TT&HĐ IV - 33/d

                                    NHỮNG PHÁT HIỆN VỀ VĂN HÓA PHÙNG NGUYÊN

      THẠP ĐỒNG ĐÀO THỊNH (YÊN BÁI) VÀ THÔNG ĐIỆP CỦA NỀN VĂN HÓA ĐÔNG SƠN

PHẦN IV:     BÁU VẬT 

 "Dọc đường lịch sỏ đi hoặc đánh rơi, đã chìm trong quên lãng. Kẻ nào muốn có ngọc, chử nhân loại, có rất nhiều báu vật bị người đời, vô tình hay hữu ý, lỡ bỉ cần dò tìm lại chúng, nhặt lên, đánh bóng..."

NTT 

“Sách là nguồn của cải quý báu của thế giới và là di sản xứng đáng của các thế hệ và các quốc gia.” 

Henry David Thoreau

 

Tôi bước chân vào thư viện và khép cửa lại. Như thế là tôi đã tách khỏi tính tham lam, lòng tự ái, tệ say rượu và sự lười biếng củng tất cả những thói hư tật xấu do cái dốt nát, sự vô công rỗi nghề và cảnh sầu tư sinh ra. Tôi đắm mình vào cái vĩnh hằng giữa những tác giả tuyệt diệu với một niềm tự hào, với một cảm giác thỏa mãn đến mức cảm thấy thương hại tất cả các ông quan lớn sang trọng và giàu có nhưng không được hưởng niềm hạnh phúc này.
D. Henziut

 

Những người đọc sách tuy chưa thành danh nhưng cũng đã có một tư cách cao thượng, những người làm điều thiện, tuy không mong báo đáp nhưng tự trong lòng khoan khoái.
Ngạn ngữ Trung Quốc 

 

Đọc sách hay cũng giống như trò truyện với các bộ óc tuyệt vời nhất của những thế kỷ đã trôi qua. 

Rene Descartes

Những gì sách dạy chúng ta cũng giống như lửa. Chúng ta lấy nó từ nhà hàng xóm, thắp nó trong nhà ta, đem nó truyền cho người khác, và nó trở thành tài sản của tất cả mọi người. 

 Voltaire 

 

Một thư viện của sự hiểu biết quý giá hơn tất cả sự giàu sang, và tất cả mọi thứ đáng khao khát đều không thể so sánh với nó. Vì vậy bất cứ ai nhận mình là có nhiệt tâm với sự thật, với hạnh phúc, với sự hiểu biết hay tri thức đều phải trở thành người yêu sách. 

 Plato 

“Khi họ đốt sách thì chính là họ cũng đang đốt cả loài người.” 

 Heinrich Heine

 

“Dẫu có bạc vàng trăm vạn lạng.

 Chẳng bằng kinh sử một vài pho.”

 Lê Quý Đôn

  

“Lạc vào cõi mộng Tự Nhiên
Thẫn thờ một bóng giữa miền Siêu Linh
Nhặt lên dáng ngọc bí huyền
Mắt ai thăm thẳm đắm nhìn mắt ai.”

Thầy Cãi

CHƯƠNG I (XXXIII): TRỐNG ĐỒNG

“Khi đã biết sự thực của vật thể, ta sẽ thấy rằng thật vô lý khi tôn thờ các sản phẩm cô lập của dòng chảy không ngừng nghỉ của sự biến hóa, làm như chúng là vĩnh cửu và đích thực. Đời sống không phải là vật thể hay dạng của vật thể mà là một sự vận động liên tục hay chuyển hóa”

S. Radhakrishnan

 

“Nếu có ai hỏi di vật thuộc nền văn minh cổ xưa nào của những người anh em ruột thịt thiểu số phương Nam của Trung Hoa là quan trọng nhất, chúng ta có thể trả lời không do dự rằng đó chính là Trống Đồng”

Wen You

 

Cũng không ai phủ nhận được rằng – dù ai đó có ý định “gây nhiễu” bằng những sự thác loạn chữ nghĩa và trí tuệ – ghi chép về thư tịch xưa nhất về Trống đồng – đoạn ghi chép của Hậu Hán thư Mã Viện truyện – đã bộc lộ rõ ràng một sự thực: Trống đồng Lạc Việt ở đất Giao Chỉ.

Nguyễn duy Hinh

 

 

(Tiếp theo)

 

Trống đồng Ngọc Lũ ra đời phải đáp ứng được cái yêu cầu rất cao đó, ắt hẳn phải hàm chứa chức năng bảo vật, mang những ý tưởng trọng đại của vua Hùng muốn gửi gắm và như vậy, đồng thời cũng chất chứa những nội dung lớn lao mà các nhà khảo cổ đã suy đoán ra được một phần ít nhiều!...

Nói đến đây, chúng ta chợt thấy chẳng còn biết gì thêm nữa về bí mật đang ẩn chứa trong trống đồng Ngọc Lũ (hay người anh em của nó là trống đồng Hoàng Hạ), ngoài những điều mà các nhà khảo cổ đã biết. Anh chàng Khảo Của mà ngày xưa chúng ta gặp trên đường phiêu du tìm đến bến Vượt Thời Gian chắc chắn là điếc con ráy. Bởi vì những kẻ như thế thường chỉ biết món đồ là thật hay giả và bán được bao nhiêu tiền mà thôi. Rất có thể NTT và HTB (Hoàng Tử Bé) còn biết được nhiều điều nữa về trống đồng này nhưng đã từ lâu lắm chúng ta chưa gặp lại họ. Không biết giờ này họ lang bạt kỳ hồ ở đâu nhỉ? Thật là buồn khi gặp bế tắc mà chẳng hỏi ai được. Phía trước, khối Tu Di còn mút tận đường chân trời, phía sau, quê hương trống đồng đã chìm khuất, bốn bề vắng ngắt, chỉ còn những đợt gió lành lạnh lướt qua không thành tiếng trong cái biếc xanh chan hòa trời - biển. Nỗi cô đơn tự nhiên trỗi dậy đến gai người! Chúng ta là những kẻ luôn tự hào rằng đã nghiện nỗi cô đơn và luôn thấy vị đê mê dịu ngọt cũng như vị chua cay gây hứng khởi trong đó. Ấy vậy mà nỗi cô đơn lúc này sao làm cho lòng chúng ta tê tái quá! Chúng ta có cảm giác như niềm ao ước được chiều chuộng yêu thương, được an ủi vỗ về, được vuốt ve đồng cảm, chưa lúc nào nguôi ngoai trong suốt cuộc đời lầm lũi của một tâm hồn ấm ức, khốn khổ bỗng dồn tụ về đây đè ép đến ngạt thở, đến muốn nổ òa con tim…
 Thôi đi mấy cha, từ đầu cuộc hành trình đến nay, lúc nào cũng tự xưng là “chúng ta” để mà trò chuyện, thế thì còn cô đơn nỗi gì mà than van? Đúng là một lũ nói bố láo, bố toét! Ủa? Ai nói thế? Chúng ta quắc nhìn  bốn bề, nổi cơn thịnh nộ. Một sự xúc phạm ghê gớm! Nhưng rồi bình tĩnh nghĩ lại, thấy… cũng đúng!

Tập khí công tác động đến nhiều bộ phận của cơ thể.

Nhiều người biết câu chuyện bác sĩ Nguyễn Khắc Viện tập khí công chữa khỏi bệnh lao phổi. Trong gia đình tôi, ông nội tôi tập Yoga chữa khỏi nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. Năm đó ông nội tôi gần 70, bị nhồi máu cơ tim đến lần thứ ba, tai biến mạch máu não liệt nửa người bên trái. Sau đó ông tôi tập Yoga, bao gồm đủ cả ba phần là Dhyana, Pranayama và Asana, vậy mà khỏi hẳn. Đến sau này, năm 91 tuổi, ông nội tôi còn làm được những động tác mềm dẻo mà tôi lúc đó còn là thanh niên, có tập luyện tử tế mà vẫn không làm được. Tôi tập khí công chữa khỏi bệnh hen suyễn kinh niên năm 11 tuổi.

Nhưng lấy gì chứng minh sự kết hợp hành Thiền và Khí Công có thể giúp người ta sống khỏe, sống vui? Với tiến bộ khoa học, những cuộc nghiên cứu và điện não đồ ghi nhận được đã chứng minh một cách cụ thể Thiền đưa tới nhiều thay đổi ở những vùng cảm xúc trong não bộ và Khí Công Tâm Pháp giúp phát triển các cơ cấu và vùng nhận thức trong não bộ.

Thiền có hai loại: Thiền Tĩnh Lặng và Thiền Hoạt Động.

Thiền Tĩnh Lặng: là ngồi yên một chỗ, chú ý vào một chỗ  như hơi thở vào, hơi thở ra hay chú ý về cảm giác vui sướng hay đau khổ đang xảy ra trong tâm hay đối tượng gì đang nghe thấy. Ngày nay tại Hoa Kỳ và các nước Tây Phương  người ta thực hành thiền giản dị như chú tâm vào hơi thở vào hơi thở ra cùng nhận biết cảm giác xuất hiện, gọi là Thiền quán.

Ngoài Thiền quán còn có Thiền Chỉ không chú tâm vào một đối tượng nào cả mà chỉ để tâm trở về với trạng thái buông xả, mở rộng tự nhiên, thấy biết mọi thứ mà không chú tâm vào thứ gì cả.

Thiền Hoạt Động: là chú tâm trong lúc hoạt động, như thiền hành là thiền trong lúc đi bộ, hoặc chú tâm vào những động tác chân tay,  phối hợp nhịp nhàng với hơi thở, như trong Thái Cực Quyền hay Khí Công.  Nhiều bác sĩ hay nhân viên chăm sóc sức khỏe khuyến khích những bệnh nhân có các vấn đề khó khăn về thể chất hay tâm thần nên thực hành Thiền để chữa trị các chứng bệnh như đau nhức thân thể, tay chân, các chứng lo âu, trầm cảm hay bị căng thẳng tinh thần, bị cao huyết áp..

Cái cảm giác nặng như chì ấy cũng qua đi. Tính tò mò cố hữu đã trở lại. Trống đồng Ngọc Lũ thiêng liêng ơi! Hãy thổ lộ cho chúng ta nghe những uẩn khúc mà trống còn chất chứa! Chúng ta nhớ ra rồi! Trong hành trang chúng ta luôn có một bảo bối và chúng ta vội lôi ra: nếu trống không lên tiếng thì sự hoang tưởng sẽ lên tiếng, song trước hết vận khí cái đã!

Khí công là một phương pháp dưỡng sinh kỳ diệu. Vì đã qua thực hành nên chúng ta cảm giác rất rõ điều đó dù chưa đạt đến thượng thừa. Nếu có dịp thuận tiện, chúng ta sẽ kể câu chuyện về nó. Còn bây giờ thì chưa, phải điều hòa lưu chuyển khí để… hoang tưởng một phen.
Sau khi khí đã vận hành nhịp nhàng, lưu chuyển thành “dòng êm đềm” xuôi ngược khắp cơ thể, chúng ta kết tụ thành một bầu xoáy ở vùng dưới rốn một chút (gọi là Đan Điền) và nó trở thành như một trạm trung chuyển dòng khí ấy. Thế rồi trong tâm tưởng, chúng ta mơ hồ thấy bầu xoáy ấy dần phát sáng. Thứ ánh sáng tươi tắn ấy cứ lan tỏa dần và đồng thời dòng khí luân chuyển trong cơ thể cũng trở nên vừa ấm vừa tươi sáng. Tùy vào mục đích chữa bệnh, dưỡng sinh mà chúng ta vận dụng công lực của dòng khí đã được kích hoạt đó. Lúc này, với mục đích cố moi móc thông tin từ trống đồng Ngọc Lũ, chúng ta chuyển sang trạng thái thiền (vì đang hành trình đến Tu Di nên chúng ta gọi là “hành thiền”). Thiền là một quá trình đưa tâm trí hướng về cân bằng tĩnh tại. Mọi suy nghĩ vụn vặt, chồng chéo mà chủ yếu là từ vô ý thức dần dần tan biến. Không cố gắng tìm hiểu điều gì cả, kể cả sự cố gắng tập trung không suy nghĩ, chỉ láng máng hơi tưởng về vùng ánh sáng dưới rốn. Chúng ta quên mất mình đang thở và… ánh sáng tương tự như của buổi sớm mai hừng lên thanh lắng, tươi dịu trong đầu. Hình như không còn não nữa, trong đầu trở thành một vùng không gian rộng lớn ửng lên bởi thứ ánh sáng huyền diệu ấy. Thế rồi chúng ta nhẹ nhàng mơ thấy trống đồng Ngọc Lũ (mơ trong sự tỉnh táo hoàn toàn!). Sự giác ngộ sẽ đến (nhưng chân lý chưa chắc đã đến!!!).

Trong bầu ánh sáng dịu nhẹ, trống đồng Ngọc Lũ hiện ra rạng rỡ nhờ cái ánh sáng trong suốt, hơi lợt xanh phát ra từ mặt trời nhiều cánh ở trung tâm. Hình ảnh ấy được “chụp lại” và chúng ta trình bày ở hình 1 dưới dạng trắng đen (muốn thấy được màu sắc nguyên thủy phải ở trong trạng thái “lên đồng”!).

À, ra thế! Trống đồng Ngọc Lũ trước hết là biểu tượng của đất nước Văn Lang có từ lâu đời và thịnh đạt, đóng vai trò như một quốc huy, đồng thời cũng là bảo vật mà từ vóc dáng đường bệ lẫn hệ thống hoa văn của nó toát lên cái quyền uy tối thượng của vương triều Hùng Vương. Với chức năng là một bảo vật chứng thực quyền lực thì trống đồng Ngọc Lũ chính là sự chứng thực cho quyền lực tối cao - quyền lực vua. Ngoài ra còn xuất hiện hàng loạt trống đồng được lưu dụng trong bộ máy hành chính nhà nước với những kích thước khác nhau (độ to nhỏ, sự cao thấp) hoặc với những dấu hiệu, cách bài trí hoa văn khác nhau để xác định mức độ quyền lực của người lưu giữ. Những Lạc tướng, Lạc hầu, Bố chính (người đứng đầu các làng xã (Kẻ chạ), đầu lĩnh quân sự… có thể đều được ban phát trống đồng… 

Khi cộng đồng xã hội gặp tai biến, những người có trống đồng có quyền (và nghĩa vụ) huy động trong quần chúng để lập những đội dân binh trong địa phận mình cai quản và khi nước nhà gặp nạn ngoại xâm thì những đạo dân binh ấy theo các Đô Lão (thủ lĩnh quân sự địa phương?), kéo về “ùn ùn như mây”, hợp thành lực lượng vũ trang của vương triều. Cách thức điều động ấy là biểu tượng trong thực tiễn chính sách “toàn dân vi binh” của nhà nước Văn Lang. Trong thời bình, để có đủ lực lượng kịp thời đi đắp đê, chống lũ lụt, và nói chung là trị thủy trong khoảng thời gian nhất định, cách huy động ấy cũng được áp dụng.

