Bác sĩ bất đắc dĩ
Trần Kim Tuyến là người “Hoa Thanh quế”, sinh năm 1925 trong một gia đình Công giáo bình dân ở xứ đạo Điền Hộ, thuộc Nga Điền, Nga Sơn, vùng đất từng gắn bó với sự tích dưa hấu của Mai An Tiêm.  Gia đình ông ta có ba chị em; trên Trần Kim Tuyến là một chị gái; dưới ông ta còn một em trai, lớn lên hành nghề luật sư và từ năm 1965, di cư sang sống ở Pháp…
Cha Trần Kim Tuyến cũng vốn là một người chất phác, hiền lành, vì ít học hành nên càng nung nấu mơ ước tạo mọi điều kiện cho các con mình được trau dồi đèn sách. Ngay từ khi Trần Kim Tuyến còn nhỏ, cha ông ta đã nhận đỡ đầu cho một chủng sinh. Người này về sau trở thành linh mục nên đã quay về giúp đỡ ân nhân và tạo điều kiện để Trần Kim Tuyến được vào học ở một tiểu chủng viện  nằm tại cuối tỉnh Thanh Hóa. Đây cũng là trường trung học đầu tiên dạy chương trình Pháp tại xứ Thanh.
Năm 1943, sau khi hết chương trình ở tiểu chủng viện, Trần Kim Tuyến ra Hà Nội thi tú tài 1. Tốt nghiệp tú tài I rồi, chàng trai “Hoa Thanh quế” này lại theo học một khóa ngắn hạn về triết học ở một đại chủng viện và thi lấy bằng tú tài II. Sau đó, Trần Kim Tuyến về  quê làm nghề gõ đầu trẻ trong một trường dòng.
Đấy là lúc Trần Kim Tuyến bước vào tuổi 20 và cũng là thời điểm cuộc cách mạng mùa thu tháng 8/1945 thành công vang dội. Trong những ngày đầu của cách mạng, Trần Kim Tuyến, như chính lời ông ta sau này kể lại, đã tham gia vào các cuộc biểu tình khuếch trương lực lượng ở tỉnh Thanh không chỉ đả đảo những tên lính thực dân rắp tâm  chiếm lấy nước ta một lần nữa mà cả các cố đạo người Pháp… Cũng vì việc này mà anh giáo Trần Kim Tuyến đã bị sa thải khỏi trường dòng. May lúc đó ở đây có cha Nguyện, một linh mục từng du học ở nước ngoài nên có tư tưởng phóng khoáng, đang làm chánh xứ, nên đã thương tình ra tay giúp đỡ Trần Kim Tuyến bằng cách cho về làm thầy giáo ở Trường Trung học Lê Bảo Tịnh…
Trong giai đoạn này, Trần Kim Tuyến đã sáp gần với lực lượng Quốc Dân đảng và tham gia vào nhiều hoạt động chính trị của phe nhóm này. Trần Kim Tuyến đã dùng chiếc xe đạp course của mình chở báo và cả vũ khí cho chi nhánh Việt Nam Quốc dân đảng ở Thanh Hóa.
Trong thời gian dạy ở Trường Lê Bảo Tịnh, Trần Kim Tuyến đã một lần được cha Nguyện sai đi xe đạp dẫn đường cho một xe kéo chở một vị khách bí mật tới “vùng các châu Thượng”. Khi đó, Trần Kim Tuyến không biết vị khách bí mật đó là ai. Chỉ mãi sau này ông ta mới biết, đó là Ngô Đình Nhu, đang trên đường trốn từ Phát Diệm lên vùng cao để sang Lào rồi vào Sài Gòn…
Ngay từ trẻ, Trần Kim Tuyến đã bộc lộ bản tính của một người không biết an phận mà luôn luôn có những toan tính đổi đời. Có lẽ hiểu rõ điều này nên cha Nguyện đã khuyên chàng giáo trẻ này đừng nên nghĩ đến chuyện đi tu làm linh mục ở quê mà “phải ra biển lớn”, tìm đường tới Phát Diệm, rồi lên Hà Nội tiếp tục học thêm.
