc của cô sơn cước nọ cũng trở thành bộ râu quắc thước của ông.

Trong dân gian còn lưu truyền một giai thoại thú vị khác. Khi bị truy sát, Quan Vân Trường chạy tới bờ sông thì gặp một bà lão. Thấy ông dáng anh hùng, bà cụ bèn cất lời: “Này chàng trai, con hãy tự đánh vào mũi mình”. Nghe vậy, Quan Công bèn dùng nắm đấm đấm mạnh vào mũi, khiến máu me giàn giụa trên mặt, nước da cũng vì thế mà nhuộm tràn sắc đỏ. 

Tiếp đó, ông nhanh tay cắt tóc dính quanh miệng, biến thành một đại trượng phu râu dài mặt đỏ đầy uy nghiêm, vì thế mà thoát chết. Quan Vân Trường đa tạ bà lão nhanh trí hiến mưu rồi chạy tiếp về hướng Trác Châu. Dân gian còn đồn thổi, vị lão bà ấy không ai khác chính là Quan Thế Âm Bồ Tát hóa thành.

Cũng có quan niệm cho rằng, Quan Vân Trường không phải người phàm. Ông là Long Vương chuyển kiếp. Tương truyền, Giải Châu, quê nhà của Quan Công, có hồ muối lớn. Bên bờ hồ có ngôi thiền tự. Lão hòa thượng tại đây rất thích đánh cờ. Phàm là những ai đi qua đều vui vẻ đấu cờ cùng hòa thượng, thậm chí lưu lại dùng bữa cơm chay thanh tịnh. Về sau, có một vị đại trượng phu tới đây nhiều tháng để chơi cờ cùng lão hòa thượng. 

Một ngày, lão hòa thượng thua liên tục ba ván. Lúc đó vùng Giải Châu nhiều tháng nay không một giọt mưa, đồng ruộng khô hạn, bách tính đói kém, héo hon. Hòa thượng vì thương xót muôn dân mà lòng trĩu nặng. Vị đại trượng phu nghe tâm sự bèn lên tiếng: “Ta chính là Long Vương. Ngọc hoàng thượng đế không cho ta làm mưa tại vùng này. Ta cũng đành lực bất tòng tâm”. 

Nghe nói thế, lão hòa thượng hết mực van xin. Long Vương động lòng thương cảm mà rằng: “Được, ta sẽ về trời làm mưa. Nhưng ta có một thỉnh cầu. Đợi tới khi mưa dứt, thầy hãy đem một chiếc thùng lớn đến bên bờ hồ, khi nào nước nổi đỏ ngầu thì múc vào thùng đem về chùa”. Nói đoạn, vị trượng phu biến mất.

Quả nhiên, mưa như trút nước đổ xuống khắp vùng, khiến người lẫn vật như được hồi sinh. Lão hòa thượng không quên lời dặn dò của ân nhân, bèn đem thùng lớn tới hồ, lấy đầy nước đang vẩn đỏ. 108 ngày sau đó, trong thùng nước bỗng nổi lên một cậu bé hồng hào, đó chính là Quan Công sau này. 

Đứa bé thực chất là Long Vương, sau khi trái lệnh trời làm mưa cho khắp vùng Giải Châu, đã bị trừng phạt. Dòng nước màu đỏ trong lòng hồ chính là những giọt máu của ông. Khi được đem về chùa cất giữ, hình hài mới của Long Vương được tạo thành, đó chính là Quan Công. Ngay từ khi ra đời, gương mặt ông đã ửng màu đỏ rực.

Theo cách lý giải khác, hình tượng Quan Công được xây dựng nên nhờ trí tưởng tượng của các văn nhân thời phong kiến. Họ căn cứ theo những truyền thuyết trong dân gian và “tô” sắc đỏ cho gương mặt của vị anh hùng cái thế này. Điển hình là nhân vật Quan Vân Trường trong “Tam quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung.

Cho tới nay, sự thực về sắc da của Quan Công vẫn chưa có lời giải chính xác, nhưng hậu thế luôn coi đó là màu sắc biểu thị cho tinh thần quật cường, ý chí chiến đấu hiên ngang; bản lĩnh chính trực và bản chất anh hùng của ông. Sắc đỏ ấy còn hàm chứa một ý nghĩa văn hóa sâu xa của người Trung Quốc. 

