MUÔN NẺO MƯU SINH 19

(ĐC sưu tầm trên NET)
Người nhập cư nhọc nhằn mưu sinh

16:14', 26/6/ 2004 (GMT+7)

Nhịp sống đô thị Sài Gòn luôn cuộn xiết, trong đó có những dòng người nhập cư “bỏ quê lên phố” để mưu sinh. Họ từ khắp nơi đến, làm đủ thứ nghề và sống thành cộng đồng. Bên cạnh sức lao động, ý chí để kiếm kế sinh nhai, họ còn mang nếp sống nông thôn vào thành thị, tạo nên một bức tranh đô thị phi công nghiệp, xen lẫn nếp sống nông nghiệp… Bao nhiêu cộng đồng nhập cư mưu sinh? Một xe bắp trên "phố bắp" Tân Sơn Nhì Nếu ở Hà Nội dân nhập cư hầu như là người các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ (người miền Nam nhập cư ra Bắc để mưu sinh gần như không có) thì ở đất Sài Gòn, dân tứ xứ, từ miền Bắc, miền Trung đến Tây Nguyên, miền Đông, miền Tây… đổ về. Không có con số thống kê cụ thể có bao nhiêu cộng đồng nhập cư mưu sinh tại TPHCM, nhưng nổi trội và chiếm nhiều nhất trong các cộng đồng nhập cư vào Sài Gòn là dân “ngũ Quảng” (Quảng Ngãi, Quảng Nam – Đà Nẵng, Thừa Thiên – Huế, Quảng Trị và Quảng Bình), một số tỉnh phía Bắc Trung bộ như Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa và các tỉnh phía Bắc như Ninh Bình, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Thái Bình, Bắc Ninh, Hà Tây. Dân nhập cư từ ĐBSCL cũng có nhưng sống tản mạn, ít tập trung thành cộng đồng. Dân nhập cư vào mưu sinh tại TPHCM khá đa dạng, từ làm những nghề lao động chân tay như buôn gánh, bán bưng, phụ hồ, khuân vác, công nhân, bán trái cây, bánh, bột chiên, hột vịt lộn, móc khóa – hột quẹt – ráy tai…, một số khác làm nghề hớt tóc, đấm bóp, đánh giày… Người vào trước thấy làm ăn được rủ người vào sau, thường là anh em, bà con, bạn bè, chí ít cũng cùng quê, cùng tỉnh… Họ cùng thuê nhà trọ tập trung để “có hội có thuyền”, chủ yếu là ở những quận có giá nhà thuê rẻ như Tân Bình, Tân Phú, Bình Tân, Bình Thạnh, Gò Vấp, Q12, Thủ Đức, Q2, Bình Chánh… Từ đó, dần dần hình thành nên những cộng đồng người nhập cư mưu sinh trên đất Sài Gòn. “Sài Gòn khắc nghiệt nhưng cũng đầy phóng khoáng và dẫu sao cũng dễ làm, dễ kiếm tiền hơn so với làm ruộng ở quê”, anh Nguyễn Văn Lộc, 28 tuổi, quê Bắc Ninh, đang đẩy một xe mít đi bán dạo trên con hẻm gập ghềnh đầy bụi trên đường Gò Dầu nói. Nhìn nghề, biết quê “Không cần nghe giọng nói hay “điều tra lý lịch”, chỉ cần nhìn hàng hóa người ấy bán hoặc ngành nghề người ấy làm, tôi biết chắc người đó quê ở đâu”, anh Lê Chí, nhà ở đường Huỳnh Văn Bánh (Q.Phú Nhuận) khẳng định. Anh cho biết, nhờ làm phỏng vấn viên cho một tổ chức NGO (phi chính phủ) của Anh điều tra về đối tượng người nhập cư, anh đã rút ra được “kinh nghiệm” đó. Nhưng qua tìm hiểu, thực tế không phải những người ở cùng địa phương đều làm nghề giống nhau. Tuy nhiên, thường thì cộng đồng mỗi tỉnh cùng chọn một nghề. Dân nhập cư có câu: “Bắc Ninh trái cây, Hà Tây bắp nấu”. Người Hà Tây (nhiều nhất là ở huyện Mỹ Đức) vào TPHCM thường chọn nghề bán bắp nấu. Đội ngũ bán bắp này chủ yếu tập trung trên đường Nhất Chi Mai – Cộng Hòa (Q.Tân Bình). Đến đây vào buổi chiều, khoảng 13 giờ, cả trăm xe bắp chuẩn bị xuất quân, tỏa ra khắp nẻo đường, đến tận 24 giờ khuya mới trở về. Còn buổi tối, sau 20 giờ, trên đường Đinh Tiên Hoàng (đoạn bên hông lăng Lê Văn Duyệt), ôm qua đường Phan Đăng Lưu, kéo dài qua  mặt trước chợ Bà Chiểu, tập trung hàng chục xe đạp bán trái cây. Người bán đa phần là dân Bắc Ninh. Ban ngày, họ đi bán khắp nơi, tối tập trung về đây. Khu nhà trọ của họ ở đường Bùi Đình Túy, Phan Đăng Lưu (Bình Thạnh). Chị Nguyễn Thị Hà, ở huyện Gia Lương (Bắc Ninh) cho biết, phòng chị thuê có 9 người, đều là chị em bà con với nhau, chỉ chuyên bán trái cây dạo theo mùa,  mùa nào thức ấy. Còn dân Quảng Ngãi nổi tiếng với nghề bán hủ tiếu, mì gõ. Khoảng năm 1992, lúc đầu chỉ có một số người, sau thấy làm ăn được nên bà con kéo vào rất đông, nhiều nhất là giai đoạn 1993 – 1996. Lúc ấy, tại các miền quê Quảng Ngãi dấy lên phong trào “nhà nhà vào Sài Gòn bán hủ tiếu, mì gõ”. Sau đó, người dân ở một số tỉnh như Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên cũng vào theo, nhưng không “địch” nổi. Lúc đầu dân bán hủ tiếu chủ yếu tập trung ở hẻm 190 đường Ba Tháng Hai và hẻm 90 đường Lý Thường Kiệt, P14 Q10. Thời “hoàng kim”, hai con hẻm này có lúc có đến 300 xe mì! Bây giờ, dân hủ tiếu đã tản ra các vùng khác như Bình Chánh, Tân Bình, Thủ Đức, Bình Thạnh… Cho đến nay, số người còn bám trụ với nghề bán hủ tiếu, mì gõ nhiều nhất là bà con huyện Đức Phổ, Quảng Ngãi. Ngoài hủ tiếu, mì gõ, dân Quảng Ngãi còn có nghề bán trứng cút, đậu phộng rang, bánh tráng, vé số. Họ thuê nhà trọ ở khu cư xá Đồng Tiến, các hẻm đường Ba Tháng Hai (Q10), đường Lãnh Binh Thăng (Q11)… Một xe cân dạo. Ảnh: T.V. Ngoài ra, còn một số nhóm người cùng quê tuy không đông, nhưng cũng hình thành nên “đặc trưng nghề nghiệp” của địa phương mình. Những người đẩy chiếc xe cân có loa rao “cân sức khỏe, đo huyết áp” thường là người Thái Bình, sống tập trung ở khu Bảy Hiền (Tân Bình), một số ở Lũy Bán Bích (hương lộ 14 cũ). Người Vĩnh Phúc thì làm nghề đấm bóp dạo, sống tập trung ở gần khu hội chợ triển lãm Quang Trung (Q12). Còn dân Huế, Ninh Bình (chủ yếu là nam) làm nghề có phần nhẹ nhàng như hớt tóc vỉa hè hoặc mở tiệm nhỏ. Một số phụ nữ hình thành “chợ di động” trên chiếc xe đạp có gắn hai chiếc giỏ phía sau để  bán dạo ở các khu dân lao động. Số đông làm nghề này là người Hà Tĩnh. Một số nhóm người Quảng Nam bán các loại móc khóa, ráy tai, bật lửa, sống tập trung ở đường Phạm Văn Bạch (Tân Bình)… Mơ ước đổi đời Bất cứ người nhập cư nào cũng mong ước được đổi đời. Có người muốn đổi đời cho chính bản thân mình, có người chấp nhận mọi khổ cực để nuôi con em ăn học nên người, thành tài.  Không ít người đã thực hiện được như vợ chồng bác Minh Thuận ở Phổ Cường (Quảng Ngãi) bán hủ tiếu nuôi 3 người con học đại học. Con trai lớn của bác sau khi tốt nghiệp đại học y dược, đã đi làm, thu nhập khá. Dân Quảng Ngãi nhiều người nhờ bán hủ tiếu, mì gõ mà mua được đất, xây nhà, đem con cái vào ăn học và xem Sài Gòn là quê hương thứ hai. Tuy nhiên, không phải mơ ước của ai cũng thành công. Con đường mưu sinh của người nhập cư ở Sài Gòn vẫn còn lắm nhọc nhằn. NGUYỄN TẤN VIỆT

Chỉ lo ngất xỉu vì say nắng
Mới 9 giờ sáng, mặt trời như đứng bóng, không một cơn gió mát. Trên mặt đường nhựa, hơi nóng bốc lên phừng phực. Bà Lê Thị Cam (71 tuổi, quê Vũng Tàu) mặt mày hốc hác, đứng lặng im bên bóng cây. Gần hai chục năm nay, bà chọn con đường Phạm Văn Đồng, đoạn qua địa bàn quận Thủ Đức làm nơi bán vé số.