Thế là năm 1949, Trần Kim Tuyến lại rời Thanh Hóa ra Phát Diệm, tá túc ở đó vài tháng, giăng mắc những mối quan hệ có thể có.  Ông ta đã tham gia viết báo Tiếng kêu của các lực lượng Công giáo ở Phát Diệm một cách, như chính ông ta sau này kể lại, “ba lăng nhăng”,  nhưng cũng đã được một nhân vật thân cận với gia đình họ Ngô là Hoàng Bá Vinh để ý tới. Nhờ vậy, Trần Kim Tuyến đã ra Hà Nội và tới ở nhờ trong ngôi nhà  bỏ trống của gia đình luật sư Trần Văn Chương, cha của Trần Lệ Xuân, vợ Ngô Đình Nhu. Đó là ngôi nhà mà luật sư Chương đã trao cho Hoàng Bá Vinh trông nom và sử dụng địa điểm này làm nơi liên lạc.
Cũng phải nói thêm rằng, Hoàng Bá Vinh, quê Ngệ An, vốn là con nuôi của linh mục Lê Sương Huệ (sinh năm 1888 tại Hà Tĩnh, một người rất ghét chế độ thực dân và đã tổ chức nhiều hoạt động chống lại chính quyền Pháp tại các tỉnh Thanh, Nghệ, Tĩnh, Bình nên đã bị giặc Pháp bắt giam một thời gian).
Trong giai đoạn những năm 1942 -1943, Ngô Đình Diệm, lúc đó đang ở Huế, đã tìm thấy ở linh mục Lê Sương Huệ một người bạn tâm giao, chung nhiều ý tưởng và rất tâm đắc. Vì đường sá xa xôi nên Ngô Đình Diệm và linh mục Lê Sương Huệ đã phải thiết lập mối liên lạc với nhau qua “người đưa thư” là Hoàng Bá Vinh. Chàng trai hơn hai mươi tuổi Hoàng Bá Vinh rất được người cha đỡ đầu tin cậy nên thường xuyên được giao phó công việc vào Huế để chuyển những tin tức sinh hoạt chính trị và những dự kiến đấu tranh của dân chúng vùng Nghệ Tĩnh đến Ngô Đình Diệm. Ngược lại, Ngô Đình Diệm cũng thông qua Hoàng Bá Vinh để chuyển tới cha Huệ những ý kiến và thông tin cần thiết… Sau tháng 8/1945, chính linh mục Huệ và Hoàng Bá Vinh đã là những người tổ chức để Ngô Đình Diệm náu mình tại nhà dòng Chúa Cứu Thế ở Thái Hà  Ấp…
Ở Hà Nội được một tháng, Trần Kim Tuyến nghe theo lời khuyên của người anh rể của Trần Kim Tuyến tên là Phước, làm y tá ghi danh vào đại học. Thế là ông ta đã vào học cả hai trường Luật và Y của Viện Đại học Hà Nội (tức Viện Đại học Đông Dương, được chính quyền thực dân thành lập từ năm 1907). Trong giai đoạn đó, việc học đại học ở Hà Nội rất dễ, chỉ ở Trường Y khoa mới bắt buộc sinh viên phải đi học đều, còn ở Trường Luật khoa thì ai muốn nghe giảng thì nghe, miễn là tới gần kỳ thi biết lo mượn vở của bạn bè về học gạo để thi. Các kỳ thi cũng được tổ chức rất đơn giản nên hầu như ai thi cũng qua được.
