8h20 hôm nay, sau nửa tháng xét xử, TAND Hà Nội đã ra phán quyết với 8 người bị cáo buộc kinh doanh trái phép, cố ý làm trái gây thất thoát hàng chục nghìn tỷ đồng.

Mở đầu phần tuyên án, thẩm phán Nguyễn Hữu Chính (Phó chánh án TAND Hà Nội) thay mặt HĐXX tóm tắt lại nội dung vụ án. Bị cáo đầu vụ Nguyễn Đức Kiên (Bầu Kiên, cựu phó chủ tịch HĐQT Ngân hàng ACB) nghe luận tội với thái độ bình tĩnh, thi thoảng cười mỉm.

Sau hơn nửa tiếng đứng nghe bản án, trong 7 bị cáo xin ngồi, riêng cựu tổng giám đốc ACB Lý Xuân Hải vẫn đứng.

Theo tòa, ngày 15/5/2007 đến 3/8/2008, Nguyễn Đức Kiên thông qua 6 công ty do mình làm chủ tịch HĐQT hoặc chủ tịch hội đồng thành viên để tổ chức hoạt động kinh doanh cổ phần, cổ phiếu và kinh doanh vàng trái quy định với tổng số tiền gần 21.500 tỷ đồng.

Cũng thông qua một trong các công ty này, ông Kiên bị cáo buộc trốn thuế hơn 25 tỷ đồng trong thương vụ kinh doanh giá vàng trên tài khoản ngoài lãnh thổ Việt Nam với ngân hàng ACB. Ông Kiên còn bị truy tố đã lừa đảo bán 20 triệu cổ phần của Công ty thép Hoà Phát (đã thế chấp tại ngân hàng) cho Công ty TNHH Một thành viên thép Hoà Phát, chiếm đoạt 264 tỷ đồng.

Theo cáo buộc, bị cáo Kiên còn cùng cựu tổng giám đốc Lý Xuân Hải, 3 cựu phó chủ tịch HĐQT ACB là Lê Vũ Kỳ, Trịnh Kim Quang, Phạm Trung Cang, cựu phó tổng giám đốc Huỳnh Quang Tuấn thống nhất uỷ thác cho các cá nhân gửi tiền tại các tổ chức tín dụng. Trong số này có 718 tỷ đồng vào Vietinbank và đã bị Huỳnh Thị Huyền Như (nguyên quyền Trưởng phòng giao dịch Điện Biên Phủ, Vietinbank TP HCM) chiếm đoạt.

Ngoài ra, với hành vi thống nhất, ban hành chủ trương mua cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, các sếp của ACB còn bị cáo buộc đã ra chủ trương đầu tư cổ phiếu ngân hàng ACB trái quy định của nhà nước, gây thiệt hại gần 688 tỷ đồng.

9h40, khép lại phần đọc nội dung vụ án, chủ tọa nêu lại quan điểm của luật sư Bầu Kiên cho rằng thân chủ không phạm tội Kinh doanh trái phép, việc góp vốn là hoạt động đầu tư theo quy định của luật doanh nghiệp, không phải là kinh doanh tài chính như cáo trạng nêu. Còn việc kinh doanh vàng là kinh doanh vàng phái sinh, vàng trạng thái (sản phẩm bình thường) nên không phạm tội.

Về cáo buộc 6 cựu quan chức ACB đã ủy thác cho nhân viên gửi tiền vào Vietinbank khiến bị Huyền Như chiếm đoạt, theo quan điểm của luật sư, việc này "không trái quy định tại luật các tổ chức tín dụng năm 1997". Ngày 1/1/2011, luật này mới có hiệu lực nên Bầu Kiên và đồng phạm không làm trái. Việc chiếm đoạt 718 tỷ đồng theo các luật sư là do lỗi của Vietinbank nên phải trả lại ACB số tiền này.

Về việc đầu tư cổ phiếu, các luật sư cho rằng, không có sai phạm trong chủ trương này của các thành viên HĐQT ngân hàng ACB.

Bản án cũng cho biết, tại tòa, Vietinbank không thừa nhận có sai phạm trong quá trình nhận tiền do các nhân viên của ACB gửi. Vietinbank cho rằng các nhân viên trên không thực hiện đầy đủ các quy định về việc gửi tiền dẫn đến việc Huyền Như chiếm đoạt tiền. Vì thế, Vietinbank không có trách nhiệm gì về số tiền trên...

Tuy nhiên, HĐXX nhận định, Nguyễn Đức Kiên thông qua 6 công ty đã kinh doanh không đúng đăng ký hơn 21.400 tỷ đồng. Các công ty này không có giấy chứng nhận kinh doanh cổ phần, cổ phiếu, thực tế không có hoạt động kinh doanh gì khác ngoài lĩnh vực này. Điều đó cho thấy, mục đích lập các công ty trên Bầu Kiên chủ yếu kinh doanh cổ phần, cổ phiếu. Hành vi kinh doanh của bị cáo Kiên núp dưới hình thức mua cổ phần, cổ phiếu, thoả mãn đầy đủ dấu hiệu kinh doanh trái phép. Qua đây, việc phát hành cổ phiếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật, có sự giúp sức của Ngân hàng Vietbank và Kienlongbank. Tòa đề nghị cơ quan điều tra làm rõ việc này, nếu có dấu hiệu vi phạm thì xử lý.

Về hoạt động kinh doanh vàng, HĐXX cho rằng Công ty Thiên Nam (một trong 6 công ty trên) không đăng ký kinh doanh "mặt hàng" này. Ngoài kinh doanh giá vàng qua tài khoản nước ngoài, Thiên Nam còn kinh doanh vàng trong nước với ngân hàng ACB.

Tại toà, đại diện Ngân hàng nhà nước cho rằng việc kinh doanh vàng phải chịu sự quy định của nhà nước. Kinh doanh vàng nói chung đều phải đăng ký. Theo biên bản thỏa thuận của HĐQT, Công ty Thiên Nam đã uỷ quyền cho Bầu Kiên đặt lệnh trên hệ thống ghi âm của Ngân hàng ACB. Điều đó cho thấy, việc thực hiện ký các lệnh của giám đốc Thiên Nam Lê Quang Trung chỉ là hình thức, Bầu Kiên mới là người quyết định. Cho nên, việc bị cáo Kiên cho rằng ông Trung phải chịu trách nhiệm là không có căn cứ.

HĐXX cho rằng bị cáo Kiên không thành khẩn khai báo nên cần có bản án nghiêm khắc về hành vi này.

Về hành vi trốn thuế, theo tòa, Công ty B&B do Bầu Kiên làm chủ tịch đã ký hợp đồng hợp tác đầu tư tài chính với ACB thực hiện giao dịch tài chính để kinh doanh giá vàng ngoài lãnh thổ Việt Nam. Trong năm 2009-2010, B&B kinh doanh có lãi, trong đó có cả kinh doanh vàng trạng thái có lãi nhưng không kê khai. Kết luận của Bộ Tài chính cho thấy, thuế thu nhập phát sinh mà B&B phải nộp là hơn 25 tỷ đồng. Từ sự phân tích trên, HĐXX nhận thấy bầu Kiên đã trốn thuế 25 tỷ đồng theo đúng truy tố của VKSND Tối cao. Hậu quả gây ra đến nay chưa khắc phục, cần phạt gấp 3 lần số thuế đã trốn là hơn 75 tỷ đồng, sung công quỹ nhà nước.

Về hành vi lừa đảo của Bầu Kiên, tòa nhận thấy, theo tài liệu và lời khai của ông Trần Đình Long (Chủ tịch tập đoàn Hòa Phát) và Trần Tuấn Dương (Tổng giám đốc Thép Hòa Phát), hai người tham gia thoả thuận với Bầu Kiên, khi đàm phán, hai ông này không biết 20 triệu cổ phần của Thép Hòa Phát mua của ACBI đang được thế chấp tại ACB.

Bầu Kiên khai không có ý thức lừa đảo chiếm đoạt số tiền 246 tỷ đồng bán cổ phiếu trên cho phía Hòa Phát. Thực tế bị cáo hoán đổi cổ phần khác cho ACB. Qua các lời khai, tài liệu, tòa xác định, Công ty TNHH một thành viên Thép Hoà Phát đã chuyển 264 tỷ đồng cho ACBI. Trong khi đó, khi nhận tiền, Chủ tịch HĐQT ACBI là bị cáo Kiên không có bất cứ hành vi nào về việc đề nghị giải chấp số cổ phần này. "Điều đó cho thấy ý thức chiếm đoạt của bị cáo", bản án nhận định. HĐXX cho rằng bị cáo Kiên không thành khẩn nên đề nghị có hình phạt nghiêm khắc, phạt bổ sung 100 triệu đồng sung công quỹ nhà nước.

Về hành vi cố ý làm trái của bị cáo Kiên, HĐXX cho rằng căn cứ biên bản làm việc giữa thanh tra Ngân hàng nhà nước và ACB, xác định việc HĐQT ACB ra nghị quyết đồng ý uỷ thác cho nhân viên gửi tiền là "hoàn toàn sai".

Dù Vietinbank hay Huyền Như phải chịu trách nhiệm số tiền trên thì ACB vẫn chưa thu hồi được. Hành vi của các bị cáo đã dẫn đến hậu quả mất 718 tỷ đồng nên HĐXX nhận thấy các bị cáo Kiên, Quang, Kỳ, Hải, Cang, Tuấn.. có đủ dấu hiệu phạm tội Cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng. Về trách nhiệm dân sự, 718 tỷ đồng đã được giải quyết trong vụ án Huyền Như nên không giải quyết trong vụ án này.

Theo HĐXX, vụ án này Huỳnh Thị Bảo Ngọc (Phó phòng quản lý quỹ Ngân hàng ACB) là người trực tiếp liên hệ với Huyền Như về việc gửi tiền, thoả thuận lãi suất vượt trần, tạo điều kiện cho Huyền Như chiếm đoạt. Việc Huyền Như chiếm đoạt trót lọt có sự giúp sức của người này nên cần khởi tố về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Đánh giá hành vi cố ý làm trái của 6 cựu quan chức ACB trong việc mua cổ phiếu, HĐXX cho biết theo quy định công ty sở hữu 50% cổ phần của một công ty khác thì không được đầu tư mua cổ phiếu. Bản chất Công ty ACBS (Công ty chứng khoán ACB) do ACB sở hữu 100% cổ phiếu. Vì muốn mua cổ phiếu của chính mình, để lách luật, ACB cho Vietbank, KienLongbank vay rồi hai ngân hàng này cho ACI và ACI Hà Nội vay. Điều này cho thấy ACB không thể chuyển trực tiếp tiền sang ACBS mà phải qua trung gian là hai ngân hàng (dưới hình thức mua trái phiếu của ACI và ACI Hà Nội), như vậy "tiền của ACB vẫn là của ACB".

Qua lời khai của những người liên quan khác, tòa thấy có cơ sở xác định việc mua cổ phiếu trên là trái quy định. Toàn bộ việc mua trái phiếu ACI, ACI Hà Nội được mã hoá dưới hình thức hoạt động liên ngân hàng. HĐXX cho rằng đủ cơ sở xác định việc thống nhất ban hành chủ trương đầu tư mua chứng khoán của các thành viên HĐQT ACB đã gây thiệt hại gần 688 tỷ đồng.

Theo HĐXX, Bầu Kiên với tư cách phó chủ tịch Hội đồng sáng lập  giữ vai trò quan trọng trong việc ra các nghị quyết, thực hiện chủ trương đầu tư cổ phiếu. Ông này tuy không còn không tham gia HĐQT nhưng là cổ đông lớn nên có ảnh hưởng lớn tới các quyết định, nghị quyết của ACB.

11h40, HĐXX xác định bị cáo Kiên giữ vai trò quan trọng, chủ mưu, không khai báo thành khẩn.

Bị cáo Lý Xuân Hải có vai trò sau bị cáo Kiên nhưng cao hơn những đồng phạm khác. Ông Hải bị xác định là người điều hành uỷ thác cho nhân viên gửi tiền, tham gia chủ trương mua cổ phiếu... Theo tòa, hai bị cáo này cần áp dụng tình tiết tăng nặng hình phạt. Tiếp tục kê biên các tài sản của bị cáo Kiên tại TP HCM. Các bị cáo còn lại được xem xét giảm nhẹ hình phạt.

Theo đó, ông Kiên bị phạt 20 tháng tù về tội Kinh doanh trái phép, 6 năm 6 tháng về tội Trốn thuế, 20 năm về tội Lừa đảo, 18 năm do Cố ý làm trái. Tổng hợp hình phạt bị cáo phải chấp hành là 30 năm; nộp phạt bổ sung 75 tỷ do trốn thuế và 100 triệu đồng về hành vi lừa đảo.

Bị cáo Trần Ngọc Thanh (giám đốc ACBI) lĩnh 5 năm 6 tháng tù về tội Lừa đảo, bị cáo Nguyễn Thị Hải Yến (kế toán ACBI) nhận 5 năm.

Đồng tội danh Cố ý làm trái, cựu tổng giám đốc ACB Lý Xuân Hải lĩnh 8 năm tù; bị cáo Lê Vũ Kỳ án 5 năm, Trịnh Kim Quang lĩnh 4 năm, Phạm Trung Cang án 3 năm tù, Huỳnh Quang Tuấn chịu hình phạt 2 năm.

Tòa kiến nghị qua vụ án, Ngân hàng nhà nước cần rà soát lại các văn bản, bổ sung các văn bản nhằm tháo gỡ những vướng mắc, hướng dẫn kịp thời chủ trương cho các ngân hàng. Bộ Kế hoạch & đầu tư cũng cần rà soát các văn bản pháp luật.

TAND Hà Nội tuyên bố khởi tố vụ án "kinh doanh trái phép tại ngân hàng ACB và Vietbank" và khởi tố vụ án "đồng phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản với Huỳnh Thị Huyền Như của Huỳnh Thị Bảo Ngọc".

Sau khi tòa tuyên án, các bị cáo nhanh chóng bị áp giải ra xe đi về trại giam. Một số người thân của họ đã bật khóc khi rời phòng xử.

Việt Dũng