“Nhiều năm ở Sài Gòn, năm nay tôi mới thấy trời nắng nóng, oi bức như muốn vắt kiệt sức người ta” bà Cam than thở.
Nắng nên người đi trên đường thưa vắng hơn. Người ta muốn về nhà hoặc đến nơi làm việc sớm hơn để trốn nắng. Nắng quá nên người ta cũng ngại dừng xe mua giùm bà Cam tấm vé số. Vậy là, khác với mọi ngày, bà Cam phải di chuyển chiếc xe cùng bọc vé số đi hết nẻo đường này đến đoạn đường khác. Hai tay bà vẫy vẫy gọi mời khách mua.
Bà Cam tâm sự: “Sáng ra khỏi nhà trọ là chuẩn bị trong chiếc giỏ chai nước to, giờ chưa đến trưa mà uống hết rồi, khát quá. Ở Sài Gòn, mùa mưa thì mát mẻ nhưng lo cây gãy đổ, nghề mình lại hay chọn gốc cây làm nơi bán mua. Còn mùa nóng thế này thì sợ tuổi già sức yếu, cày mặt giữa đường rồi say nắng, ngã lăn ra. Xe cộ lại đông đúc như châu chấu, sống chết mong manh”.
Rơi từ cao trình vì nắng
Những ngày này, có đi lại trên đường lúc giữa trưa mới cảm nhận rõ cái nắng khó chịu đến mức nào. Nắng mà không có gió, nắng kèm theo cái bụi cùng khói xe cộ đông nghịt. Lại cầu mong một mùa mưa đến thật sớm!
Người đi đường cũng khôn khéo “ngụy trạng” cho mình đủ kiểu, nào áo, váy chống nắng, kín mát, kem thoa da chống tia cực tím… Nhưng đâu đó bên các công trình cao, người dân lao động nghèo ở tứ xứ vẫn cởi… trần trùng trục, xây dựng cho thành phố cao đẹp lên.
Lam (19 tuổi, quê Bến Tre) làm công nhân xây dựng ở Linh Xuân (quận Thủ Đức) vẫn cười tươi bên những giọt mồ hôi đang chảy ròng. Lam nói “nắng đen da thôi, công việc thì vẫn phải làm, chỉ sợ không có đủ nước đá mà uống cho đã khát”.
Cũng như bao thanh niên khác ở miền quê nghèo, Lam lên thành phố, xin làm công trình, cuối tháng gửi tiền về quê cho ba mẹ. Đợi có ít vốn sẽ kiếm nghề đỡ vất vả hơn, Lam hy vọng thế. Lam cho biết, một ngày làm tiền công 150.000 đồng, chưa kể ăn uống. Mấy hôm nay, trời nắng quá nên chủ thầu hối thúc làm việc năng suất, cuối tuần thưởng mỗi người dăm ba chục ngàn động viên.
Làm nghề xây dựng, cheo leo giữa giàn giáo, chênh vênh bên cao trình. Cái lo sợ lớn nhất đối với Lam và những bạn nghề vẫn là cơn say nắng bất chợt. “Đã có vụ một thợ xây đang trét vữa thì say nắng, rơi tự do trên cao xuống đất. May rơi trúng giàn giáo rồi lăn xuống đất, không thì cũng vong mạng rồi” Lam kể.