Năm 1952, Trần Kim Tuyến đã tốt nghiệp ngành luật và tiếp tục theo học về y khoa. Tuy nhiên, trong khi chưa kịp tốt nghiệp Trường Y thì ông ta cùng với 6 sinh viên người Bắc và 3 sinh viên người Nam đã phải theo lệnh động viên của chính quyền thực dân Pháp chuyển sang học ở Trường Quân y. Năm 1953, Trần Kim Tuyến tốt nghiệp bằng y sĩ với quân hàm trung úy rồi vào Nam. Thực tế thì Trần Kim Tuyến chưa bao giờ có bằng bác sĩ nhưng không rõ vì sao đấy, sau này, khi đã có chân trong bộ máy chính quyền của Tổng thống Ngô Đình Diệm, ông ta được gọi (và cũng tự xưng danh) là bác sĩ…
Sau khi tốt nghiệp, Trung úy Trần Kim Tuyến đã phải đi thực tập thêm mấy tháng nữa trong một bệnh viện quân y của quân đội Pháp ở Hải Phòng. Chính trong thời gian này đã xảy ra một sự việc làm thay đổi hoàn toàn tương lai của ông ta.
Những bước long đong
Ngày 16/6/1954, tại cuộc gặp gỡ ở Paris (Pháp), với sự hậu thuẫn của chính phủ Mỹ, Ngô Đình Diệm đã được Bảo Đại, lúc đó đang giữ cương vị Quốc trưởng trong chính quyền miền Nam tại khu vực do lực lượng theo chủ nghĩa quốc gia nhưng lại phò tá Liên hiệp Pháp cai quản, phong là Thủ tướng.
Theo một số nguồn tư liệu, trong thời sinh viên ở Hà Nội, Trần Kim Tuyến đã giao du với một nhóm trí thức thân Pháp, trong đó có Ngô Đình Nhu, lúc đó đang làm tại Viện Viễn Đông bác cổ.  Những nguồn tư liệu này cũng cho rằng, chính ở giai đoạn đó, Trần Kim Tuyến đã không chỉ một lần có những sự giúp đỡ đối với Ngô Đình Nhu và vì thế, sau này, ông ta đã được người em trai của Tổng thống Ngô Đình Diệm, khi đã trở thành cố vấn chính trị cho anh mình, quan tâm và trọng dụng…
Tuy nhiên, theo lời kể của chính Trần Kim Tuyến, thì “cái duyên kỳ ngộ” giữa ông ta với chính thể họ Ngô diễn ra như sau. Ngày 25/6/1954, Ngô Đình Diệm về nước nhậm chức. Ngày 30/6/1954, Ngô Đình Diệm đã ra thăm Hà Nội, lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng trên cương vị Thủ tướng chính thể Sài Gòn. Khi Ngô Đình Diệm sắp sửa lên máy bay vào Nam, ông anh nuôi linh mục của Trần Kim Tuyến và Hoàng Bá Vinh mới cho người cấp tốc đến gọi, bảo phải sửa soạn gấp để kịp tháp tùng Thủ tướng Diệm trên chuyến máy bay vào Sài Gòn: “Bị thúc bách quá, mình chẳng kịp hỏi đi để làm gì, và sinh sống ra sao, cứ thế phóng bừa ra phi trường để kịp leo lên chuyến bay định mệnh này. Lúc bấy giờ trên người mình chỉ có độc một bộ quần áo đang mặc. Mình ra mắt ông Diệm lần đầu tiên trên chuyến bay đó và với bộ dạng lam lũ nhàu nát...”.
