Thứ Ba, 18 tháng 7, 2023
Tích xưa 23
CỔ HỌC TINH HOA (St)
76. Phúc Đấy, Họa Đấy
Một người nhà quê tải cỏ phơi ờ chân dậu. Hôm sau ra vơ cỏ, nghe thây tiếng kêu "tích tích", lật lên xem, thì bắt ngay được một con trĩ.
Anh ta thấy thế, lại cứ để cỏ đấy, có ý mong ngày mai lại được con trĩ nữa. Mai ra, lắng tai nghe lại thấy tiếng "tích tích" như hôm trước, trong bụng mừng thầm. Nhưng vừa bới cỏ lên, thì ra một con rắn, nó cắn ngay vào tay anh ta bị thương rồi chết.
Uc Ly Tử nói rằng: "Một việc nhỏ ấy đủ làm gương cho ta: Trong thiên hạ có cái phúc không tưởng được thế, mà may được thế, cũng có cái hoạ không ngờ đến thế, mà xẩy ra thế!
ỨC LY TỬ
Lời Bàn
Sự may, sự rủi người ta không thể lường trước được. Trong cái may, biết đâu mà chẳng có cái không may, trong cái chẳng may, biết đâu rằng không có cái may? Cũng một việc, bận trước là chẳng may, bận sau lại may, hay bận trước may mà bận sau chẳng may, như người trước gặp trĩ có lợi, sau gặp rắn bị chết, nói trong truyện này! Cho nên việc gì đã làm, thì ta cứ làm cho tận tâm, còn cái may rủi phó mặc sự ngẫu nhiên chẳng nên mơ mộng cũng chớ tham lam.
Chú thích
- Trĩ: giống chim có lông đẹp và thịt ăn ngon.
- Phúc: sự may, sự sung sướng.
- Hoạ: sự rủi, sự tai vạ.
77. Họa Phúc Khôn Lường
Một ông lão ở gần cửa ải có con ngựa tự nhiên đi sang nước Hồ mất. Người quen kẻ thuộc đều đến hỏi thăm. Ông lảo nói: "Mất ngựa thế mà phúc cho tôi đây biết đâu!"
Cách mấy tháng, con ngựa về lại quyến thêm được một con ngựa hay nữa. Người quen kẻ thuộc đều đến mừng rỡ. Ông lão nói: "Được ngựa thế mà hoạ cho tôi biết đâu!"
Từ khi được ngựa hay, con ông lão thích cưỡi, chẳng may ngã què chân. Người quen kẻ thuộc đều đến hỏi thăm. Ông lâo nói: "Con què thế mà phúc cho tôi đấy biết đâu!"
Cách một năm, có giặc Hồ. Nhà vua bắt lính đi đánh giặc. Quân lính mười người chết đến chín. Chỉ con ông lão, vi què, không phải đi lính, mà cha con vẫn có nhau.
HOÀI NAM TỬ
Lời Bàn
Hoạ phúc xoay vần, khó lòng biết được. Trong cái phúc, thường thì có cái hoạ; trong cái hoạ, thường khi lại có cái phúc. Cho nên, đối với sự hoạ phúc, ta không nên vội lấy việc chỉ có một thời, mà quyết định cho là hay mãi, hay dở mãi được. Ta chỉ nên, khi gặp phúc, thì giữ gìn cẩn thận, đừng có phóng túng, may mà giữ được phúc lâu dài; khi gặp hoạ, thì tu tỉnh lẩy thân, đừng có ngã lòng, may mà qua được hoạ lại gặp được phúc chăng.
Chú thích
- Khôn lường: khó lòng dò biết được.
- Cửa ải: chỗ hai nước giáp nhau mà có đường đi lại,
- Phúc, hoạ: (xem bài trên).
- Quyến: rủ rê đem về.
- Hồ: tức là Hung nô ờ phía bắc nước Tàu hay vào nhiễu loạn nước Tàu.
- Hoài Nam Tử: tên là Lưu An, Tôn Thất nhà Tây Hán, tức Hoài Nam Vương, làm sách nói về đạo đức
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét