HIỆN THỰC KỲ ẢO 62
(ĐC sưu tầm trên NET)
Stonehenge
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tọa độ: 51°10′44,85″B, 1°49′34,13″T
Stonehenge là một công trình tượng đài cự thạch
thời kỳ đồ đá mới và
thời kỳ đồ đồng gần
Amesbury ở
Anh, thuộc hạt
Wiltshire, 13 km về phía bắc
Salisbury. Tọa độ địa lý 51°10′44,85″N, 1°49′35,13″W
[1]. Công trình này bao gồm các công sự bằng đất bao quanh một vòng đá, là một trong những địa điểm
tiền sử nổi tiếng thế giới. Các nhà khảo cổ cho rằng các cột đá này được dựng lên từ khoảng 2500-2000 trước
Công nguyên dù các vòng đất xung quanh được xây dựng sớm hơn, khoảng 3100 năm trước Công nguyên.
Khu vực này và khu vực xung quanh đã được
UNESCO công nhận là
Di sản thế giới năm 1986.
Từ nguyên học
Từ điển tiếng Anh Oxford trích từ bảng chú giải thuật ngữ cổ của
Elfric từ thế kỉ thứ 10, henge-cliff có nghĩa là "vách đứng", một hòn đá
treo hoặc hỗ trợ, mặc dù Stanheng (không xa so với Salis bury) được
công nhận bởi nhà văn từ thế kỉ 11 là "những hòn đá bổ sung".
William Stukeley vào năm 1740 cho biết, "Những tảng đá rủ xuống bây giờ gọi là những khớp nối ở
Yorshire...Tôi không nghi ngờ gì, Stonhenge ở
Saxon có ý nghĩa là các hòn đá treo."
Stonehenge Complete của
Christopher Chippindale
cho biết sự bắt nguồn của cái tên Stonehenge là từ một từ ngữ tiếng Anh
cổ stān có nghĩa là "đá", và henge có nghĩa là "bản lề" (vì các thanh
dầm cửa đá bản lề trên đá thẳng đứng) hoặc hen(c)en có nghĩa là "treo"
hoặc "giá treo cổ" hoặc "nhạc cụ của tra tấn". Giống kiến trúc gồm các
tảng đá dựng đứng của Stonhenge, giá treo cổ thời trung cổ bao gồm 2 trụ
đứng với một thanh ngang, thay vì chữ L ngược quen thuộc ngày nay.
Phần chia các "khớp nối" đã cho biết của nó cho một lớp các di tích
được biết đến như các khớp nối. Các nhà khảo cổ học xác định các khớp
nối như những nền đất bao gồm một hình tròn được rào lại cùng một rãnh
bên trong. Như thường có trong thuật ngữ khảo cổ học, đây là một di
tích, và Stonehenge không thực sự là một khớp nối như cái đê bên trong
cái rãnh của nó. Tuy là đương đại với những khớp nối từ thời đồ đá thật
và vòng tròn đá, Stonehenge không điển hình trong nhiều cách - ví dụ,
cao hơn 24m,, kiến trúc gồm 2 thanh đá dựng đỡ một thanh đá nằm ngang
còn tồn tại của nó hỗ trợ thanh dầm cửa tổ chức tại địa điểm với lỗ mông
và khớp, làm cho nó trở nên độc đáo.
Lịch sử
Bản đồ của Stonehenge vào năm 2004
Mike Parker Pearson, lãnh đạo của dự án Riverside Stonehenge, nhấn
mạnh rằng Stonehenge dường như đã có liên quan tới các ngôi mộ ngay từ
khi nó xuất hiện:
"Stonehenge là nơi chôn cất ngay từ khi xuất hiện cho tới thời kì huy
hoàng của nó vào khoảng giữa thiên niên kỉ thứ 3 trước công nguyên.
Hoạt động hoả táng bắt đầu từ thời kì khối sa thạch của Stonehenge chỉ
là một trong nhiều cách sử dụng của tượng đài giai đoạn sau này và chứng
minh rằng nó vẫn là lãnh thổ của người chết."
Sự tiến triển của Stonehenge trong nhiều giai đoạn xây dựng kéo dài
trong ít nhất 1500 năm. Có những bằng chứng của việc xây dựng quy mô lớn
trong và xung quanh tượng đài rằng có lẽ kéo dài thời gian của khu cảnh
quan tới 6500 năm.
Nhiều nhà học giả tin rằng Stonhenge đã từng được hoàn thành như một
tượng đài tráng lệ. Điều này không thể được chứng minh bởi một nửa số đá
đã bị mất tích, và nhiều lỗ đặt đá chưa bao giờ được tìm thấy. Tìm hiểu
và những hiểu biết của các giai đoạn khác nhau của hoạt động phức tạp
là do sự xáo trộn của tự nhiên từ ảnh hưởng của thời kì cận băng hà và
động vật đào bới. Giai đoạn hiện đại với các nhà khảo cổ thường đồng ý
với điều này.