Vì sao Trần Kim Tuyến, một viên y sĩ chưa một ngày hành nghề, lại cần phải tháp tùng Ngô Đình Diệm như thế? Số là, ra Hà Nội, Ngô Đình Diệm đã ngỏ ý với Hoàng Bá Vinh  rằng, ông ta cần một người viết lách giỏi, để chuyên viết diễn văn cho Thủ tướng. Vốn ấn tượng với những bài báo mà Trần Kim Tuyến đã viết trên tờ Tiếng kêu ở Phát Diệm, ông Vinh đã mạnh miệng phong Trần Kim Tuyến làm “bác sĩ” và tiến cử với Ngô Đình Diệm, rằng, đấy là “một người viết rất khá!”. Trần Kim Tuyến kể, khi nhận được thông tin từ Hoàng Bá Vinh qua người anh rể, ông ta mặc dù vừa mới tốt nghiệp Trường Quân y và đang phải tập sự ở Hải Phòng nhưng lại bỏ về Hà Nội “hú hí với người yêu”. Và ngay lập tức ông ta phóng về và được một chiếc xe Jeep chở như bay đến khách sạn, nơi Thủ tướng Ngô Đình Diệm đang lưu trú tại Hà Nội. Đó cũng đúng lúc Ngô Đình Diệm bước lên xe ra để sân ra bay vào Sài Gòn. Trần Kim Tuyến về sau nhớ lại:
“Thấy thế, ông Hoàng Bá Vinh bảo mình cứ lên xe chạy theo đoàn tùy tùng của ông Diệm ra phi trường luôn. Đến nơi, khi ông Diệm sắp sửa lên máy bay, thì mình cũng vừa chạy tới. Ông Vinh liền dắt mình tới trước ông Diệm và giới thiệu: “Thưa cụ, đây là bác sĩ Trần Kim Tuyến, người mà tôi đã tiến cử với cụ hôm nọ!”. Ông Diệm chẳng nói với mình lời nào, chỉ lạnh lùng chìa tay ra bắt tay mình, rồi bước lên phi cơ luôn. Trước sự cố bất ngờ đó, ông Hoàng Bá Vinh không khỏi bối rối, vì chợt nhận ra một điều vô cùng bất lợi là: con người mình chẳng những dáng dấp nhỏ bé lại thêm lúc bấy giờ đang mặc bộ kaki nhàu nát, luộm thuộm, và vẻ mặt thì hớt hải nhớn nhác, trông “chẳng giống một con giáp nào” cả!
Trong khi đó, ông Diệm lại rất câu nệ về ngoại dạng, và đặc biệt chú trọng đến cách trang phục của các cộng sự… Lúc ông làm tổng thống, khi muốn chọn ai vào một chức vụ quan trọng trong chính phủ, hay bổ nhiệm các sĩ quan từ cấp tá trở lên vào chức tỉnh trưởng, ông Diệm đều gọi họ vào trình diện, để ông quan sát kỹ càng dung nghi, tướng mạo. Đối với các trưởng nhiệm sở ngoại giao, xuống đến hàng tham vụ, ông còn yêu cầu họ phải đem cả vợ con vào dinh, cho ông coi mặt nữa...”.
Thái độ lạnh nhạt như thế của Ngô Đình Diệm đã khiến cho Trần Kim Tuyến cực kỳ bối rối khi ngồi trên máy bay vào Sài Gòn: “Khi máy bay đã cất cánh, mình ngồi suy nghĩ miên man, hết chuyện này sang chuyện khác. Giữa đám đông người trên phi cơ, mình hoàn toàn cô đơn, xa lạ, chẳng quen biết một ai. Có những người quen như các ông Hoàng Bá Vinh và Lê Quang Luật, thì họ đều ở lại Hà Nội, chưa vào Nam. Đến lúc ấy mình mới nhận ra là mình đã hành động quá hấp tấp, vội vã, đến phiêu lưu liều lĩnh. Đùng một cái mình đã rời bỏ người yêu ở lại Hà Nội một mình, biết đến bao giờ mới gặp lại được, và đồng thời rời bỏ luôn cả đơn vị. Năm đó mình mới 29 tuổi đầu, tinh thần hãy còn hăng, nhiệt huyết còn đầy, nhưng suy tư có phần còn nông cạn. Mình chợt cảm thấy hơi lo ngại cho tương lai, không biết rồi đây sẽ ra sao ?...”. Cũng phải nói rằng, vì vội đi theo Ngô Đình Diệm nên Trần Kim Tuyến đã bị mắc tội đào ngũ trước đơn vị cũ của mình…
