Thứ Sáu, 29 tháng 5, 2015
ĐỊA LINH NHÂN KIỆT 75 (Trương Định)
Trương Định
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Thân thế và sự nghiệp
Trương Định sinh tại làng Tư Cung, phủ Bình Sơn, Quảng Ngãi (nay là xã Tịnh Khê, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi). Cha ông là Lãnh binh Trương Cầm, từng là Hữu thủy Vệ uý ở Gia Định dưới thời vua Thiệu Trị.Theo cha vào Nam
Năm 1844, Trương Định theo cha vào Nam. Sau khi cha mất, ông ngụ ngay nơi cha đóng quân. Sau đó, ông kết hôn với bà Lê Thị Thưởng, vốn là con gái của một hào phú ở huyện Tân Hòa (Gò Công Đông ngày nay).Năm 1850, hưởng ứng chính sách khẩn hoang của tướng Nguyễn Tri Phương, Trương Định xuất tiền ra chiêu mộ dân nghèo lập đồn điền ở Gia Thuận (Gò Công), vì thế, ông được nhà Nguyễn bổ làm Quản cơ, hàm lục phẩm .
Trở thành thủ lĩnh chống Pháp
Đầu năm 1861, Pháp tấn công Gia Định lần thứ hai, Trương Định đem quân phối hợp với binh của tướng Nguyễn Tri Phương phòng giữ chiến tuyến Chí Hòa. Khi Đại đồn Chí Hòa thất thủ, ông lui về Gò Công, cùng Lưu Tiến Thiện, Lê Quang Quyền chiêu binh ứng nghĩa, trấn giữ vùng Gia Định-Định Tường.
Ở đây, Trương Định tổ chức lại lực lượng, triển khai tác chiến trong các vùng Gò Công, Tân An, Mỹ Tho, Chợ Lớn, Sài Gòn, Đồng Tháp Mười và kéo dài đến tận biên giới Campuchia.
Kể về ông ở giai đoạn này, sử nhà Nguyễn chép:
- Trương Định am hiểu võ nghệ, dũng cảm, mưu lược. Tự Đức năm thứ 14 (1861), thành Gia Định hữu sự, Định hưởng ứng việc nghĩa, chiêu mộ thú dõng được hơn 6.000 người, lại kiêm quản những đầu mục thân hào mộ việc nghĩa, dồn lập 18 cơ quân, luôn chống đánh người Pháp, thu được súng ống khí giới và đúc chế thêm để dùng, được bạt bổ làm Quản cơ lĩnh Phó Lãnh binh Gia Định .
- Tháng 7 năm 1862...từ khi đã định hòa ước rồi, Ngài [Tự Đức] truyền dụ Nam Kỳ nghỉ binh và đòi Trương Định ra Phú Yên. Khi ấy trong các tỉnh Gia Định, Định Tường, Biên Hòa những người ứng nghĩa rủ nhau đoàn kết, tôn Trương Định làm Đại đầu mục, xin cho ra đánh, Đình thần nghị rằng: "bây giờ việc Bắc Kỳ đương khẩn, mà Nam Kỳ chưa có cơ hội gì, xin giao Phan Thanh Giản hiểu dụ". Nhưng Trương Định đã lâu mà không chịu về cung chức, bị cách chức hàm .
Ngày 16 tháng 12 năm 1862, Trương Định đã ra lệnh tấn công các vị trí của quân Pháp ở cả ba tỉnh miền Đông Nam Bộ, đẩy Pháp vào tình thế lúng túng, bị động. Tháng 2 năm 1863, nhờ có viện binh, Pháp phản công tại Biên Hòa, Chợ Lớn, bao vây Gò Công. Ngày 26 tháng 2 năm 1863, Pháp đánh chiếm thành trì, ông thoát khỏi vòng vây và kéo quân về Biên Hòa.
Tháng 9 năm 1863, tướng Lagrandière sang thay Bonard, mở cuộc càn quét thứ hai, bắt được vợ con và một số tùy tùng của Trương Định.