Nguy hiểm nhưng đây lại chính là công việc “thời vụ” của em Thạch Nô (14 tuổi, dân tộc Khmer ở ấp Cần Thay, xã Tân Mỹ, huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long). Em được mướn trèo để chặt tàu thốt nốt bán cho thương lái mua làm chuồng dơi.
Xem clip:
Dụng cụ duy nhất để “hỗ trợ” cho em Nô leo tới ngọn cây thốt nốt cao “ngất trời” kia là cái một thang bằng tre gai già. Em không có đeo một vật dụng bảo hộ an toàn nào khác ngoài sự dẻo dai, gan dạ và sức khỏe của một đứa trẻ mới học hết lớp 3.
Anh Thạch Mưng (45 tuổi, dân tộc Khmer ở ấp Trà Mòn, xã Tân Mỹ, huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long) cho biết: "Công việc chặt tàu thốt nốt diễn ra theo thời vụ, phụ thuộc vào mối mang quen biết lâu năm. Khi nào người ta cần mua tàu thốt nốt thì anh xin nghỉ công việc bốc vác vài ngày. Tàu thốt nốt được bán lại cho khách hàng ở Trà Vinh, Bến Tre xuống thu mua tại bến sông".
Lựa những cây tre chắc chắn, dài, thẳng sau đó cắt nhánh tre để chừa phần sát thân ra khoảng nửa gang tay (10cm). Những nhánh mọc so le nhau dôi ra tạo thành các “bậc thang” giúp em leo lên ngọn thốt nốt đỡ mệt hơn.
Cây thang được người chủ dựng nghiêng với thân cây thốt nốt. Phần gốc của cây thang thì lớn và nhỏ dần xuống phần ngọn tre vì thế khi càng lên cao thì cây thang càng đu đưa “nhịp nhàng” theo từng bước chân của cậu bé khiến người xem một phen thót tim. Sau những lần leo xuống tới mặt đất mồ hôi nhễ nhãi em nói: “Không có sợ, không hồi hộp gì cả, có cây thang này leo đỡ mệt hơn leo bằng tay chân không”.
Leo lên gần tới phần tàu lá thì em lại dùng sợi dây thốt nốt cột cây thang vào thân cây thốt nốt cho “chắc ăn” hơn. Tiếp đó dùng con dao tuốt bỏ hai hàng gai sắc nhọn để khi đu lên tàu lá không bị đứt tay và chặt tàu rớt xuống. Hành trình của công việc nguy hiểm đối với một đứa trẻ chưa đủ tuổi lao động cứ lặp đi lặp lại như vậy đối với hàng chục cây thốt nốt còn lại.
Em Thạch Nô là con út trong gia đình 6 người. Mặc dù đã 14 tuổi nhưng trông em nhỏ hơn những đứa trẻ khác cùng lứa.
Sau khi học hết lớp 3 thì Nô nghỉ học. Hiện tại em đang sống với người cha tên Thạch Pha Rum nghiện rượu, không nghề nghiệp trong căn nhà cấp 4 được nhà nước hỗ trợ cấp cho nhiều năm trước đến nay đã xuống cấp, gạch lót lởm chởm.
Ông Thạch Thil, Trưởng ấp Cần Thay cho biết: “Hộ gia đình ông Thạch Pha Rum gặp khó khăn về kinh tế từ trước tới nay, tuổi ngày càng lớn không nghề nghiệp, không có đất ruộng vườn canh tác sản xuất, cuộc sống chủ yếu dựa vào các con đi làm mướn. Chính quyền địa phương cũng đã quan tâm, giúp đỡ xét gia đình ông thuộc diện hộ nghèo, hỗ trợ vốn…”.
Sau hai ngày chặt tàu thốt nốt em được người chủ em được trả tiền công là 150.000 đồng. Đây là số tiền mà em phải đánh đổi bằng sự nguy hiểm tính mạng của bản thân trèo lên những cây thốt nốt cao chót vót ở ngoài ruộng. Trong khi đó em vẫn hồn nhiên nghĩ rằng nếu té rơi xuống ruộng đất mềm không sao.
Em chia sẻ việc trèo cây khổ nhất là gặp phải bầy ong làm tổ ở trên đó. “Hôm nay em cũng bị ong chích hai đốt nhưng không sao, sợ nhất là loài ong làm tổ dài trên cây”, em Nô nói.
Anh Thạch Mưng, cách nhà em Nô một cánh đồng, cho biết: “Bình thường anh mướn anh của nó, nhưng hôm nay anh nó đi làm đất gạch nên thấy nó ở nhà anh mới mướn nó. Cha mẹ nó cũng dặn anh trông chừng nó giùm nên khi thấy cây nào khó leo quá thì anh cũng không dám để cho nó trèo đâu”.
Anh Mưng cũng là một trong những hộ dân nghèo, gia đình gặp nhiều khó khăn, thiếu trước hục sao. Thường ngày, anh đi làm bốc vác vật liệu xây dựng cho một doanh nghiệp ở xã Trà Côn, huyện Trà Ôn. Do không có ruộng vườn, quanh năm suốt tháng anh Mưng cũng chỉ biết đi làm mướn làm thuê kiếm tiền nuôi vợ và đứa con gái đang học lớp 4.
Những ngày đầu tháng 8-2015, giữa thời tiết nắng xứ Huế, cách Thành Phố Huế khoảng 20km, chúng tôi men theo con đường xóm nhỏ vào thôn Tân Lập (thuộc thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang của tỉnh Thừa Thiên Huế) để tìm đến ngôi nhà nhỏ của mẹ con cô Phan Thị Vĩnh (58 tuổi).
Lúc mới gặp cô Vĩnh chúng tôi không khỏi xúc động vì nhận ra rằng cô đã phải trãi qua không biết bao nhiêu cuộc phẫu thuật. Những vết thương sau những lần phẩu thuật vẫn còn hiện hữu trên thân thể gầy gò mỏng manh của cô.
Trò chuyện với chúng tôi Cô Vĩnh chia sẻ, năm 10 tuổi, một vụ hỏa hoạn đã cướp đi hình hài vốn bình thường của cô, cướp đi đôi bàn tay của cô khiến cho cuộc sống mưu sinh của cô từ đó gặp nhiều khó khăn.
Tưởng chừng ông trời còn thương cho số phận nghiệt ngã khi mang đến cho cô một người chồng biết cảm thông; nhưng bất hạnh ập đến, khi con trai đầu lòng của cô được mấy tháng tuổi thì người đã chồng quay lưng bỏ mặt hai mẹ con cô ra đi và đến nay không có một tin tức gì.
Cô Vĩnh muốn buông xuôi cho số phận của mình nhưng vì thương đứa con còn nhỏ nên cô cố gắng vượt lên số phận. Hằng ngày cô bán hàng rong trên bãi biển Thuận An để nuôi dậy đứa con của mình được khôn lớn và trưởng thành. Nguyễn Cư (con trai cô Vĩnh) hiện là sinh viên tại trường ĐH Khoa Học Huế.
Bất hạnh dường như không buông tha, tháng 4-2014 vừa qua, cô Vĩnh phải tiến hành cuộc phẩu thuật cắt bỏ một bên chân khi biết được mình mang trong người căn bệnh ung thư tế bào gai. Từ đây cô biết mình hoàn toàn mất đi khả năng lao động.
Đáng thương cho cậu con trai tuy đã trưởng thành, nhiều lúc mong muốn tìm một công việc phụ giúp cho cuộc sống áo cơm của hai mẹ con, nhưng vì thương cho người mẹ không những mất đi khả năng lao động mà ngay cả khả năng sinh hoạt cũng không thể, buộc Cư gác bỏ mọi mong muốn của mình lúc này chuyên tâm chăm sóc mẹ.
Cuộc sống của mẹ con cô chỉ phụ thuộc vào khoảng tiền eo hẹp 270 ngàn đồng dành cho hộ nghèo.
Cô Vĩnh chia sẻ, mong có được chiếc chân giả để có thể thuận tiện cho việc sinh hoạt và từ đó mở được gian hàng nhỏ nhằm mang lại thu nhập giúp mẹ con cô qua ngày.
Rất mong tấm lòng của các nhà hảo tâm sẽ hướng đến hai mẹ con cô, để phần nào giúp đỡ cô Vĩnh sớm chạm đến ước nguyện nhỏ bé của mình.