Đại Chúng

THƠ CÓC 2

*4
    -Qui ước thêm: thơ con cóc = thơ cóc
    -Đối với đại chúng VN (chứ không phải đối với lèo tèo vài "anh cử" Tây nô hãnh tiến!), thế nào là bài thơ không dở? Có lẽ, đó là bài thơ...quen khẩu vị, hợp tâm tư, gợi được cảm tình ở mức độ nhất định.
      +Bách khoa toàn thư mở Wikipedia:
    "Đợi anh về (tiếng Nga: Жди меня / Hãy đợi anh) do nhà thơ Konstantin Simonov viết, là một trong những bài thơ nổi tiếng của Nga trong giai đoạn chiến tranh thế giới thứ hai. Bài thơ được sáng tác vào năm 1941 sau khi anh tạm biệt người vợ Valentina Serova để lên đường thực hiện nghĩa vụ chiến đấu nơi tiền tuyến..."
       +Nguyên tác:     

Жди меня, и я вернусь

Жди меня, и я вернусь. Только очень жди, Жди, когда наводят грусть Желтые дожди, Жди, когда снега метут, Жди, когда жара, Жди, когда других не ждут, Позабыв вчера. Жди, когда из дальних мест Писем не придет, Жди, когда уж надоест Всем, кто вместе ждет. Жди меня, и я вернусь, Не желай добра Всем, кто знает наизусть, Что забыть пора. Пусть поверят сын и мать В то, что нет меня, Пусть друзья устанут ждать, Сядут у огня, Выпьют горькое вино На помин души... Жди. И с ними заодно Выпить не спеши. Жди меня, и я вернусь, Всем смертям назло. Кто не ждал меня, тот пусть Скажет: - Повезло. Не понять, не ждавшим им, Как среди огня Ожиданием своим Ты спасла меня. Как я выжил, будем знать Только мы с тобой,- Просто ты умела ждать, Как никто другой.        +Bài thơ dịch nào hay nhất(?): * Đợi Anh Về là bài thơ rất hay của nhà thơ Xô Viết Xi-Mô-Nốp , đã được nhà thơ Tố Hữu dịch ra tiếngViệt (năm 1947) thông qua một bản dịch bằng tiếng Pháp . Bản dịch của Tố Hữu khá hay, và đã đi vào tâm hồn của biết bao người Việt Nam ... Tuy nhiên tình cờ chúng tôi có được bài thơ này dưới dạng nguyên bản tiếng Nga , vì lòng yêu thích thơ và tiếng Nga tôi thử dịch lại. Bởi tôi thấy rằng bản dịch của Tố Hữu là không thật lột tả được cái hồn, cái chữ của nhà thơ Xô-Viết này. Bài thơ dịch của Tố Hữu như sau: Em ơi, đợi anh về Đợi Anh hoài Em nhé, Mưa cứ rơi dầm dề Ngày cứ dài lê thê Thì Em ơi cứ đợi. Dù tuyết rơi gió nổi Dù nắng cháy Em ơi Bạn cũ có quên rồi Đợi Anh hoài Em nhé. Tin Anh dù vắng vẻ, Lòng ai dù tái tê Chẳng mong chi ngày về Thì Em ơi, cứ đợi. Em ơi, Em cứ đợi Dù ai nhớ thương ai Chẳng mong có ngày mai Dù mẹ già con dại Hết mong Anh trở lại Dù bạn viếng hồn Anh Yên nghỉ nấm mồ xanh Nâng chén tình dốc cạn Thì Em ơi mặc bạn Đợi Anh hoài nghe Em Tin rằng Anh sắp về. Đợi Anh, Anh lại về Trông chết cười ngạo nghễ Ai ngày xưa rơi lệ Hẳn cho sự tình cờ Nào có biết bao giờ Bởi vì Em ước vọng, Bởi vì Em trông ngóng Tan giặc, bước đường quê Anh của Em lại về. Vì sao Anh chẳng chết Nào bao giờ ai biết Có gì đâu Em ơi Chỉ vì không ai người Biết như Em chờ đợi. Lời bình và sửa lại: 1. Trong khổ đầu, Tố Hữu dịch: " Em ơi đợi Anh về Đợi Anh hoài Em nhé " Tố Hữu đã dùng câu điệp là thừa, hơn nữa từ " hoài " làm nghĩa câu thơ bị sái (hoài công, phí công). Cả hai câu này là lời nhắn nhủ của người lính ở xa. Anh nhắn nhủ thế là đúng, nhưng còn Anh thì sao? Không thấy nói đến. Do đó câu thơ trở nên một chiều. Còn trong nguyên bản là : " Em ơi, đợi Anh! Anh sẽ về " Hai câu là hai vế khác nhau. Một vế nhắn nhủ Em, còn một vế nhắn với Em rằng: Anh sẽ về. Đây là niềm tin hi vọng của cả hai bên, và cũng là niềm chung thủy của người lính ở ngoài mặt trận. 2. Câu thứ 8 và thứ 9 Tố Hữu dịch là : " Bạn cũ có quên rồi Đợi Anh hoài Em nhé " Câu này không rõ nghĩa, không chuẩn về mặt ngữ pháp và nhắc lại từ " hoài " không đắt. Nội dung chính trong nguyên tác là :" Dù các bạn của Em, có ai đó đã quên người yêu của họ, thì riêng Em cứ chờ ". Hai câu có hai vế đối lập nhau, làm tăng thêm sức mạnh nội tâm về lòng chung thủy. Vậy nên dịch lại là : " Dẫu ai đó quên rồi Thì riêng Em cứ đợi " Cụm từ " ai đó " ở đây có nghĩa không xác định, không chỉ một người cụ thể nào chứ không nên dịch như Tố Hữu là " bạn cũ có quên rồi " vì nó cụ thể quá làm bạc nghĩa. Ngoài ra, cụm từ " Dẫu ai đó "đối lập với cụm từ " Thì riêng Em " sẽ làm nổi bật lên sự kiên định của Em . Lời dịch của Tố Hữu không phản ánh được điều này. 3. Tiếp theo Tố Hữu dịch : " Tin Anh dù vắng vẻ Lòng ai dù tái tê Chẳng mong chi người về Thì Em ơi cứ đợi ". Dịch thế là sai nguyên tác, vì tác giả không hề nói :" Chẳng mong chi ngày về " nghe nó tuyệt vọng quá ( giống như từ " hoài " vậy ). Xi-Mô-Nốp không nói thế. Còn vô nghĩa là ở câu dịch :" Lòng ai dù tái tê ", bởi " lòng ai " có nghĩa không xác định, không rõ đối tượng, còn trong nguyên bản đối tượng rất cụ thể là " Lòng Em " chứ không phải là một ai khác. Nên dịch lại là: "Đợi Anh dù phương xa Thư Anh dù chẳng lại Dẫu lòng bao tê tái Thì Em ơi, cứ chờ " 4. Còn một khổ dài Tố Hữu dịch là: " Em ơi, Em cứ đợi Dù ai nhớ thương ai Chẳng mong có ngày mai Dù mẹ già con dại Hết mong Anh trở lại..." Khổ thơ này gần như sai hoàn toàn so với nguyên tác. Trong bài thơ, Xi-Mô-Nốp nói: " Em chờ Anh, nhưng đừng có hoàn toàn mong những điều tốt lành. Bởi vì, trong chiến tranh điều gì cũng có thể xảy ra cả. Nếu chẳng may Anh có hy sinh thì nỗi đau khổ của Em, Em phải gắng quên đi trong nghị lực, hãy giúp Mẹ nuôi con thay Anh... ". Trong khổ thơ này, Tố Hữu một lần nữa lại dùng cụm từ không xác định " Dù ai nhớ thương ai " làm câu thơ trở nên vô hồn, không có nghĩa. Thêm nữa, chỉ có 4 câu 5 chữ mà Tố Hữu đã 2 lần lặp lại , trùng văn , trùng ý: " Chẳng mong có ngày mai - .... - Hết mong Anh trở lại ... ". Trong thơ của mình Xi - Mô - Nốp không hề có ý nghĩ tiêu cực về bà mẹ như lời dịch của Tố Hữu: " Dù mẹ già con dại - Hết mong Anh trở lại ". Còn trong nguyên tác ý nghĩa rất tích cực của tác giả là : " Em hãy cố gắng quên khổ đau để nuôi Mẹ nuôi con " Tố Hữu lại bỏ mất. Có thể nói khổ thơ này dịch sai hoàn toàn cả ý, cả lời. Nên dịch lại là : "Chờ Anh, Anh sẽ về ( nhưng ) Đừng chỉ mong điều tốt đẹp Như Em từng đã biết Nỗi đau cần phải quên... Hãy nhìn vào Mẹ hiền Và các con thơ dại... ... Nếu Anh không trở lại " Như thế vừa sát nguyên văn, phản ánh được đúng tâm hồn của tác giả. 5. Lại một đoạn thơ rất hay của Xi-Mô-Nốp, nói với người vợ ở hậu phương rằng: " Nếu có người bạn gái của Em vẫn chờ chồng phương xa, thường ngồi bên cửa sổ nhâm nhi li rượu cay ( từ cay ở đây rất hay ) để có thể nguôi ngoai đi phần nào nỗi nhớ, nỗi khổ, thì Em ơi, Em hãy cứ như bạn mà uống đi ". Nhưng Tố Hữu lại dịch khác hẳn: " Dù bạn viếng hồn Anh Yên nghỉ nấm mồ xanh Nâng chén tình dốc cạn Thì Em ơi mặc bạn Đợi Anh hoài Em nghe Anh của Em sắp về " Thì có thể nói gần như đã phóng bút đến mức bịa ra một ý khác hẳn. Trong nguyên tác, không hề có " nấm mồ xanh ", không có " ai viếng hồn ai " cả. Còn câu: " Nâng chén tình dốc cạn... " thì không thể hiểu ý tứ gì, nghĩa lí gì được nữa. Phải dịch là : " Như ai đó đợi chờ Vẫn ngồi bên cửa sổ Li rượu cay, nỗi nhớ Thì Em ơi uống đi Cho lòng vơi nỗi khổ " 6. Và Xi-Mô-Nốp còn viết: " Nếu có người vợ nào đó có cầm lòng không được, thì đừng trách họ làm gì. Nhưng trong bom rơi đạn lửa ta (em và anh) vẫn biết chờ nhau ". Tố Hữu dịch ra ngoài ý này: " Thì Em ơi mặc bạn -.... ". Nên dịch lại là: " Đợi Anh! Anh sẽ về Dẫu kề bên cái chết Nếu có ai quên hết Chẳng biết đợi chờ ai Đừng trách họ lạt phai Đã không cam chờ đợi " Đoạn này nói lên tư tưởng thoáng đạt, niềm cảm thông sâu sắc của tác giả đối với những người phụ nữ hậu phương có thể đi bước nữa, trong cảnh rất nhiều người chồng, người anh của họ đã ra đi mà không bao giờ có thể trở về. 7. Đoạn cuối Tố Hữu dịch là: " Đợi Anh, anh sẽ về Trong chết cười ngạo nghễ Hẳn cho sự tình cờ...". Trong nguyên tác không hề có sự " chết cười ", không có " ngạo nghễ ". Nói thế làm câu thơ không còn đẹp nữa. Trên đời không có sự tình cờ nào cả, mà nếu có thì cũng ra ngoài cái ý chí, lòng kiên định, sự tin tưởng của tác giả muốn nói. Cần phải dịch lại: " Trong bom rơi lửa dội Chỉ ta biết chờ nhau Em ngã vào lòng đau Lúc Anh về, Anh biết " Biết cái gì ? Tác giả đã lí giải và nên dịch lại đoạn này như sau: " Chỉ có Em tha thiết Dù dòng lệ cạn khô Em của Anh biết chờ Không như ai, chẳng đợi ". Sau đây là toàn bộ bài thơ “ Em ơi ! đợi anh về ” của Simonop - được ông Nguyễn Tất San và anh Nguyễn Tất Thịnh dịch lại theo nguyên bản tiếngNga: Em ơi, Đợi anh, Anh sẽ về Dù mưa rơi dầm dề Dù ngày buồn tái tê Thì Em ơi, cứ đợi. Dù gió Đông tuyết dội, Dù nắng Hạ mưa rơi Dẫu ai đó quên rồi Thì riêng Em, cứ đợi. Đợi Anh dù phương xa Thư Anh thường chẳng lại Dẫu lòng bao tê tái Thì Em ơi, cứ chờ. Chờ Anh, Anh sẽ về Đừng mong điều tốt đẹp Như Em từng đã biết Có lúc cần phải quên. Hãy nhìn vào mẹ hiền Và con thơ bé dại Em ơi, Em hãy chờ. Như ai đó vẫn chờ, Ngồi bên ô cửa sổ Ly rượu cay nỗi nhớ, Thì Em ơi uống đi Cho lòng vơi nỗi khổ. Đợi Anh, Anh sẽ về Dẫu kề bên cái chết, Nếu có ai quên hết Chẳng biết đợi chờ ai Đừng trách họ lạt phai Đã không cam chờ đợi. Trong bom rơi lửa dội Chỉ ta biết chờ nhau Em ngã vào lòng đau, Lúc Anh về, Anh biết: Anh biết Anh không chết Đâu phải lẽ tình cờ. Chỉ có Em tha thiết Dẫu dòng lệ cạn khô, Em của Anh biết chờ Không như ai, chẳng đợi. - HÃY ĐỢI ANH Đợi anh em nhé, anh về, Vững lòng chờ đợi, em nhé, Hãy đợi, khi mưa thu vàng Gợi lòng người buồn tái tê. Hãy đợi, khi đông tuyết giá, Hãy đợi, khi hạ nắng thiêu, Hãy đợi, khi qua ngày tháng, Không còn ai chờ đợi ai. Hãy đợi, khi từ xa lắc Thư tin chẳng mấy khi về Hãy đợi, khi người cùng cảnh Chán chê, chẳng thiết đợi chờ. Đợi anh em nhé, anh về, Những điều tốt đẹp đừng chúc Cho ai vẫn tâm niệm rằng Đến nay quên là phải lúc. Cho dù cả con và mẹ Đều tin là anh không còn. Cho dù bằng hữu bỏ cuộc Ngồi bên bếp lửa quây quần Cùng nhau uống ly rượu đắng Tưởng niệm linh hồn bạn thân Thì em cũng hãy cứ chờ Đừng vội cùng người nâng cốc ! Đợi anh em nhé, anh về, Kiêu hãnh nhạo cười cái chết Cứ để ai không chờ đợi Buông lời : Chỉ may đấy thôi ! Không đợi, làm sao họ biết Giữa làn đạn lửa bom mưa Việc em trông ngóng đợi chờ Đã cứu cho anh khỏi chết. Em ạ, chỉ đôi ta thôi Hiểu nhờ đâu anh sống sót : Đơn giản vì em biết đợi Không như bao nhiêu người khác. KONSTANTIN SIMONOV, 1941 THÂN TRỌNG SƠN dịch ( Theo bản tiếng Anh : Wait for me. Tham khảo bản tiếng Pháp : Attends-moi )              +Thật là dịch đúng nhiều khi không hay bằng dich sai và dịch sai chưa chắc đã...không đúng!            +Kết: thơ không vần điệu chỉ có...Tây (hay Tây nô) nó khen!        -Theo "định nghĩa" truyền thống VN (theo Tây thì ... biết đéo gì!): thơ cóc là thơ "ngang như cua", bất chấp vần điệu, chẳng màng âm hưởng, không cần ẩn ý, hàm chứa sự ngớ ngẩn đến mức có tính tiếu lâm, hay nói trắng ra, là thơ dở của thơ dở, nghĩa là nếu cho rằng thơ là tinh xảo, tinh hoa của văn, thì thơ cóc là thơ tệ, thậm chí là thuộc loại quá tệ của thơ, là thứ ở trạng thái văn "chưa kịp" thành thơ hoặc "tưởng" thơ mà...vẫn là văn (!). Nói cách khác, thơ cóc là văn trần thuật-tả thực "đã được tỉa tót", về một hiện tượng-sự việc nhàm chán, tầm thường, "ai cũng biết tỏng" nào đó, viết theo hình thức của thơ, gọi ép là thơ (chứ không phải thơ!).       -Vậy, có văn cóc không?       -Cuối cùng: văn chương là gì? Phải chăng là tinh hoa của chữ viết?