Tuẫn tiết
Hay tin Trương Định tuẫn tiết, vua Tự Đức sai truy tặng ông phẩm hàm, và năm 1871 lại cho lập đền thờ ông tại Tư Cung (Quảng Ngãi). Con ông là Trương Quyền đã rút lên vùng Châu Đốc tiếp tục chống Pháp thêm 6 năm nữa.
Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã làm 12 bài thơ và một bài văn tế điếu ông. Trích giới thiệu một bài:
- Trong Nam, tên họ nổi như cồn
- Mấy trận Gò Công nức tiếng đồn
- Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ
- Hơi gươm thêm rạng vẻ huỳnh môn
- Ngọn cờ ứng nghĩa trời chưa bẻ
- Quả ấn Bình Tây đất vội chôn
- Nỡ khiến anh hùng rơi giọt luỵ
- Lâm dâm ba chữ điếu linh hồn.
Tuyên bố
Tuyên bố của Trương Định trong thư trả lời thư dụ hàng của tướng Pháp Bonard vào cuối năm 1862:“ | Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta, nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta. | ” |
“ | Muốn trở lại y như xưa, dân chúng ba tỉnh yêu cầu chúng tôi đứng đầu khởi nghĩa, chúng tôi không thể làm gì được khác. Chúng tôi chuẩn bị chiến đấu vào hướng Đông cũng như hướng Tây, chúng tôi chống đối và chiến đấu. Chúng tôi sẽ đánh ngã bọn giặc cướp... | ” |
“ | Chúng ta thề sẽ đánh mãi và đánh không ngừng, khi ta thiếu tất cả sẽ bẻ nhánh cây làm cờ, lấy gậy gộc làm võ khí cho quân lính ta... | ” |
“ | Lòng dân đã muốn ta lên làm nguyên nhung ba tỉnh, ta trông vào lòng dân yêu thương không phai lạt của mọi người đối với ta. Thế là xong bất dung tha giặc cướp. | ” |
Nhận xét
- Trung úy Léopold Pallu (1828-1891), sĩ quan tùy viên Tổng hành dinh của Phó đề đốc Charner, và là người chỉ huy đội thủy quân lục chiến đánh vào Đại đồn Chí Hòa, thành Định Tường (Mỹ Tho), viết:
- Lúc bấy giờ (tháng 6 năm 1861) có một người An Nam rất cương quyết và hào hùng tên là Trương Dinh cho biết sẽ dấy loạn khởi nghĩa trong toàn xứ...Là một trong số những người nhiều nghị lực nhất, anh ta đánh lừa là đã chết trong trận Gò Công, nhưng sau đó lại xuất hiện và chiến đấu trong hết mùa mưa...Mãi về sau này, khi ta đã chiếm Biên Hòa, tên Trương Dinh tung hoành tàn phá hết hai vùng tứ giác của ta...
- Trong sách Sài Gòn xưa-Ấn tương 300 năm của nhà văn Sơn Nam có đoạn:
- Yêu nước đậm đà, khảng khái trước nghĩa lớn, đứng hàng đầu trong phong trào kháng Pháp ở Nam Kỳ vẫn là Trương Định. Mang ơn vua, giữ đất cho vua (Gò Công là nơi phát tích của Phạm Đăng Hưng và con gái là bà Từ Dũ), nhưng chống lệnh khi cắt đất cho Pháp. Trương Định và dân đồn điền lợi dụng địa hình rừng ngập mặn Gò Công để khởi nghĩa, đắp đập, xây lũy. Giặc phải vất vả, tổ chức nội ứng mới giết được ông, qua nhiều cuộc hành quân cấp tướng, bố trí súng lớn trên thuyền nhỏ, để di chuyển nơi nước cạn. Địch phải đem xác ông phơi trước chợ để làm chứng cớ...và chôn ông giữa chợ, nếu chôn nơi hẻo lánh, e nghĩa quân lập đàn tế cờ, phục thù cho chủ tướng. Cụ Đồ Chiểu đã đem tất cả tâm huyết viết bài văn tế ông và 10 bài liên hoàn.
Gia quyến
Người vợ chính
Lê Thị Thưởng (?-?) là con gái một hào phú ở huyện Tân Hòa (Gò Công). Bà và Trương Định kết hôn năm nào không rõ, nhưng theo sử sách thì ...vào năm 1854, nhờ sự trợ giúp của gia đình bên vợ, Trương Định xuất tiền của, chiêu mộ dân nghèo lập đồn điền Gia Thuận (Gò Công).Sau khi chồng và con mất vì việc nước, chép chuyện của bà như sau:
- (Trương Định) sau vì thất lợi mà mất, con ông là (Trương) Tuệ cũng chết vì việc quân, vợ (Trương) Định là Lê Thị Thưởng vì không nơi nương tựa nên về quê quán (Quảng Ngãi, quê chồng) làm ăn. Năm (Tự Đức) thứ 27 (1874), quan tỉnh Quảng Ngãi tâu rằng, (Trương) Định là người có nghĩa khí rất đáng khen mà nay vợ của (Trương) Định lại là người nghèo khổ, rất đáng thương. Vậy, xin cấp dưỡng suốt đời cho (vợ Trương Định) mỗi tháng 20 quan và 2 phương gạo...
- Năm (Tự Đức) thứ 34 (tức năm 1881), lại cấp thêm cho người vợ (của Trương Định) mỗi tháng 10 quan, đồng thời, sai xã ấy phải thỉnh thoảng đến thăm. Khi bà mất, (vua ban) cho 100 quan tiền (để mai táng).
Người vợ thứ
Trần Thị Sanh (1820-1882) là em con cô của thái hậu Từ Dụ. Trước khi về làm vợ thứ Trương Định, bà từng có một đời chồng là ông Dương Tấn Bổn và một cô con gái tên Dương Thị Hương. Ông Bổn mất sớm, tình nghĩa vợ chồng đứt đoạn, bà Sanh quyết chí lo chuyện làm ăn và trở thành một trong những người giàu có ở xứ Gò Công.Giàu có, bà Sanh dùng tiền mua lúa gạo, nhờ Trương Định đem cứu tế dân, và còn đưa tiền cho ông Định quy tụ dân đi khai khẩn đất đai. Sau khi chồng chết được 2 năm, bà về làm hầu thiếp cho Trương Định, nên dân gian mới gọi là bà Hầu.
- Gò Công có bốn tổng giàu,
- Mà riêng có một bà Hầu giàu to.
Lăng mộ
Mộ Trương định ban đầu (1864) được làm bằng hồ ô dước và trên bia đá có khắc mấy chữ: Đại Nam - An Hà lãnh binh kiêm Bình Tây Đại tướng quân Trương công húy Định chi mộ. Nhà cầm quyền Pháp bắt đục bỏ hàng chữ Bình Tây Đại tướng quân và phạt bà Sanh 10.000 quan tiền vì tội lập bia trái phép.Năm 1874, bà Sanh làm đơn xin tu sửa mộ cho chồng. Lần này mộ Trương Định được xây bằng đá hoa cương, có 3 bức hoành phi và 6 trụ đá ghi lại thân thế và sự nghiệp của ông. Một lần nữa, các hoành phi và trụ đá bị Pháp ra lệnh đục bỏ...
Nhà nghiên cứu Huỳnh Minh cho biết: "Trải nhiều năm Pháp thuộc, mộ Trương Định trở thành hoang phế. Sau có bà Huỳnh Thị Điệu, còn gọi là bà Phủ Hải, cho sửa chữa lại. Năm 1956, được sửa sang lần nữa"...
Từ năm 1972 đến năm 1973 xây thêm đền thờ. Lăng mộ và đền thờ Trương Định đã được Bộ Văn hóa - Thông tin Việt Nam công nhận là Di tích lịch sử-văn hóa quốc gia ngày 6 tháng 12 năm 1989.