Trên đường bay, rốt cuộc thì Ngô Đình Diệm cũng đứng dậy đi tới chỗ của Trần Kim Tuyến và nói: “Tôi được mấy anh em giới thiệu, ông là người quen biết nhiều ở ngoài Bắc. Trong Nam, ông em tôi có tổ chức phong trào trí thức. Vậy, vào trong ấy ông có thể giúp ông em tôi một tay...”. Trần Kim Tuyến chỉ còn biết vâng dạ  và hứa sẽ hết lòng làm bất cứ việc gì được tín nhiệm giao phó…
Nói thì đãi bôi vậy nhưng vào tới Sài Gòn rồi, do phải đối phó với quá nhiều vấn đề gay cấn lớn lao hoặc giả vì ấn tượng ban đầu không lấy gì làm tốt đẹp mỹ mãn, nên Ngô Đình Diệm đã gần như hoàn toàn quên lãng Trần Kim Tuyến trong suốt mấy tháng liền. Như một người thừa, viên trung úy y khoa đành phải lủi thủi loanh quanh bên cạnh những trợ thủ của Thủ tướng, có lúc đêm tới phải trải chiếu ngủ dưới sàn nhà với thư ký Thủ tướng Võ Văn Hải và đôi khi cả với Đỗ Mậu (người Quảng Bình, về sau từng giả chức giám đốc an ninh quân đội của chế độ Sài Gòn) trong căn phòng nằm cạnh văn phòng của Ngô Đình Diệm. (Bản thân ông Diệm cũng vừa làm việc vừa ngủ nghỉ ngay trong văn phòng của mình). Rồi tới một hôm, ân nhân của Trần Kim Tuyến là Hoàng Bá Vinh nhân có việc vào Sài Gòn, ghé đến dinh Gia Long, tận mắt chứng kiến cảnh lêu bêu trớ trêu của người bạn từ Hà Nội, đã đánh bạo nói với Ngô Đình Diệm một câu hàm ý phiền trách: “Thưa cụ, tôi thấy Trần Kim Tuyến trải chiếu nằm dưới sàn nhà với Võ Văn Hải, ở phòng bên coi dễ thương quá! Thế ra, cụ chưa cho hắn việc gì làm à? Tôi nghĩ, với bằng bác sĩ, ở bên ngoài hắn có thể kiếm mỗi tháng mươi, mười lăm ngàn dễ như chơi. Thế mà hắn vẫn nằm chèo queo ở đây, tôi thấy tội nghiệp quá!”.
Có lẽ cũng cảm thấy áy náy nên Ngô Đình Diệm đã sai ông Binh sang Bộ Thông tin gặp Tổng trưởng mới ở đó là bác sĩ Bùi Kiện Tín xếp cho Trần Kim Tuyến ghế chánh sự vụ Sở Tuyên truyền. Tuy nhiên, Trần Kim Tuyến chỉ trụ ở vị trí này được khoảng một tháng vì vụ cải tổ chính phủ mới đã khiến bác sĩ Bùi Kiện Tín phải ra đi nên ông ta cũng bị mất chức theo. Thêm một lần Trần Kim Tuyến phải sống đời nửa quan viên, nửa thất nghiệp… Trong cảnh khốn cùng, ông ta đã tìm tới Ngô Đình Nhu như một người bạn cũ. Ngô Đình Nhu hứa sẽ giúp ông ta khi có dịp thuận lợi…

Cảnh di tản.

Tới hạ tuần tháng 10/1955, sau rất nhiều âm mưu và ngụy tạo để đạt được 98,2% số phiếu ủng hộ trong cuộc trưng cầu dân ý ngày 23/10 (so với 53,107% số phiếu ủng hộ Bảo Đại), Ngô Đình Diệm đã đứng ra tự phong mình làm tổng thống của cái gọi là nền đệ nhất Cộng hòa Việt Nam vào ngày 26. Và “cụ” rất muốn có thêm một đội quân ngầm tin cẩn trong lĩnh vực an ninh. Cũng ở thời điểm đó, người Mỹ muốn thành lập ở Sài Gòn một cơ quan tương tự như CIA của nền đệ nhất Cộng hòa. Khi được Tổng thống Diệm hỏi ý kiến về nhân sự lãnh đạo, cố vấn chính trị Ngô Đình Nhu đã nhớ tới Trần Kim Tuyến.
Và một ngày đẹp trời, Trần Kim Tuyến bỗng nhiên thấy có người từ Dinh Gia Long tới chuyển lời từ Tổng thống Ngô Đình Diệm: “Anh về may lấy bộ đồ, ăn mặc sạch sẽ một chút, thắt cà vạt vào, để tôi giới thiệu với ông đại sứ Mỹ”. Biết tính “cụ” nói ít phải tự hiểu nhiều nên Trần Kim Tuyến đã mau lẹ thực thi chỉ lệnh. Vài ngày sau cuộc gặp trong Dinh Gia Long, trùm CIA ở Sài Gòn là McCarthy đã tìm tới Trần Kim Tuyến.
Để bắt đầu, các cố vấn Mỹ đã thảo một dự án chương trình xây dựng, tổ chức và điều hành cơ quan CIA Việt Nam và trao cho Trần Kim Tuyến để ông ta đệ trình lênTổng thống. Dự án này mang tên “Department of Politics and Social Studies” và không ghi xuất xứ và tác giả. Vì nếu trực tiếp trình lên Tổng thống sẽ phải chờ nhiều thời gian nên Trần Kim Tuyến đã chuyển thẳng đề án này cho Ngô Đình Nhu. Cố vấn chính trị xem xong rồi trao cho viên Bộ trưởng Phủ Tổng Thống nghiên cứu để hoàn tất các thủ tục lập ra một cơ quan mới căn cứ trên các ý kiến đã được ghi trên đó. Sắc lệnh thành lập cơ sở tình báo chiến lược chính trị mang tên Sở Nghiên cứu Chính trị và Xã hội (dịch nguyên văn từ dự án tiếng Anh) trực thuộc Phủ Tổng thống đã được Ngô Đình Diệm ký.
Về thực chất mà nói, Sở Nghiên cứu Chính Trị và Xã hội (thường được gọi rút gọn là Sở Nghiên cứu Chính trị và có tên gọi tắt là Phòng 4) là một trung tâm tình báo chiến lược, đặt dưới sự chỉ huy trực tiếp của cố vấn chính trị Ngô Đình Nhu, có nhiệm vụ trấn áp các phe phái đối lập để bảo vệ chế độ, chỉ huy toàn bộ các nhóm tình báo, mật vụ, cảnh sát đặt biệt và phần nào kiểm soát các đơn vị đặc nhiệm chống đảo chính. Trần Kim Tuyến đã được anh em Ngô Đình Diệm – Ngô Đình Nhu đưa vào làm giám đốc phòng 4 cho tới  tháng 9-1963.
Khuôn mặt đa chiều
Trong thời gian cầm chịch ở Phòng 4, Trần Kim Tuyến đã trở thành một trong những nhân vật có quyền lực cao nhất của nền Đệ nhất Cộng hòa, được nhắc đến rất nhiều nhưng lại rất bí ẩn. Ở thời điểm đó, ngay cả những người quen biết, thường xuyên giao thiệp với ông  ta cũng ít ai được biết rõ về tông tích, lai lịch của Trần Kim Tuyến. Tổng thống Ngô Đình Diệm càng về sau càng cưng chiều trùm mật vụ hơn và Trần Kim Tuyến đã trở thành người duy nhất trong nền Đệ nhất Cộng hòa không bao giờ bị Tổng thống quở trách gì về lối phục sức quá đơn giản. Thậm chí ông Diệm còn cho rằng, cách ăn vận như vậy là một đặc điểm, một điều hay bất ngờ trong ngành tình báo, gián điệp (?!).
Theo nhận xét của Đại tá Phạm Ngọc Thảo, người từng một thời gian khá dài làm tùy viên đặc biệt Phủ Tổng thống dưới thời Ngô Đình Diệm, “Trong Dinh Độc Lập chỉ có hai người đã được Tổng thống ngó lơ cho mọi việc thuộc cá tính. Đó là bác sĩ Trần Kim Tuyến, muốn ăn mặc ra sao, cụ cũng không khiển trách. Còn ông Võ Văn Hải dù có gắt gỏng với cụ, cũng không hề làm cụ mếch lòng”.
Theo chứng nhận của những người từng có dịp gặp Trần Kim Tuyến hồi trẻ, đó là một người vóc dáng nhỏ bé, dáng dấp thư sinh, nói năng dịu dàng, nhỏ nhẹ như con gái và ăn mặc rất cẩu thả. Mái tóc ông ta luôn được húi cao nhưng không bao giờ thấy dấu vết của lược chải đầu hay kem bôi tóc. Chưa bao giờ ông trùm mật vụ của chế độ gia đình trị họ Ngô cân nặng được hơn 40 kg. Được cái là đầu của Trần Kim Tuyến hơi to quá khổ một chút và vầng trán rất rộng…
Vì phải là thuộc hạ của những thủ lĩnh mang nặng đầu óc phong kiến và câu nệ về ngoại hình cùng trang phục như Ngô Đình Diệm và Ngô Đình Nhu nên Giám đốc Phòng 4 Trần Kim Tuyến đã phải rất dằn lòng để diện vào những bộ đồ nghiêm chỉnh trong các hoạt động tiếp tân hay giao đãi chính thức. Tuy nhiên, những ngày thường, khi đi làm, Trần Kim Tuyến, như Đặng Văn Nhâm, tác giả của nhiều bài viết về trùm mật vụ này, mô tả, luôn chỉ mặc trên người chiếc quần tây màu đậm với chiếc áo sơ mi trắng cụt tay, để hở cổ, bỏ ra ngoài và chân luôn luôn kéo lê đôi dép da lẹp kẹp…
Trong suốt chín năm dưới chế độ Ngô Đình Diệm, bác sĩ Tuyến hầu như không bao giờ xuất hiện trước ống kính truyền hình hay trên mặt báo. Ông ta cũng tránh xuất hiện trước đám đông...
Cũng phải nói rằng, Trần Kim Tuyến biết cách tạo ra ấn tượng hiền hòa thân mật cho những ai tiếp xúc với ông ta. Ông Võ Long Triều (sinh năm 1934 tại Bến Tre, từng là Bộ trưởng Bộ Thanh niên trong nội các của tướng Nguyễn Cao Kỳ), sau khi du học ở Pháp về có dịp vào Dinh Độc Lập gặp trùm mật vụ đã nhớ lại: “Ông vui vẻ mời tôi ngồi, hỏi chuyện sinh hoạt chính trị ở Paris, hỏi thăm sức khỏe của bác sĩ Hy (đại sứ của chế độ Sài Gòn tại Pháp – TG) và gia đình. Cuối cùng ông hỏi tôi về Việt Nam làm việc tại cơ quan nào, có cần ông giúp đỡ gì không? Tôi lễ phép trả lời hiện làm việc tại Bộ Cải tiến Nông thôn, không thấy cần điều gì cả và thành thật cảm ơn ông có nhã ý muốn giúp đỡ…
Buổi tiếp xúc ngắn ngủi, và trước khi tôi kiếu từ ra về, ông căn dặn thêm: “Nếu sau này có giữ chức vụ lớn, nhân viên thuộc cấp trình giấy tờ xếp sẵn năm bảy bản, chỉ chừa khoảng trống đề trình xin chữ ký mà thôi, phải nhớ lật xem từng tờ, đôi khi người gian kèm theo một bản nằm giữa có nội dung hoàn toàn khác biệt có thể làm nguy hại thanh danh hay chính bản thân mình. Tôi không có cảm giác là đang đứng trước mặt một hung thần. Dù là trước khi đi gặp bác sĩ Trần Kim Tuyến, nhạc mẫu của tôi dặn dò đôi ba lượt: Con phải cẩn thận, ông này quyền thế cao trọng, đừng nói năng vô lễ làm mất lòng người ta, con sẽ gặp nhiều phiền phức đấy...”. Chính  tác phong dung dị dễ gần đó đã giúp Trần Kim Tuyến thu hút được cảm tình của khá nhiều người và đã chiêu mộ được khá đông đàn em thân tín. Trần Kim Tuyến cũng rất biết cách nương nhẹ với lầm lỗi của đàn em…
Phải công nhận rằng, mặc dầu không được đào tạo chuyên nghiệp về công tác tình báo, an ninh nhưng với cách là người số 1 ở Phòng  4, Tràn Kim Tuyến đã duy trì được hoạt động của cơ quan này một cách rất hiệu quả. Phòng 4 đã trở thành nỗi khiếp đảm của xã hội miền Nam lúc đó và bị gắn tên vào rất nhiều vụ việc theo dõi, điều tra, truy lùng và bắt giam người, tra tấn cho đến chết để nhận tội hoặc là để trấn tiền...