Chúng ta sẽ chuyển sang bàn (hay tán hươu tán vượn?) nhiều hơn về hệ thống hoa văn trên mặt trống đồng Ngọc Lũ (hay Hoàng Hạ, hay là cả hai mà cũng không phải cả hai?!).

Ở vị trí trung tâm là mặt trời chói lọi (sự chói lọi chỉ nhìn thấy được trong tâm tưởng!). Có Trái Đất thì mới có vạn vật - sinh linh. Mặc nhiên là thế rồi! Nhưng nguồn sống sâu xa và duy nhất làm nên mọi nguồn sống, cội rễ của mọi nguồn cảm hứng, mọi niềm hứng khởi, vui sống lại chính là mặt trời. Có mặt trời là có tất cả. Cho nên, ngay từ buổi bình minh của sự nhận thức, con người tối cổ đã coi mặt trời là thiêng liêng nhất, mặt trời trở thành thần linh của mọi thần linh trong cõi Trời - Đất này.

Từ xa xăm tối cổ, đã có một nền văn minh đồ đá rực rỡ, tôn vinh, thờ phụng mặt trời, tồn tại đâu đó ở vùng Đông - Nam Châu Á - Tây Thái Bình Dương (có thể nói, tổ tiên của sinh vật là đơn bào và tổ quán của chúng là đại dương. Gần hơn, người và vượn cùng xuất phát từ một loài gốc tổ và bản quán của chúng là rừng rú. Tuy nhiên, như ngày nay chúng ta thấy, nét khác biệt rất lạ lùng và rất rõ ràng về chế độ ăn uống giữa chúng là con người có thói quen ăn mặn, không thể thiếu muối còn con vượn thì ăn lạt, không cần bổ sung muối trực tiếp và chủ động đã cho phép nghĩ rằng con người đã có một thời gian đủ dài sống và kiếm ăn tại các vùng duyên hải để chuyển hóa từ ăn lạt sang cách ăn mặn (nhưng vẫn không thể uống nước biển để giải khát được), từ cơ thể đầy lông sang cơ thể không lông và như vậy, có thể nói, con người có cùng bản quán rừng rú với con vượn khi nó vẫn còn hầu như là vượn, nhưng khi nó thực sự là người thì nó quen ăn mặn, cơ thể trần trụi và bản quán của nó là duyên hải - biển cả nhiệt đới. Địa Đàng đã từng ở đâu đó trong khu vực ấy, nơi có ngọn núi Tu Di huyền thoại).

 
Trên hình thuyền, ở tang trống, có vẽ cái trống không thể hiểu là phẩm vật đem bán vì chỉ có một cái và lại đặt như thế. Đó là “ cái bàn biết phương hướng “đi về. Người đứng trên cầm cái gì như cung tên nhưng không nhắm để bắn gì cả, đó là công cụ xem sao mà xoay hướng thuyền.

                                    Hình thuyền trên thân trống đồng Ngọc Lũ.

 

Một căn nhà nòng và một nhà nọc trên trống đồng âm dương Ngọc Lũ I.

Đây là những nhà thiêng liêng, nhà tổ, nhà thờ mang ý nghĩa tín ngưỡng, nòng nọc, âm dương, Vũ Trụ giáo, Đạo Mặt Trời, bang biểu, ngành, đại tộc, tộc, chi biểu. Do đó ta phải giải đọc các ngôi nhà trên trống đồng âm dương  Ngọc Lũ I theo Vũ Trụ thuyết, theo Dịch, theo chữ nòng nọc. Dựa theo những điều đã thấy ở các ngôi nhà nói một cách tổng quát trong Vũ Trụ giáo đã nói ở trên, ta thấy ngay nhà trên trống đồng âm dương Ngọc Lũ I có hai loại: nhà âm hay nhà nòng có mái hình vòm và nhà dương hay nhà nọc mái có những phần hình nọc dương.

-Nhà Nọc
Như đã nói ở trên, nhà nọc, dương biểu tượng cho nọc, dương, ngành dương, đại tộc, tộc, chi tộc dương, nội.

Một căn nhà nọc trên trống đồng âm dương Ngọc Lũ I (nguồn: Nguyễn Văn Huyên).

Có nhiều biểu tượng cho biết đây là nhà nọc. Ví dụ như các kiến trúc nhọn như mũi đao, mũi mác, mũi giáo ở hai đầu mái nhà và các vật trang trí mang biểu tượng nọc, đực như trống. Trong các ngôi nhà mái nhọn nếu có để trống hay các vật hình trống thì những ngôi nhà này là những ngôi nhà trống (haus tambaran), trong Việt ngữ trống có một nghĩa là đực, nọc. Nhà trống là nhà nọc, nhà đực. Hình dáng và tư thế của trống cho biết nhà nọc mang ý nghĩa biểu tượng nào hay tộc nào. Ngay cả các kiến trúc ở bên cạnh nhà cũng cho biết nhà là nhà nọc. Ví dụ bên hông mỗi nhà mái hai đầu cong nhọn trên trống đồng âm dương Ngọc Lũ I có dàn trống cho biết căn nhà kế bên là nhà trống, nhà nọc.