Lễ hội tưởng niệm ông diễn ra tại đây các ngày 19 và 20 tháng 8 dương lịch hàng năm.
- Trang này được sửa đổi lần cuối lúc 19:13 ngày 8 tháng 3 năm 2015.
Đi tìm hậu duệ Bình Tây đại Nguyên soái Trương Định
Thứ Ba, 19/08/2014 09:49
(Thethaovanhoa.vn) -
Bình Tây đại Nguyên soái Trương Định rút gươm tự sát tại Gò Công, Tiền
Giang ngày 20/8/1864 để giữ tròn khí tiết khi bị thương, và rơi vào vòng
vây của giặc Pháp. Đúng 150 năm sau, tại quê hương Tịnh Khê, Sơn Tịnh,
Quảng Ngãi, sẽ diễn ra Lễ kỷ niệm ngày Trương Định tuẫn tiết, và đón
nhận bằng di tích Quốc gia Nhà lưu niệm anh hùng dân tộc Trương Định.
Phóng viên Thể thao & Văn hóa đã tìm về quê gốc của Bình Tây đại nguyên soái với hy vọng gặp được các hậu duệ của ông.
Đến nay vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải rõ ràng, dù ở Tịnh Khê có những người mang dòng họ Trương được cho là hậu duệ đằng nội của Trương Định.
Chúng tôi tìm đến nhà ông Trương Văn Thanh, trưởng tộc của dòng họ Trương ở xóm Khê Thương, thôn Tư Cung. Ông Thanh năm nay 62 tuổi cho biết: “Đáng tiếc, gia phả dòng họ Trương chúng tôi đã bị chiến tranh, bom đạn đốt cháy, nếu không thì mọi chuyện đã rõ ràng. Nhưng, nghe bác tôi là ông Trương Hợi (đã chết) kể lại, thủy tổ dòng họ Trương của chúng tôi có nguồn gốc ngoài Bắc, di cư vào đây lập làng. Cụ thủy tổ sinh ra được 5 người con, chia thành 5 nhánh (nhánh của cụ Trương Định là nhánh trưởng), 5 nhánh này vẫn tồn tại đến ngày nay, trong đó, nhánh của tôi là trưởng nam nhà thờ họ Trương, nên cứ đến ngày 2 tháng Chạp hằng năm các nhánh lại cùng quy tập về đây để dẩy mộ”.
Nếu
đúng như lời ông Thanh kể, theo logic danh tướng Trương Định sẽ nằm
cùng nhánh với trưởng nam nhà thờ họ Trương. Tuy nhiên, khi nhìn lên bàn
thờ tổ tiên của gia đình chúng tôi không thấy bài vị của cụ Trương Định
nên đã đặt câu hỏi với thân chủ.
Ông Trương Văn Thanh giải thích: “Tôi là hậu duệ đời thứ 16 của dòng họ Trương, trải qua bao nhiêu đời tôi cũng không nắm rõ được mọi chuyện, chỉ nghe ông Trương Hợi, bác ruột tôi kể lại. Sau khi cụ Trương Định hy sinh ở trong Nam, lính triều đình đã mang bài vị của cụ về tại cái giếng nước nằm ngoài đường, và gọi cụ Trương Hợi ra rước vào nhà để thờ tự. Tuy nhiên, vì sợ giặc Pháp khi đó chặt đầu nên cụ Trương Hợi không dám nhận, và bài vị ấy đã được đưa đi tới nơi khác”.
Trước lời kể có phần mơ hồ của ông Trương Văn Thanh (bởi tính theo tuổi đến năm 2014 cụ Trương Định mới 194 tuổi, nếu đời thứ 16 thì không thể đúng), chúng tôi đã tìm đến nhánh thứ hai của dòng họ Trương, ông Trương Tất (53 tuổi, hiện đang là Phó hiệu trưởng trường cấp 2 Võ Bẩm) để tìm hiểu thêm. Tuy nhiên, ông Tất cũng cho rằng, “gia phả họ Trương không còn nên mọi thứ không thể chứng minh rạch ròi được, chúng tôi vẫn chờ chính quyền đưa ra kết luận cuối cùng”.
Cần có một công trình nghiên cứu chuyên biệt
Ông Trương Thanh Thảo, chủ tịch UBND xã Tịnh Khê cho biết: “Hiện nay, ông Trương Văn Thanh (Trưởng tộc họ Trương ở xóm Khê Thượng, thôn Tư Cung) được cho là có quan hệ dòng tộc với cụ Trương Định, nhưng chỉ dựa theo những lời kể, chứ thực tế vẫn chưa có cái gì để chứng minh”.
Theo tiến sỹ Nguyễn Đăng Vũ (Giám đốc Sở VH,TT&DL Quảng Ngãi), hiện nay chỉ mới xác định được dòng họ ngoại của Trương Định ở làng Hòa Bân, xã Tịnh Thiện, TP Quảng Ngãi. Để xác định hậu duệ đằng nội của Trương Định, ông Vũ cho rằng nên cần thiết có một công trình nghiên cứu chuyên biệt, cụ thể về cuộc đời Trương Định tại Tịnh Khê, và những dòng họ gốc gác của Trương Định, bắt đầu từ các thư tịch, gia phả, tài liệu lưu trữ trong nước và ngoài nước (đặc biệt là ở Pháp). Bởi theo ông Vũ, hiện ở Tịnh Khê có ít nhất ba dòng họ Trương đều nhận anh hùng dân tộc Trương Định thuộc nhánh họ của mình.
Giáo sư Trần Văn Giàu, trong tác phẩm “Chống xâm lăng” đã viết: “Trương Định thật sự là một vị anh hùng xuất chúng, xuất chúng nhất nhì trong cuộc Nam Kỳ kháng chiến”.
Thực tế, tấm lòng yêu nước, vì dân của Trương Định đến nay vẫn là một tấm gương sáng ngời cho các thế hệ trẻ noi theo. Tuy nhiên, quả thật đáng tiếc nếu như gốc rễ của một vị anh hùng dân tộc mãi mãi ở trong vòng bí ẩn.
Phóng viên Thể thao & Văn hóa đã tìm về quê gốc của Bình Tây đại nguyên soái với hy vọng gặp được các hậu duệ của ông.
Đến nay vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải rõ ràng, dù ở Tịnh Khê có những người mang dòng họ Trương được cho là hậu duệ đằng nội của Trương Định.
Chúng tôi tìm đến nhà ông Trương Văn Thanh, trưởng tộc của dòng họ Trương ở xóm Khê Thương, thôn Tư Cung. Ông Thanh năm nay 62 tuổi cho biết: “Đáng tiếc, gia phả dòng họ Trương chúng tôi đã bị chiến tranh, bom đạn đốt cháy, nếu không thì mọi chuyện đã rõ ràng. Nhưng, nghe bác tôi là ông Trương Hợi (đã chết) kể lại, thủy tổ dòng họ Trương của chúng tôi có nguồn gốc ngoài Bắc, di cư vào đây lập làng. Cụ thủy tổ sinh ra được 5 người con, chia thành 5 nhánh (nhánh của cụ Trương Định là nhánh trưởng), 5 nhánh này vẫn tồn tại đến ngày nay, trong đó, nhánh của tôi là trưởng nam nhà thờ họ Trương, nên cứ đến ngày 2 tháng Chạp hằng năm các nhánh lại cùng quy tập về đây để dẩy mộ”.
Nhà lưu niệm anh hùng dân tộc Trương Định tại xã Tịnh Khê, Sơn Tịnh, Quảng Ngãi
Ông Trương Văn Thanh giải thích: “Tôi là hậu duệ đời thứ 16 của dòng họ Trương, trải qua bao nhiêu đời tôi cũng không nắm rõ được mọi chuyện, chỉ nghe ông Trương Hợi, bác ruột tôi kể lại. Sau khi cụ Trương Định hy sinh ở trong Nam, lính triều đình đã mang bài vị của cụ về tại cái giếng nước nằm ngoài đường, và gọi cụ Trương Hợi ra rước vào nhà để thờ tự. Tuy nhiên, vì sợ giặc Pháp khi đó chặt đầu nên cụ Trương Hợi không dám nhận, và bài vị ấy đã được đưa đi tới nơi khác”.