Sau này, khi thất thế, Trần Kim Tuyến có thanh minh rằng, thực ra, việc theo dõi, dò la tin tức và điều tra, truy tầm, bắt bớ… trong suốt 9 năm của chế độ Đệ nhất Cộng hòa đều do lực lượng công an, Trung ương Tình báo và Đoàn Công tác đặc biệt miền Trung thực hiện. Chỉ thỉnh thoảng, trong một vài trường hợp quan trọng đặc biệt, nhân viên của Phòng 4 mới được cắt cử làm công việc điều tra và truy tầm… Có lẽ đây chỉ là những lời chạy tội muộn màng của một kẻ đã nhúng tay quá sâu vào các tội ác đẫm máu của chế độ gia đình trị họ Ngô tại miền Nam Việt Nam…
Cũng có những người trong chế độ cũ nói rằng, Trần Kim Tuyến trên cương vị lãnh đạo Phòng 4  cũng đã có những hành động mang tính chạy tội cho người. Một số nhân vật thuộc phe đối lập với chế độ Ngô Đình Diệm đã được ông ta biện minh để khỏi phải chịu hình phạt cao nhất…
Cuối đời thất thế
Ngày 27/2/1962, hai phi công  là Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc đã ném bom Dinh Độc Lập. Quá tức giận vì bị “vuốt râu hùm”, Tổng thống Ngô Đình Diệm và cố vấn chính trị Ngô Đình Nhu đã lớn tiếng buộc tội Phòng 4 đã làm việc kém nên không dự báo được hành vi phản loạn này. Người phải chịu trách nhiệm chính là Giám đốc Trần Kim Tuyến. Thế là chẳng bao lâu sau, ông ta đã nhận được quyết định của Tổng thống Ngô Đình Diệm về việc giải thể Phòng 4.
Tới đầu năm 1963, Trần Kim Tuyến đã buộc phải đi làm Tổng lãnh sự quán ở Ai Cập. Thế nhưng, trên đường quá cảnh tại Hồng Công, Trần Kim Tuyến đã xin tị nạn chính trị và từ chức Tổng lãnh sự. Sau khi chế độ Ngô Đình Diệm bị xóa sổ nhường chỗ cho nền Đệ nhị Cộng hòa sau cuộc đảo chính quân sự ngày 1/11/1963, Trần Kim Tuyến đã quay lại Sài Gòn nhưng không được chính quyền mới trọng dụng do có quá nhiều quan hệ mật thiết với gia đình họ Ngô trong quá khứ.
Trong nhiều năm, Trần Kim Tuyến đã tham gia viết sách, làm báo, từng là cây bút trụ cột của nhật báo Xây Dựng và là bình luận gia thường trực của nhật báo Chính Luận từ năm 1964 tới năm 1975. Trần Kim Tuyến còn là dịch giả cuốn Thân phận con người của Le Comte De Noue… Năm 1971, với bút danh Lương Khải Minh, ông ta đã cùng với giáo sư Cao Thế Dung hoàn thành cuốn sách Làm thế nào để giết một Tổng thống nói về số phận bi thảm của Ngô Đình Diệm…
Ngày 30/4/1975, Trần Kim Tuyến đã được nhà báo Phạm Xuân Ẩn, tình báo viên chiến lược của chúng ta, giúp lên máy bay Mỹ di tản ra nước ngoài. Ông ta đã cùng gia đình tị nạn ở Anh cho tới lúc chết ngày 23/7/1995 tại Cambridge ở tuổi 70
Phạm Duy – Thanh Dũng