Tự cổ chí kim, thiên hạ đều quan niệm, những vật có sắc đỏ đều mang tính thần bí và tiềm tàng năng lượng siêu phàm. Vì vậy, Quan Công mặt đỏ thể hiện sự oai phong, đường vệ của ông, khiến mọi thứ ác tà đều không thể làm hại. Ngay trong xã hội phong kiến xưa kia, hoàng đế mặc hoàng bào, nhưng phần lớn đồ vật trong cung đều có sắc đỏ: thảm đỏ, đèn lồng đỏ...

Nhắc đến Quan Vân Trường, ai nấy hình dung ngay đến một chiến tướng oai phong lẫm liệt, thân hình cao lớn, mặt đỏ râu dài, phong thái uy nghiêm như một vị thần. Ông lại nổi tiếng với tính coi khinh tiền tài, vì thế, rất nhiều người sẽ rất ngạc nhiên khi biết ở Trung Quốc, ông được tôn là tổ sư của rất nhiều nghề nghiệp mưu sinh được coi là “tầm thường” như nghề làm bếp, bán thịt, đồ tể, cầm đồ, cắt tóc, làm đậu phụ…

Các nghề làm võ sư, thầy tướng số cũng coi Quan Công là tổ, cùng với nhiều nghề khác, tổng cộng đến vài ba chục. Thậm chí, các đao phủ cũng “dựa vía” Quan Công. Họ thường giấu đao trong đền thờ ông vì cho rằng uy linh của ông sẽ ngăn trở các oan hồn của phạm nhân bị họ chém đầu về báo oán.

Không có gia cảnh giàu có như ông em kết nghĩa Trương Phi hoặc chút dòng dõi quý tộc, dù là xa vời, của ông anh kết nghĩa Lưu Bị, thuở hàn vi, Quan Công xuất thân tầm thường, nghèo khó, từng kiếm sống bằng nghề đẩy xe hàng, có lúc làm đậu phụ. Việc ông được tôn làm thánh tổ của nghề làm đậu phụ nghe còn có lý, còn các nghề khác cũng nhận làm tổ thì quả là một điều lạ lùng.

Lạ hơn nữa là mặc dù coi tiền tài như cỏ rác, Quan Vân Trường lại được thờ như một vị thần tài ở Trung Quốc. Các quán ăn, thương điếm… hầu như đều có bàn thờ Quan Công với bức tượng cầm đao, cưỡi ngựa rất oai phong. Điều này lại có xuất xứ rõ ràng từ thời nhà Thanh.

Tương truyền, hoàng đế Càn Long hồi mới lên ngôi mỗi lần đi lại đều nghe phía sau mình có tiếng lẹp kẹp như ai đó mang dép đi theo, nhưng ngoảnh lại thì không thấy ai cả. Một lần quay đầu lại như vậy, vua cất tiếng hỏi: “Ai vẫn hay theo sau hộ giá trẫm thế?”. Lập tức có tiếng trả lời: “Là nhị đệ Quan Vân Trường”. Sau đó, ông vua triều Thanh bèn xuống chiếu phong cho Quan Công là tài thần. Trên cửa miếu thờ danh tướng nhà Thục Hán này từ đó người ta thường đề 10 chữ thếp vàng: “Hán vi Văn võ đế, Thanh phong Phúc lộc thần”.

Cũng trong đời Càn Long, có lời đồn rằng chính Quan Vũ hiển linh giúp quân Thanh thắng giặc, khiến binh lính nhà Thanh treo ảnh ông trong doanh trại, và đeo tượng của ông như thứ bùa hộ mệnh. Đời sau, vua Hàm Phong đã tôn ông lên ngang hàng với Khổng Tử, gọi là Quan Phu Tử. Sau họ Khổng, ông là người duy nhất được tôn xưng là Phu Tử.

Theo các nhà nghiên cứu, việc phong Quan Vũ làm tài thần là một nước cờ chính trị của Càn Long, và câu chuyện Quan Công hiển linh hộ giá nhà vua có lẽ cho chính vua hư cấu. Mặc dù Càn Long đã là đời vua thứ tư của nhà Thanh thống trị Trung Quốc nhưng làn sóng phản Thanh phục Minh vẫn còn mạnh, dân chúng vẫn không quên Mãn Thanh là ngoại tộc, là kẻ xâm lăng. Để góp phần vỗ yên dân chúng, Càn Long đã lợi dụng Quan Vũ, người được bao nhiêu đời dân Hán tôn sùng, kính bái.

Cho dù có phản đối nhiều chính sách của nhà Thanh nhưng người dân lại phấn khởi khi một vị anh hùng người Hán được chính vua Thanh kính trọng, phong thần. Dân Hán lại rất coi trọng thần tài, vì thế thay vì thấy sự tréo ngoe trong chuyện gán Quan Vũ với việc buôn bán, họ chẳng nghĩ ngợi gì nhiều mà hết lòng thờ phụng để mong có nhiều tài lộc.

Không chỉ dụ dỗ dân Hán, với câu chuyện hoang đường kể trên, hoàng đế người Mãn Thanh còn mượn oai danh Quan Công để tự nâng mình lên một bậc: ông ta là bậc mà đến anh linh của đức Thánh Quan cũng phải hộ giá. Kể ra, các bậc trí giả người Hán có lẽ đã rất giận dữ vì điều này.

Phong Linh (T/h)

Vị tướng mặt đỏ râu dài Quan Công vốn được xem là vị thần áo đỏ ở cung Tử Vi trên thượng giới, cai quản hai sao Văn Xương và Vũ Khúc. 

Thời Xuân thu – Chiến quốc, ông giáng phàm đầu thai thành Ngũ Tử Tư, tướng quốc của Ngô vương Phù Sai, người sủng ái người đẹp Tây Thi đến mức mất cả giang sơn. Ngũ Tử Tư từ chỗ được Phù Sai trọng dụng bậc nhất, chỉ vì quyết liệt khuyên can nhà vua cảnh giác với Việt vương Câu Tiễn mà bị ban cho thanh kiếm bắt phải tự tử.

Một truyền thuyết khác cho rằng, Quan Vân Trường vốn là rồng đỏ - Xích Long Tinh - ở thiên cung. Hồi ấy dân một vùng vì làm trái ý Thượng đế nên bị phạt hạn hán kéo dài để họ gặp phải nạn đói. Xích Long biết điều ấy, nhưng khi dân chúng kêu cầu, ngài thương xót, không nỡ ngoảnh mặt quay lưng để họ chết đói, nên đã tự ý làm mưa, trái với ý trời. 

Thượng đế sai binh tướng đi tiêu diệt Xích Long. Ngài chạy trốn đến một ngôi chùa, vị trụ trì lấy cái chuông úp lại, dặn các đệ tử trong chừng ấy ngày không được mở ra. Nhưng các đệ tử không nén được tính tò mò, mở ra xem có con gì ở trong, khiến Xích Long phải chịu nạn đầu thai xuống trần, trở thành Hạng Võ.

Sở Bá vương Hạng Võ là một nhà chính trị, một vị tướng lừng lẫy từng góp phần lật đổ nhà Tần, rồi tranh chấp một chín một mười với Hán vương Lưu Bang, cuối cùng sa cơ, cơ đồ đổ vỡ, quân binh tan nát, bản thân cùng đường, phải tự đâm cổ chết.

Tương truyền, Lưu Bang sau khi diệt Hạng Võ để giành lấy cả giang san, lên ngôi hoàng đế, đã giết hại các công thần như Hàn Tín, Anh Bố, Bành Việt. Những điều thất đức ấy kết thành án oan ở dưới âm phủ, nhưng qua mấy đời không vị Diêm vương nào xử được. Có anh học trò nghèo khi làm bài thi có cạnh khóe đến chuyện này, bảo là thần minh bất công. Các vị Diêm vương cho là phạm thượng, bắt anh ta xuống âm phủ hỏi tội. Anh chàng không hề sợ hãi, bảo nếu cho tôi ngồi vào ghế Diêm vương, tôi sẽ xử án ấy ngon lành.

Thập điện Diệm vương đồng ý, và thế là anh học trò xử những linh hồn oan gia trái chủ phải đầu thai trở lại để trả nợ kiếp trước: Bành Việt đầu thai làm Lưu Bị, Anh Bố làm Tôn Quyền, Hàn Tín làm Tào Tháo, Hạng Sư, Hạng Bá (hai người dưới trướng Hạng Võ nhưng sau phản bội ông) làm Nhan Lương, Văn Sú (hai tướng bị Quan Công chém đầu), còn Hạng Võ đầu thai thành Quan Vân Trường. 

Theo truyền thuyết dân gian này, cả 6 vị tướng bị Quan Công chém đầu (khi đi qua 5 cửa ải thuộc đất của quân Tào để về với Lưu Bị) kiếp trước đều là người của Hạng Võ nhưng đầu hàng Lưu Bang, đem quân đuổi chủ cũ đến tuyệt lộ, phải tự sát bên bến Ô Giang.

Còn Lã Mông, tướng của Tôn Quyền, người chiếm được Kinh Châu mà Quan Vân Trường coi giữ, đồng thời bắt sống Quan Công, được cho là người có nợ nần tiền kiếp với họ Quan. Kiếp trước, Lã Mông là ông thợ rèn mà Quan Công thuê rèn thanh long đao theo một công thức bí mật mà ông không muốn người thứ hai nào biết. Sau khi lấy đao, ông giết luôn thợ rèn để giữ bí quyết. Bởi thế, khi đầu thai ở hậu kiếp, ông thợ rèn – Lã Mông – đã đòi nợ bằng việc đẩy Quan Công vào chỗ chết.

La Quán Trung trong Tam Quốc diễn nghĩa có kể lại, Tôn Quyền sau khi chiếm được Kinh Châu và chém đầu Quan Công thì mở tiệc khao quân, và tự tay rót rượu thưởng cho Lã Mông. Lã Mông cầm chén rượu, nâng lên định uống thì bỗng ném ngay xuống đất, nhảy đến chộp lấy Tôn Quyền quát: “Thằng mặt xanh râu đỏ và bọn chuột kia có biết ta là ai không?”. 

Rồi họ Lã xô Tôn Quyền xuống đất, nhảy lên ngồi ghế của Quyền mà hét: “Ta là Hán Thọ Đình hầu Quan Vân Trường đây”. Tôn Quyền kinh hãi, vội quỳ lạy, lạy xong thì Lã Mông ngã xuống đất, hộc máu mà chết.

Tào Tháo cũng bị anh linh của Quan Vân Trường dọa cho chết khiếp. Lúc Đông Ngô mang đầu của Quan Công sang dâng Tào với thâm ý muốn cùng Tào “chia lửa” cơn giận dữ của quân Lưu Bị, Tào Tháo đến nhìn cái đầu của Quan Công, cười và nói đùa rằng: “Lâu không gặp, Vân Trường vẫn mạnh giỏi chứ?”. 

Bỗng thấy cái đầu Vân Trường trợn tròn mắt, tóc râu dựng lên, Tào Tháo thất kinh té nhào, sinh bệnh, phải làm một cái hình nhân gằng gỗ lắp vào đầu để tống táng, đích thân làm lễ trước mộ.

Có vẻ như cái chết bất ngờ khiến Quan tướng quân uất ức, không cam lòng nên linh hồn không siêu thoát mà liên tục hiện về cho người dương gian. Ông không chỉ báo mộng cho Lưu Bị, đòi đại ca phải xuất quân trả thù cho mình, mà còn lảng vảng xuất hiện nhiều nơi để đòi trả lại đầu cho mình.

Có lần, đang đêm, nhà sư Phổ Tịnh ở núi Ngọc Tuyền bỗng nghe tiếng la lớn: “Trả lại đầu cho ta”. Nhà sư nhìn lên thấy một vị tướng mặt đỏ râu dài cưỡi ngựa xích thố, tay cầm long đao, hai bên có hai tùy tướng, tất cả từ trên không bay xuống. 

Hai bên hỏi han nhau, rồi sư Phổ Tịnh nói: “Nhân trước, quả sau. Nay tướng công bị Lã Mông làm hại mà đòi trả lại đầu, vậy thì trước kia Nhan Lương, Văn Sú cùng với 6 tướng ở 5 ải bị tướng quân chém đầu, và biết bao quân tướng nữa chết dưới tay tướng quân thì đòi đầu ở đâu?”.

Nghe vậy, hồn Vân Trường tỉnh ngộ, biến mất, và từ đó không còn hiển linh để đòi báo oán nữa.