Trước lời kể có phần mơ hồ của ông Trương Văn Thanh (bởi tính theo tuổi đến năm 2014 cụ Trương Định mới 194 tuổi, nếu đời thứ 16 thì không thể đúng), chúng tôi đã tìm đến nhánh thứ hai của dòng họ Trương, ông Trương Tất (53 tuổi, hiện đang là Phó hiệu trưởng trường cấp 2 Võ Bẩm) để tìm hiểu thêm. Tuy nhiên, ông Tất cũng cho rằng, “gia phả họ Trương không còn nên mọi thứ không thể chứng minh rạch ròi được, chúng tôi vẫn chờ chính quyền đưa ra kết luận cuối cùng”.
Cần có một công trình nghiên cứu chuyên biệt
Ông Trương Thanh Thảo, chủ tịch UBND xã Tịnh Khê cho biết: “Hiện nay, ông Trương Văn Thanh (Trưởng tộc họ Trương ở xóm Khê Thượng, thôn Tư Cung) được cho là có quan hệ dòng tộc với cụ Trương Định, nhưng chỉ dựa theo những lời kể, chứ thực tế vẫn chưa có cái gì để chứng minh”.
Theo tiến sỹ Nguyễn Đăng Vũ (Giám đốc Sở VH,TT&DL Quảng Ngãi), hiện nay chỉ mới xác định được dòng họ ngoại của Trương Định ở làng Hòa Bân, xã Tịnh Thiện, TP Quảng Ngãi. Để xác định hậu duệ đằng nội của Trương Định, ông Vũ cho rằng nên cần thiết có một công trình nghiên cứu chuyên biệt, cụ thể về cuộc đời Trương Định tại Tịnh Khê, và những dòng họ gốc gác của Trương Định, bắt đầu từ các thư tịch, gia phả, tài liệu lưu trữ trong nước và ngoài nước (đặc biệt là ở Pháp). Bởi theo ông Vũ, hiện ở Tịnh Khê có ít nhất ba dòng họ Trương đều nhận anh hùng dân tộc Trương Định thuộc nhánh họ của mình.
Giáo sư Trần Văn Giàu, trong tác phẩm “Chống xâm lăng” đã viết: “Trương Định thật sự là một vị anh hùng xuất chúng, xuất chúng nhất nhì trong cuộc Nam Kỳ kháng chiến”.
Thực tế, tấm lòng yêu nước, vì dân của Trương Định đến nay vẫn là một tấm gương sáng ngời cho các thế hệ trẻ noi theo. Tuy nhiên, quả thật đáng tiếc nếu như gốc rễ của một vị anh hùng dân tộc mãi mãi ở trong vòng bí ẩn.
Khí tiết người anh hùng
Trương Định còn có tên là Trương Công Định. Ông sinh năm 1820 tại làng Tịnh Khê, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Đến năm 24 tuổi (1844) ông theo cha là Trương Cầm, người giữ chức Chưởng lý Thủy sư vào Gia Định. Cuối năm 1864, trong một trận chiến tại căn cứ Tân Hoà, ông rơi vào vòng vây của quân Pháp. Trương Định và lực lượng nghĩa quân quyết tử chiến với giặc. Trong lúc chiến đấu, ông bị đạn bắn gãy xương sống. Không để rơi vào tay giặc, Trương Định rút gươm tự sát vào ngày 20/8/1864, tại Gò Công, Tiền Giang để bảo tồn khí tiết khi mới 44 tuổi. |
Đăng Khoa
Thể thao & Văn hóa
Thể thao & Văn hóa
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét