Ngày 12/12, Thanh tra Chính phủ đã công bố thông báo kết luận thanh tra về việc chấp hành quy định của pháp luật đối với Dự án đầu tư xây dựng công trình mở rộng QL1, đoạn từ km1125 - km1265, tỉnh Bình Định và Phú Yên.
Dự án đầu tư xây dựng công trình mở rộng QL1 đoạn từ km1125 - km1265 có chiều dài khoảng 118 km, do BQL dự án 2 (sau này là BQL dự án đường Hồ Chí Minh- Bộ GTVT) làm chủ đầu tư, được chia làm 3 dự án thành phần, trong đó một dự án xây dựng bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, hai dự án BOT.
Cẩu thả trong điều chỉnh thiết kế cơ sở
Theo Thanh tra Chính phủ, thiết kế cơ sở dự án BOT Nam Bình Định sử dụng lại cống cũ ngang đường, thiết kế mặt đường bê tông nhựa tại một số vị trí thường xuyên ngập là chưa phù hợp với thực tế, thiếu đồng bộ, dẫn đến mặt đường tại khu vực đó luôn bị ngập khi thời tiết mưa, có nơi ngập sâu từ 30-60 cm, ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Trong khi tại dự án trái phiếu chính phủ, thiết kế cơ sở thiếu một số đoạn rãnh dọc và cống ngang đường, làm giảm khả năng thoát nước.
Khi phê duyệt thiết kế cơ sở, Bộ GTVT cho phép phá dỡ 9 cầu cũ để xây mới, tuy nhiên khi quyết định điều chỉnh thiết kế cơ sở đã cho phép giữ lại 7 cầu cũ để sửa chữa, sử dụng, trong đó có 6 cầu được xác định lại tải trọng chỉ từ 22 - 25 tấn.
Hiện tại trên toàn dự án, có 18/33 cầu cũ đang được gắn biển hạn chế tải trọng từ 22-25 tấn, mức tải trọng này không đồng bộ với tải trọng cho phép của đường QL1 sau cải tạo, mở rộng và cầu xây mới, gây khó khăn cho quá trình khai thác và không phát huy cao nhất hiệu quả của dự án.
Bộ GTVT đưa ra chủ trương điều chỉnh thiết kế cơ sở chưa đúng quy định, như, cho phép hạ tiêu chuẩn dự án không theo tiêu chuẩn ngành, dẫn đến chất lượng mặt đường thiếu tính đồng bộ; cho phép hạ cao độ thiết kế không theo tiêu chuẩn Việt Nam; kiên quyết tháo dỡ gần 2km và phá bỏ hơn 500m rãnh nước thoát dọc đã thi công; kiên quyết bỏ thiết kế rãnh dọc đối với đoạn chưa thi công nhưng sau đó lại bổ sung một số đoạn.
Đối với một số cầu mới, cho phép châm chước yếu tố thủy văn như cầu cũ, dẫn đến cao độ đáy dầm đều thấp hơn quy định trong tiêu chuẩn ngành từ 0,5-1m, làm giảm khả năng thoát lũ, gia tăng tình trạng ngập lụt mặt đường. Một số vị trí rãnh dọc đã thi công nhưng phải hạ độ cao cho phù hợp với việc hạ độ cao thiết kế. Tại dự án BOT Bắc Bình Định, nhà thầu Cienco4 đã thực hiện chưa đúng quy định, dẫn đến chiều cao rãnh giảm 15cm so với thiết kế bản vẽ thi công, làm hạn chế khả năng toát nước.

Mặt đường biến dạng, chi chít ổ gà. Ảnh: ATGT.

Tùy tiện sử dụng vật liệu
Kết luận của Thanh tra Chính phủ xác định, Nhà thầu Cienco4 sử dụng vật liệu đá dăm từ nhiều mỏ có tính chất cơ lí khác nhau nên chất lượng bê tông nhựa thiếu sự đồng nhất và ổn định, do đó khi gặp các yếu tố bất lợi thì bê tông nhựa dễ bị phá vỡ; sử dụng vật liệu tưới dính bám của mặt đường chưa đúng quy định; áp dụng chưa đúng tiêu chuẩn để phối trộn thành phần cấp phối hỗn hợp cốt liệu, một số chỉ tiêu về mặt rỗng dư, độ dẻo marsahII nằm ngoài quy định; thiết bị thi công thiếu chứng chỉ kiểm định; không có phiếu kiểm tra từng mẻ trộn tại trạm trộn.
Phụ gia Wetfix BE được Bộ GTVT cho sử dụng từ năm 2001 tại một số dự án công trình giao thông nhằm nâng cao chất lượng công trình, nhưng thiếu cơ sở pháp lí để quản lí chất lượng; chưa tổng kết, đánh giá việc sử dụng phụ gia nhập khẩu trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt, vật liệu đặc thù; chưa ban hành quy trình công nghệ thi công và nghiệm thu mặt đường bê tông nhựa có sử dụng phụ gia dính bám Wetfix BE..
Tại Dự án BOT Bắc Bình Định, nhà đầu tư, nhà thầu chưa tuân thủ đầy đủ quy trình nghiệm thu kĩ thuật; chất lượng mặt đường một số nơi chưa đảm bảo; Cty TNHH Xây dựng tổng hợp thi công gói thầu XL01+XL01A+XL02A+XL5A, không có phiếu kiểm tra từng mẻ trộn bê tông nhựa. Tại gói thầu XL01, thực hiện phối trộn thành phần hỗn hợp cốt liệu cấp phối bê tông nhựa polime chưa theo tiêu chuẩn, nhà thầu đã thực hiện chưa đúng quy định khi sử dụng nhũ tương phân tách nhanh CRS-1 để làm vật liệu tưới dính bám của mặt đường BTN polime với chiều dài gần 1km, ảnh hưởng đến chất lượng công trình.
Tại dự án BOT Nam Bình Định, Công ty Nhật Minh thi công một số lí trình thuộc gói thầu số 3 đã sử dụng nhũ tương chưa phù hợp với thiết kế bản vẽ thi công được duyệt để tăng độ bám dính giữ lớp bê tông nhựa C19, C12.5 với diện tích gần 5.300m2, dẫn đến độ kết dính giữa 2 lớp bê tông nhựa chưa bảo đảm, ảnh hưởng đến chất lượng, tuổi thọ công trình. Liên doanh Công ty CP 116- Sienco1 và Cty CP Đầu tư năng lượng xây dựng Thương mại Hoàng Sơn thực hiện gói thầu số 4 đã thay đổi việc lấy vật liệu đá dăm từ mỏ đá được quy định trong thiết kế bản vẽ thi công sang lấy đá dăm từ mỏ đá khác, khi chưa báo cáo Bộ GTVT.

QL1 qua địa bàn Phú Yên. ảnh:  DV.

Thiếu trách nhiệm trong kiểm định, nghiệm thu
Theo Thanh tra Chính phủ, Hội đồng nghiệm thu cấp bộ của Bộ GTVT thực hiện chưa đúng quy định khi đồng ý nghiệm thu 2 dự án BOT Bắc và Nam Bình Định để đưa vào khai thác sử dụng, trong khi đó một số chỉ tiêu thí nghiệm khoan hiện trường chưa được nhà thầu, doanh nghiệp dự án khắc phục kịp thời, triệt để mà khoanh vùng để tiếp tục theo dõi trong thời gian khai thác, bảo hành.
Hai đơn vị kiểm định là Phòng thí nghiệm trọng điểm đường bộ III đã thiếu trách nhiệm khi không đưa ra kiến nghị, cảnh báo với cấp có thẩm quyền về chất lượng công trình khi kết quả kiểm định tại 2 dự án BOT, có một số chỉ tiêu thí nghiệm về độ rỗng dư, độ dẻo Marshall, thành phần hạt của mẫu thí nghiệm hiện trường…chưa đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 8819:2011, tiêu chuẩn ngành 22 TCN 356:2006 và quyết định số 858/QĐ-BGTVT, ảnh hưởng đến chất lượng công trình.
Sau gần 2 năm đưa công trình vào khai thác sử dụng, kết quả kiểm định cho thấy, cả 3 dự án thành phần đều có mô đun đàn hồi chung của phần lớp mặt đường chỉ từ 140,4Mpa-159,1Mpa, dẫn đến khả năng chịu lực của mặt đường bị suy giảm, xuất hiện nhiều hư hỏng dạng mai rùa, nứt đơn, lún vệt bánh xe, bong tróc,… Tại một số mẫu thử, có kết quả về một số chỉ tiêu thí nghiệm như thành phần hạt, độ chặt, độ rỗng dư,..nằm ngoài phạm vi quy định của chỉ dẫn kĩ thuật.
Từ những sai phạm nêu trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ GTVT chỉ đạo kiểm điểm, xử lý đối với các đơn vị, cá nhân có vi phạm nêu trong kết luận.