Ngày 11-3-1948, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang ở giai đoạn rất gay go, quyết liệt; từ chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ đã viết thư trả lời đồng chí Hoàng Mai, Giám đốc Công an Khu XII (1), cùng việc góp ý với Báo Bạn Dân (Nội san của Công an Khu XII) và động viên, khen ngợi, khích lệ tinh thần cán bộ, chiến sĩ, trong thư Bác đã căn dặn: “Công an của ta là Công an nhân dân, vì dân mà phục vụ và dựa vào nhân dân mà làm việc. Nhân dân ta có hàng chục triệu người, có hàng mấy chục triệu tai mắt, tay, chân. Nếu biết dựa vào nhân dân thì việc gì cũng xong”. Đặc biệt, Người chỉ dạy: “Tư cách người Công an cách mệnh là:
Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, chính.
Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ.
Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành.
Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép.
Đối với công việc, phải tận tụy.
Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo.
Nói tóm lại là những đạo đức và tư cách mà người công an cách mệnh phải có, phải giữ cho đúng” (2).
Sáu điều Bác Hồ dạy CAND là sự tổng hợp biện chứng của nhiều yếu tố, nhiều phẩm chất của người công an cách mạng, đặt trong ba mối quan hệ cơ bản nhất của mỗi cán bộ, chiến sĩ công an, đó là quan hệ nội tâm, nội tại bên trong (đối với tự mình); quan hệ bên ngoài (đối với đồng sự, đối với Chính phủ, đối với nhân dân, đối với địch); quan hệ công việc (những việc mình cần làm, được làm, phải làm theo bổn phận, trách nhiệm theo phân công...). Tư cách người công an được xác định trong Sáu điều dạy của Bác tạo thành phẩm chất của người công an cách mạng, thống nhất về bản chất với tư cách của một người cách mạng, người đảng viên cộng sản; đồng thời, có những điểm riêng, xuất phát từ đặc thù của công tác công an và người làm công tác công an. Tư cách đó còn là sự thống nhất, kết hợp nhuần nhuyễn, không tách rời giữa đức và tài - những biểu hiện rõ nét về phẩm chất chính trị, tư cách đạo đức, năng lực phải có của người công an cách mạng; trong đó “đức” là gốc, là cơ sở, “tài” là trình độ, năng lực để hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt nhất, có hiệu quả nhất.
Sáu điều Bác Hồ dạy CAND có nội dung hết sức sâu sắc, nhưng thật khái quát, súc tích, thâu tóm được những gì là tinh hoa, cốt yếu nhất trong tiếng nói của quần chúng để có cách truyền đạt gần gũi và hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, chiến sĩ công an tiếp nhận, hình thành tư duy, cách ứng xử phù hợp trong công tác, chiến đấu. Trong đó, mỗi lời dạy là một sự gợi mở, kích thích ý thức tự giác, tinh thần cách mạng, đồng thời cũng là sự răn dạy đối với cán bộ, chiến sĩ công an.
Không chỉ kết hợp giữa yếu tố truyền thống dân tộc với yếu tố thời đại, Sáu điều Bác Hồ dạy CAND còn hàm chứa, hình thành, giữ gìn, khẳng định tính Đảng, tính giai cấp, tính nhân dân của CAND Việt Nam, góp phần quan trọng hình thành nên phong cách, bản lĩnh, văn hóa của người công an cách mạng. Chính vì lẽ đó, trong suốt 70 năm qua, kể từ khi bức thư lịch sử này của Bác Hồ đến với Công an Khu XII, Sáu điều dạy của Người đã lan tỏa nhanh chóng, sâu rộng, trở thành định hướng chỉ đạo công tác, chiến đấu, xây dựng và trưởng thành của lực lượng CAND. Học tập, làm theo Sáu điều dạy của Bác, CAND Việt Nam đã góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta lập nên những chiến công hiển hách trong đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Đã xuất hiện nhiều tấm gương sáng của cán bộ, chiến sĩ CAND phấn đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, vì bình yên cuộc sống và hạnh phúc của nhân dân, trở thành biểu tượng cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng thời đại Hồ Chí Minh.
Thực tiễn thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy CAND cho thấy, quán triệt, làm theo những chỉ dạy của Người luôn là điều kiện bảo đảm có tính tiên quyết cho thành công trong công tác, chiến đấu và xây dựng lực lượng CAND. Đây chính là minh chứng, là lời khẳng định đặc biệt sâu sắc cho chân lý: Sáu điều Bác Hồ dạy CAND đã, đang và sẽ mãi là di sản tinh thần quý báu, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động, công tác, chiến đấu và chiến thắng của lực lượng CAND anh hùng.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả to lớn đã đạt được, khi soi chiếu vào Sáu điều Bác Hồ dạy CAND, có thể thấy, hiện nay lực lượng CAND cũng còn những vấn đề cần phải quan tâm, chấn chỉnh, khắc phục. Đó là, công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng CAND ở một số đơn vị địa phương còn bộc lộ hạn chế, chưa đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn. Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ có tư tưởng trung bình chủ nghĩa, né tránh, ngại khó, ngại khổ, chưa thực sự trọng dân, gần dân, vì nhân dân phục vụ, kén việc, chọn vị trí công tác, ý thức tổ chức kỷ luật kém, đạo đức, lối sống sa sút, thoái hóa, biến chất, thái độ cửa quyền, hách dịch, gây phiền hà cho nhân dân; có những cá nhân vi phạm pháp luật phải xử lý kỷ luật, thậm chí phải truy cứu trách nhiệm hình sự, ảnh hưởng đến uy tín, danh dự, hình ảnh và truyền thống của CAND, đến niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Một trong những nguyên nhân quan trọng của tình trạng này là do Công an các đơn vị, địa phương, nơi có vụ, việc xảy ra chưa nhận thức, quan tâm đầy đủ đến công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng; các cán bộ, chiến sĩ có khuyết điểm chưa thật sự thường xuyên tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống theo Sáu điều Bác Hồ dạy, chưa khép mình vào khuôn khổ kỷ luật của Đảng, của lực lượng, chưa thượng tôn Hiến pháp, pháp luật, thiếu tự trọng, tự tôn nghề nghiệp. Như vậy, nhanh chóng khắc phục những thiếu sót, khuyết điểm nêu trên đang là một yêu cầu có tính cấp bách đặt ra cho lực lượng CAND.
Trong giai đoạn mới, công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, bên cạnh những thời cơ, vận hội, phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Tình hình thế giới, khu vực có xu hướng chủ đạo là hợp tác, phát triển nhưng cũng đan xen nhiều diễn biến phức tạp về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, chủ quyền, lãnh thổ. Ở trong nước, các thế lực thù địch luôn tận dụng những điều kiện khách quan, những sơ hở, thiếu sót của các cơ quan quản lý, vi phạm pháp luật và sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức để kích động, chống phá bằng những thủ đoạn mới, tinh vi, xảo quyệt, nhưng cũng rất manh động, nguy hiểm. Bên cạnh đó, tác động khắc nghiệt từ mặt trái của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa đã làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhân dân và thanh niên hình thành lối sống thực dụng, vị kỷ, phai nhạt lý tưởng, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” ảnh hưởng tới sức mạnh và hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, trong đó có LLVT nhân dân.
Trong bối cảnh tình hình đó, để hoàn thành trọng trách mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, lực lượng CAND cần phối hợp chặt chẽ với Quân đội nhân dân (QĐND), với các ban, bộ, ngành, cấp ủy, chính quyền các cấp, gắn bó mật thiết với nhân dân, có bước chuyển mình hơn nữa; phát huy truyền thống anh hùng cách mạng vẻ vang, không ngừng xây dựng lực lượng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, chính quy, hiện đại. Mỗi cấp ủy Đảng, lãnh đạo Công an các đơn vị, địa phương và mỗi cán bộ, chiến sĩ CAND phải tiếp tục tiên phong, gương mẫu đi đầu trong quán triệt thực hiện các nghị quyết của Đảng về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng LLVT nhân dân, trong đó có CAND; đẩy mạnh việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Sáu điều Bác Hồ dạy CAND. Cán bộ, chiến sĩ CAND phải là hình mẫu tiêu biểu về lòng trung thành vô hạn với Đảng, Nhà nước, Tổ quốc và nhân dân; về đạo đức, lối sống trong xã hội; về ý thức thượng tôn pháp luật; là hạt nhân xây dựng xã hội an ninh, an toàn, lành mạnh, “là đội quân tiên phong, gương mẫu, trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân; không ngừng rèn luyện phẩm chất đạo đức, nâng cao năng lực công tác, ra sức giữ gìn, bảo vệ uy tín, sức mạnh của Đảng, bảo vệ cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân” (3).
Lực lượng CAND vô cùng biết ơn Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổ chức, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện để CAND thực sự là một trong những LLVT cách mạng, trưởng thành lớn mạnh như hôm nay. CAND vinh dự và tự hào có Sáu điều Bác Hồ dạy. Những lời chỉ dạy đó của Người cùng với sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, quản lý, chỉ đạo của Nhà nước, sự yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ của nhân dân, sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành, chính quyền các cấp, sự phối hợp, hiệp đồng chiến đấu của các LLVT nhân dân, đặc biệt là QĐND, sự giúp đỡ chí tình của bạn bè quốc tế đã giúp cho CAND Việt Nam trong các giai đoạn cách mạng, trong mọi hoàn cảnh, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công tác, chiến đấu, thực sự là đội ngũ của những người chỉ biết còn Đảng thì còn mình.
Kỷ niệm 70 năm CAND thực hiện học tập, làm theo Sáu điều Bác Hồ dạy (11-3-1948 - 11-3-2018) và hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc (11-6-1948 - 11-6-2018), lực lượng CAND hôm nay càng nhận thức sâu sắc hơn bao giờ hết, việc học tập, làm theo Sáu lời dạy của Bác vừa là động lực, vừa là phương châm, điều kiện để CAND giữ vững bản chất giai cấp, cách mạng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ nòng cốt bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong tình hình mới. Theo đó, Công an các đơn vị, địa phương và mỗi cán bộ, chiến sĩ công an cần nhận thức đầy đủ, sâu sắc về giá trị thời đại, tính chân lý, cách mạng, tính tất yếu của Sáu điều Bác Hồ dạy CAND trong giai đoạn hiện nay; quán triệt và thực hiện Sáu điều dạy của Bác đáp ứng cả yêu cầu tự bảo vệ và bảo vệ của CAND. Trên cơ sở đó hình thành trong cán bộ, chiến sĩ CAND - ngay từ khi bắt đầu tham gia lực lượng và trong suốt sự nghiệp - nhu cầu, ý thức tự giác, thường xuyên nghiên cứu, học tập, làm theo Sáu điều Bác Hồ dạy CAND từ trong tâm thức, tình cảm, với động cơ trong sáng, không ngừng hoàn thiện mình để phụng sự Đảng, Nhà nước được nhiều hơn, gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân tin yêu, phục vụ nhân dân tốt hơn; hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công tác, chiến đấu trên mặt trận bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Không chỉ tổ chức quán triệt, nêu gương việc thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy trong toàn lực lượng CAND mà còn cần có thêm các hình thức, biện pháp tuyên truyền phù hợp, để động viên cán bộ, đảng viên và nhân dân, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đồng thời, tăng cường khả năng giám sát của xã hội, của dư luận, nhân dân và các cơ quan, tổ chức đối với lực lượng CAND trong việc thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy.
Cấp ủy, lãnh đạo Công an các đơn vị, địa phương, các tổ chức quần chúng trong CAND cần đặc biệt chú trọng việc học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy CAND gắn với quán triệt, học tập, thực hiện Nghị quyết T.Ư 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, cùng Chỉ thị số 05/CT-TW ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động “Xây dựng phong cách người CAND bản lĩnh, nhân văn vì nhân dân phục vụ”. Chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý có hiệu quả những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, tình trạng suy thoái đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, tham nhũng, xa dân, vô cảm với nhân dân. Xây dựng môi trường công tác, chiến đấu kỷ cương, kỷ luật, văn hóa, tạo điều kiện cho mỗi cán bộ, chiến sĩ tự tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao kiến thức lý luận chính trị, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, pháp luật, đối ngoại, xây dựng người Công an Việt Nam phát triển toàn diện, đẹp trong lòng nhân dân và bạn bè quốc tế.
Để việc quán triệt, học tập và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về CAND, về “Tư cách người Công an cách mệnh”, Sáu điều Bác Hồ dạy CAND có hiệu quả cao hơn nữa, đòi hỏi các cơ quan nghiên cứu, các học viện, nhà trường CAND cần tích cực, chủ động phối hợp các nhà khoa học trong và ngoài lực lượng CAND, cơ quan quản lý giáo dục thực hiện biên soạn giáo trình, tài liệu học tập, đưa vào chương trình giảng dạy cho các loại hình đào tạo, bồi dưỡng trong CAND cũng như cho việc bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh nói chung, một học phần, môn học: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về CAND” với cốt lõi là Tư cách người Công an cách mạng, Sáu điều Bác Hồ dạy CAND. Tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, phát triển lý luận tư tưởng Hồ Chí Minh về CAND trong tình hình hiện nay, coi đây là một hướng ưu tiên trong nghiên cứu lý luận chính trị CAND. Cùng với đó, mỗi cán bộ, chiến sĩ CAND cần thật sự xứng đáng là người chiến sĩ tiên phong trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, dân vận của Đảng, tăng cường công tác đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, luận điệu xuyên tạc, bảo vệ nền tảng học thuyết Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
(1) Trụ sở Công an khu XII đặt tại Chùa Tứ Giáp ở xã Nhã Nam thuộc huyện Yên Thế (nay là huyện Tân Yên), tỉnh Bắc Giang.
(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, H. 1995; tr. 406-407.
(3) Phát biểu chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 73, Hà Nội ngày 15, 16-1-2018.