Hình ngôi nhà nọc ở bán viên âm có đám rước 6 người.

-Nhà Nòng
Nhà nòng ngược với nhà nọc. Nhà nòng âm biểu tượng cho nòng, không gian, bầu trời, vũ trụ âm, nòng âm, ngành, đại tộc, tộc, chi tộc âm, ngoại.

 

 Một căn nhà nòng trên trống đồng âm dương Ngọc Lũ I (nguồn: Nguyễn Văn Huyên).

 Tuy nhiên, trống biểu tượng cho dương, nên phải lưu ý trên trống đồng âm dương có những dạng nhà nòng mang nọc tính đại diện hay thay thế cho nhà nòng thuần âm nữ. Đây là những nhà nòng nam. Cần phải dựa vào các chi tiết khác để phân định ví dụ ở một nhà nòng trên trống Ngọc Lũ I có một người cầm trống cho biết đây là nhà trống, nhà nòng nam của ngành nòng.

Chim trên nóc nhà trống Hoàng Hạ cánh có hình con mắt(nguồn: Nguyễn Văn Huyên).

• Hóa trang cờ bay, khố váy, áo hai vạt ngắn dài của những người giã gạo, vũ công và chiến binh (Hình 9) được khắc trên trống đồng cho thấy nghề dệt vải, trồng cây vải, bố đai, trồng dâu nuôi tầm – nghĩa là công nghệ vải sợi đã phổ biến nhiều nơi trong nước Văn Lang để sản xuất vải sợi làm áo khố che thân, trang trí nội thất, làm cờ xí trong ngày lễ hội, cờ hành quân bảo vệ giang sơn.

                               Hình họa người giã gạo và thổi khèn trên trống đồng Đông Sơn

Như có lần, kể cũng lâu rồi, chúng ta đã từng mường tượng, nền văn minh Địa Đàng đột ngột biến mất nhưng không tan biến tất cả mà dấu vết của nó cũng như tập tục thờ thần mặt trời của cư dân Địa Đàng vẫn còn lưu truyền trong cư dân nguyên thủy Đông Nam Á nói chung hoặc cũng có thể chỉ trong cư dân nguyên thủy miền duyên hải tồn tại xưa kia thuộc dải đất rìa lục địa sau này hình thành nên nước Văn Lang. Phải chăng tục thờ thần mặt trời đã khắc sâu trong tâm khảm con người ở đó đến tận thời đại Hùng Vương và việc Hùng Vương cho hình mặt trời nổi lên rạng rỡ giữa mặt trống đồng là có ý coi vương triều của mình như một mặt trời tỏa sáng khắp bờ cõi, hoặc cũng có thể có ngầm ý: Văn Lang là hậu duệ của đất nước Mặt Trời (nền văn minh đầu tiên của nhân loại!) thời xa xăm chỉ còn lưu lại một cách nhạt nhòa, mờ khuất trong tâm trí người đời?

Có thể quan sát được trên mặt trống đồng Ngọc Lũ: ngoài hình mặt trời tỏa chiếu ở trung tâm và 3 vành trang trí người - vật, còn có nhiều đường tròn đồng tâm vạch cặp đôi, cặp ba song song nhau và xen kẽ giữa chúng là những vòng hoa văn hình học gồm: chấm dải, những vòng tròn nhỏ có chấm giữa nối tiếp nhau bằng đường tiếp tuyến, chữ S gấp khúc nối tiếp nhau, đường răng lược (ở các trống đồng khác còn có vòng chấm giữa không tiếp tuyến, vòng tròn lồng nhau, chữ V ngược lồng nhau…). (Xem mô tả ở hình 2)

Trên cơ sở nào mà các nghệ nhân thời đó sáng tác ra các loại hoa văn hình học như vậy? Các nhà khảo cổ cho thấy hầu hết các họa tiết hoa văn hình học thể hiện trên trống đồng Đông Sơn đều đã thể hiện trên bề mặt các đồ gốm Gò Mun, giai đoạn văn hóa sớm của thời đại đồ đồng mà văn hóa Đông Sơn là giai đoạn thăng hoa của nó. Hơn thế nữa, những họa tiết hoa văn đó đã có dáng ban đầu khá ổn định và cũng thực sự phong phú từ thời đại văn hóa Phùng Nguyên (cách nay khoảng 4 - 5 ngàn năm), và như thế, chúng ta phỏng đoán rằng cội rễ của những họa tiết hoa văn đó còn ở sâu hơn nữa, có thể là ở thời văn hóa Bắc Sơn - Quỳnh Văn, khi đồ gốm đã xuất hiện và “chữ viết” chỉ là những “chấm dải”, “khắc vạch” ngẫu hứng biểu diễn số lượng được in dấu trên đó. Người ta thấy rằng, nối tiếp văn hóa Quỳnh Văn là văn hóa Bàu Tró. Trong giai đoạn văn hóa này, bàn xoay sử dụng trong chế tác đồ gốm (như nồi, niêu, chén…) đã xuất hiện. Sự sáng chế ra bàn xoay (chắc chắn là có sự gợi ý từ công việc gia công tiện tròn các đồ vật dụng, đồ trang sức bằng đá có dạng tròn, trụ và có lỗ xỏ xâu…) đã là một bước tiến dài, nhảy bậc về trình độ không những của nghề gốm mà của cả những hiểu biết về toán học, nhất là những kiến thức liên quan đến đường tròn. Chúng ta phỏng đoán rằng sự phát hiện ra đồ gốm đã là một trong những phương tiện giúp cho con người cổ đại thuận tiện hơn trong việc lưu giữ những thông tin về những nhận thức và sáng tạo mà họ đã tích lũy được trước đó. Xuất hiện đầu tiên trên bề mặt đồ gốm là những chấm tròn, những vạch song song biểu thị số đếm, số lượng, rồi đến những hình đơn giản đóng vai trò như những chữ tượng hình, chữ biểu đạt ý sơ khai… Quá trình đó cũng sẽ làm xuất hiện ra những họa tiết hoa văn. Hoa văn thuở ban đầu chính là mượn những ký hiệu mô tả những sự vật - hiện tượng tự nhiên có sẵn trước đó để gởi gắm những quan niệm đương thời về thế giới quan, nhân sinh quan một cách cách điệu hóa, biể tượng hóa và thẩm mỹ hóa (cân đối hài hòa, phong phú, đa dạng, biến đổi, ổn định… cũng chính là những biểu hiện đồng thời và có thể thấy được của tự nhiên). Có thể nói rằng bàn xoay đã tạo tiền đề cho những sản phẩm đồ đồng có dạng tròn xoay sau đó (ít ra thì cũng có vai trò quan trọng trong việc tạo khuôn mẫu đúc đồng). Và cùng với sự thành thạo trong việc thể hiện hoa văn trên đồ gốm mà làm xuất hiện một sản phẩm đồ đồng độc đáo: trống đồng Đông Sơn. Biết đâu chừng trước khi xuất hiện trống đồng đã xuất hiện tiền thân của nó là trống… gốm?

Trống đồng là một loại nhạc cụ gõ bằng đồng rất độc đáo của vùng Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Có xuất sứ từ hàng ngàn năm trước đây với vai trò và vẻ đẹp lịch sử không phải bàn cãi.
Nhận ra nét đẹp riêng biệt từ những họa tiết hoa văn trên trống đồng, các nghệ sỹ xăm hình đã cho ra đời những mẫu hình xăm trống đồng rất đẹp và được đón nhận nồng nhiệt từ  giới trẻ.
Thiết kế của hình xăm trống đồng đa phần là những mẫu đen trắng. Chính điều ấy mang lại nét đẹp cổ xưa và bí ẩn của chúng.
Không chỉ riêng người Việt Nam, những người nước ngoài cũng rất yêu thích thể loại hình xăm này. Đó là lý do ngày càng dễ bắt gặp những hình xăm trống đồng trên các trang mạng cũng như ngoài cuộc sống thường ngày.
Nắm bắt tâm lý chung của giới mộ điệu hình xăm. yêu thích nét độc đáo và mới lạ. Những thợ thiết kế đã cho ra đời rất nhiều những mẫu xăm phá cách từ hình tượng trống đồng. Từ những hình ảnh to ôm toàn bộ phần lưng hay ngực tới những chi tiết hoa văn nhỏ trên trống đồng được “trạm khắc” khéo léo trên tay hoặc chân.
Nếu bạn cũng thích và muốn sở hữu hình xăm này, còn chần chừ gì nữa mà không tự lên ý tưởng và thiết kế những hình xăm đẹp cho riêng mình. Biết đâu những thiết kế của bạn lại được đón nhận và trở thành xu thế mới.

                           

Chúng ta đoán nữa: những họa tiết hoa văn cổ xưa nhất (của cả loài người chứ không riêng khu vực nào), là những vạch khắc song song nhau, rồi đến chấm dải, và cuối cùng là chấm tròn (hình tròn nhỏ) kế tiếp nhau. Chúng có nguồn gốc từ yêu cầu tự nhiên về việc đếm và biểu diễn số lượng của con người nguyên thủy.

Ba đơn vị họa tiết nói trên vừa in dấu trực tiếp trên các di vật ít ra là từ thời Phùng Nguyên đến thời Gò Mun và sang cả thời Đông Sơn, đồng thời cũng là 3 yếu tố cơ bản kiến tạo nên các thể loại hoa văn hình học khác, ngày càng đa dạng qua các thời kỳ và đặc biệt được thể hiện vừa phong phú vừa tinh tế trong văn hóa Đông Sơn, nhất là ở trống đồng Ngọc Lũ, Hoàng Hạ…

Trước khi tiếp tục huyên thuyên, chúng ta kể chuyện bên lề một chút xíu.

Ai Cập ở vùng Đông Bắc Châu Phi, là một vùng thung lũng hẹp và dài nằm dọc theo lưu vực sông Nin. Ai Cập là vùng hạ lưu của con sông này, có độ dài khoảng 700 km, chia làm hai miền rõ rệt theo hướng Nam - Bắc. Miền Nam gọi là Thượng Ai Cập, bề rộng chỉ khoảng 15 - 22 km, Miền Bắc gọi là Hạ Ai Cập, có hình tam giác, Ở vùng Hạ Ai Cập, sông Nin chia ra làm nhiều nhánh trước khi đổ ra biển nên có nơi rộng tới 50 km.

Khí hậu Ai Cập nóng và khô, ít mưa vì chịu ảnh hưởng của thời tiết sa mạc. Nếu không có sông Nin chảy qua thì có lẽ xứ ấy cũng hoàn toàn hoang vu. Hàng năm vào khoảng từ tháng 6 đến tháng 11, xuất hiện lũ làm nước sông vùng hạ lưu dâng lên cao, bồi tụ phù sa màu mỡ cho đồng bằng Ai Cập. Hiện tượng đó tạo ra điều kiện thiên nhiên thuận lợi cho các bộ phận dân cư quần tụ về sinh sống, tạo ra nền văn minh Ai Cập mà đến ngày nay vẫn được nhiều người cho là một trong vài nền văn minh thuộc hàng sớm nhất trong lịch sử xã hội loài người.

Tuy nhiên, chúng ta cho rằng dù có sớm mấy chăng nữa thì nền văn minh Ai Cập cổ đại cũng chỉ có thể xuất hiện sau thời kỳ biển tiến. Hơn nữa một nền văn minh (một nền văn hóa vụt nổi lên rực rỡ hơn hẳn nền văn hóa khu vực xung quanh) không thể đột khởi từ “tay không” mà phải kế thừa những nền văn hóa trước đó và nhất là phải có “bà đỡ” từ sự sung túc, thịnh vượng vượt trội do cuộc cách mạng nông nghiệp (mà then chốt là phát hiện ra loại cây lương thực đóng vai trò như cây lúa nước ở Đông Nam Á, hoặc cùng gốc loài, thậm chí là hậu duệ của nó).                                                                                                                                                                                                                              

Một câu hỏi đặt ra: văn hóa làm cơ sở cho nền văn minh Ai Cập là văn hóa nào? Hay cũng có thể hỏi tổ tiên của người Ai Cập cổ đại là ai và ai đó có gốc tích bản thổ hay từ đâu tới? Có thể sự xuất hiện người Ai Cập cổ gắn liền với sự di cư dần từ thượng nguồn sông Nin xuống mà xa xôi hơn nữa là sự di cư từ Đông và Bắc Phi sang, rồi muộn hơn là một bộ phận dân tộc người Xêmít từ Châu Á tới. Nhưng có thể thấy được một dòng chảy văn hóa liên tục và nhất quán, xuyên suốt từ thời tối cổ đến đó và trở thành một đặc trưng cơ bản của nền văn minh Ai cập? Mặt khác, không biết điểm xuất phát đầu tiên của ý tưởng là gì mà các Pharaon (vua Ai Cập cổ đại) đua nhau xây dựng những Kim Tự Tháp khổng lồ để làm nơi an nghỉ đời đời cho mình? Phải chăng đó là từ sự hồi ức về ngọn Tu Di thiêng liêng, nơi được cho là trung tâm Vũ Trụ và tồn tại vĩnh cửu? Đúng không rằng: vào một thời thậm chí là trước cả lần biển tiến sau cùng rất lâu, đã có những cuộc lan tỏa dân cư mạnh mẽ từ Địa Đàng sang Nam Mỹ và nhiều nơi khác trên khắp thế giới, qua đó mà nền văn minh của nó cũng lan tỏa theo? Trong một huyền thoại cổ Ai Cập có nói đến một con thuyền chở Mặt Trời đi xuyên qua bầu trời giữa ban ngày. Vào thời đồ đồng, Châu Âu vẫn còn lưu truyền tình tiết này. Năm 1902, tại một vùng đầm lầy ở Bắc Âu, người ta tìm thấy một bức tượng chiếc xe ngựa kéo Mặt Trời.

Chữ viết xuất hiện rất sớm trong thời Ai Cập cổ đại. Người ta đoán rằng nó đã có từ cuối thiên niên kỷ IV TCN. Cũng như các loại chữ viết cổ của người Sume, người Ấn Độ, hay người Trung Quốc, văn tự cổ Ai Cập được hình thành từ những hình vẽ và các kiểu hoa văn có từ thời nguyên thủy. Về hình dạng, chữ Ai Cập cổ lúc đầu rất giống với hình các sự vật thật muốn mô tả, vì thế còn gọi là kiểu chữ tượng hình. Thí dụ muốn nói về “nước”, họ vẽ 3 đường lượn sóng ; muốn ám chỉ sự khát nước, họ vẽ 3 làn sóng và thêm cái đầu con trâu. Và đây là điều chúng ta quan tâm: muốn nói về mặt trời, người Ai cập cổ vẽ một vòng tròn nhỏ, ở giữa thêm một cái chấm. Phải chăng mặt trời trong thực tế cũng có lúc thể hiện ra như thế, hay đó là sự biểu hiện kế thừa còn lưu lại của một nền văn minh quá khứ xa xưa?

Các vị thần Geb và Nut. Nut tượng trưng cho bầu trời với những vì sao bao bọc Trái Đất.

Phần dưới của thân là ba vành hoa văn hình học, giữa là vành văn vòng tròn chấm giữa có tiếp tuyến. Hai bên là hai đường chấm nhỏ. Ngoài cùng là hai đường chỉ trơn. Chân trống không có trang trí.

Trống đồng Ngọc Lũ I được phát hiện vào khoảng năm 1893 - 1894 dưới độ sâu 2 mét của bãi cát bồi khi các ông Nguyễn Văn Y, Nguyễn Văn Túc và một số người khác đắp đê Trần Thủy ở xã Như Trác, huyện Nam Xang (phủ Lý Nhân, Hà Nam). Các ông đem về cúng vào đình làng Ngọc Lũ, để khi có đình đám cúng tế thì dùng.

Điều lạ là trong chữ giáp cốt tượng hình đời nhà Thương bên Trung Quốc (thế kỷ XVI - XII TCN) cũng biểu thị mặt trời là vòng tròn chấm giữa và nước là 3 làn sóng. Nếu chữ viết cổ Ai Cập ra đời sớm hơn nhiều so với chữ giáp cốt, là thứ chữ ra đời sớm nhất thời Trung Quốc cổ đại mà các nhà khảo cổ phát hiện được (dù theo truyền thuyết thì từ thời Hoàng Đế, nửa đầu thiên niên kỷ III TCN, sử quan Thương Hiệt đã sáng tạo ra chữ viết), thì phải cho rằng người Trung Quốc cổ đã tiếp thu chữ viết của người Ai Cập cổ. Nhưng đã tiếp thu thì sao không tiếp thu hầu hết mà chỉ một vài “chữ” thôi? Còn nếu cho rằng chính người Ai Cập cổ đã vay mượn vài “ký tự” đó của người Trung Hoa cổ thì hoặc lùi thời gian xuất hiện nền văn minh Ai Cập cổ đại về gần ngày nay hơn hoặc “đẩy” nền văn minh Trung Quốc cổ đại ra xa hơn. Cả hai cách ấy đều không phù hợp với chứng tích khảo cổ. Vậy thì chỉ còn cách cho rằng người cổ của hai khu vực văn minh ấy đã vay mượn ít ra là (và cũng có thể chỉ là) hai ký hiệu ấy từ một nền văn minh sớm hơn để đưa vào hệ thống chữ tượng hình của mình? Chúng ta có cảm nghĩ rằng nền văn minh Trung Quốc cổ đại ra đời muộn, nhưng nói tương tự như triết gia Nietzsehe nói về nền văn minh Hi Lạp cổ đại, thì người Trung Quốc cổ đã biết nhanh chóng nhặt lấy ngọn thương mà vài dân tộc khác do nhiều nguyên nhân khác nhau, đã phải buông ra, đặt nằm bất động, để nhanh chóng phóng đi xa hơn, vươn lên cao hơn, vượt các dân tộc láng giềng.

Thần Apollo và cỗ xe mặt trời

Thần mã Pegasus

Thần mã Unicorn

Thần mã Hippogriff

Thần mã Sleipnir

Về vấn đề vòng tròn có chấm giữa và 3 làn sóng, lạ lùng hơn nữa là chúng, nhất là vòng tròn chấm giữa, với vai trò là họa tiết, hoa văn, không những xuất hiện khá phổ biến và thường xuyên trên trống đồng và các đồ vật khác thuộc văn hóa Đông Sơn, mà còn thấy được dễ dàng trên các đồ vật chế tác ở những giai đoạn văn hóa sớm hơn thuộc văn hóa Gò Mun, sớm hơn nữa thuộc văn hóa Phùng Nguyên (xem minh họa ở hình 3).

Đặc biệt, trên trống đồng Ngọc Lũ, hình tròn nhỏ chấm giữa nằm kế tiếp nhau thông qua một đường nối tiếp tuyến giữa chúng, tạo thành hàng loạt những vòng hoa văn đồng tâm, đều tăm tắp quanh mặt trời trung tâm, đã đóng vai trò chủ yếu trong hệ thống hoa văn hình học nền, cạnh những vành hoa văn người - vật.

 

Hình 3: Hoa văn trang trí trên đồ gốm Đông Sơn

Đặc biệt, trên trống đồng Ngọc Lũ, hình tròn nhỏ chấm giữa nằm kế tiếp nhau thông qua một đường nối tiếp tuyến giữa chúng, tạo thành hàng loạt những vòng hoa văn đồng tâm, đều tăm tắp quanh mặt trời trung tâm, đã đóng vai trò chủ yếu trong hệ thống hoa văn hình học nền, cạnh những vành hoa văn người - vật.



      Hình ảnh Mặt Trời lạ được PV VTC News ghi lại được tại thành phố Huế (Ảnh: Nguyễn Vương) 
Hình ảnh Mặt trời lạ xuất hiện ở Tam Kỳ:

(Còn tiếp)
-------------------------------------------------------------------