Trước khi hoàn thành (trước năm 8000 trước công nguyên)
Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy bốn, hoặc có thể là 5 lỗ trụ có từ
thời kì đồ đá giữa (một cái có thể đã bị một cây che), được cho là vào
khoảng năm 8000 trước công nguyên, dưới một nơi đỗ xe du lịch hiện đại.
Những cột trụ này được dựng nên quanh một cây thông có đường kính 0,75m
được dựng lên và cuối cùng bị mục nát. 3 trong số các cột trụ được xếp
theo phía đông-tây mà có thể là có ý nghĩa nghi lễ; không đường song
song nào được biết tới ở Anh vào thời điểm đó nhưng cũng giống như ở
Scandinavi.
Salisbury Plain sau đó vẫn còn rừng nhưng khoảng 4000 năm sau, vào giai đoạn đầu của thời kì đồ đá mới, con người xây một bờ đắp cao ở
Robin Hood's Ball
và những gò đất là các ngôi mộ dài ở xung quanh. Trong khoảng năm 3500
trước công nguyên, một tượng đài với kiến trúc bằng đất với hai tường
thành xung quanh được xây với độ cao 700m về phía bắc như là những người
nông dân đầu tiên bắt đầu dọn sạch cây và phát triển khu vực.
Stonehenge 1 (khoảng năm 3100 trước công nguyên)
Tượng đài đầu tiên bao gồm một ụ đất hình tròn và một rãnh rào xung quanh được làm từ cuối
kỉ phấn trắng,
có đường kính khoảng 110m, cùng một lối vào rộng theo hướng đông bắc và
một cái nhỏ hơn ở phía nam. Nó nằm trên một bãi cỏ rộng và dốc. Những
người xây dựng đã đặt xương của bò và hươu ở dưới rãnh này, ũng như một
số viên đá lửa để làm việc. Những người chôn chúng đã đôi lúc phải chăm
sóc chúng trước khi chôn. Cái rãnh được kéo dài nhưng cũng bị đào ở một
số chỗ. Các phần được đào lên từ cái rãnh được chồng lên thành ụ đất.
Giai đoạn đầu được dự báo vào khoảng năm 3100 trước công nguyên, sau đó
cái rãnh bắt đầu bị chèn lên. Trong cạnh bên ngoài của khu vực bao quanh
có một vòng tròn với 56 lỗ, mỗi lỗ có đường kính khoảng 1m, được biết
đến là lỗ Aubrey sau khi
John Aubrey,
sau khi nhà sưu tầm đồ cổ vào thế kỉ 17 này được cho là người đầu tiên
phát hiện ra chúng. Các lỗ có thể có chứa các thanh gỗ tạo thành một
vòng tròn gỗ, mặc dù chưa có bằng chứng khai quật của chúng. Một cuộc
khai quật gần đây cho thấy rằng những chiếc hố Aubrey ban đầu được dùng
để dựng nên một vòng tròn
đá xanh.
Nếu đúng như vậy, nó có thể là nơi sớm nhất được biết đến cấu trúc đá
sớm nhất tại nơi này trong khoảng 500 năm. Một ụ đất nhỏ bên ngoài rãnh
cũng có thể có trong thời kì này.
Stonehenge 2 (khoảng năm 3000 trước công nguyên)
Bằng chứng của giai đoạn 2 không còn tồn tại. Những chiếc lỗ trụ có
vào đầu thiên niên kỉ thứ 3 trước công nguyên gợi ý rằng một số cấu trúc
gỗ đã được xây bao quanh suốt thời kì này. Các thanh gỗ được đặt ở cửa
vào phía đông bắc, và một số cột trụ song song hướng vào trong cửa vào
phía Nam. Những lỗ trụ nhỏ hơn các lỗ Aubrey, chỉ có đường kính khoảng
0,4m, và ít được đặt hơn nhiều. Các ụ đất được giảm chiều cao một cách
có chủ đích và các rãnh tiếp tục bị chèn. Ít nhất 25 lỗ Aubrey được biết
là có chứa sau đó, việc xâm nhập và hoả táng bắt đầu diễn ra 2 thể kỉ
sau khi kì quan này được dựng nên. Có vẻ như bất kì chức năng ban đầu
nào của ác lỗ đều được thay thế để trở thành nơi chôn cất vào giai đoạn
2. Hơn 30 cuộc hoả táng được diễn ra ở rãnh xung quanh và một số khác ở
các điểm khác của khu vực, chủ yếu ở nửa phía đông. Stonehenge nên được
hiểu là có chức năng như một nơi để hoả táng vào thời kì này, nơi được
biết đến hoả táng sớm nhất trong các quần đảo ở Anh. Xương của những
người chưa được hoả táng cũng được tìm thấy tại các rãnh bị lấp đầy.
Những bằng chứng có được từ các đồ gốm từ cuối thời kì đồ đá đã được tìm
thấy đều có sự liên quan với thời kì này.
Stonehenge 3 thời kì I (khoảng năm 2600 TCN)
Stonehenge từ heelstone vào năm 2007 với 'khối đá Slaughter' ở cận cảnh
Các nhà khảo cổ học đã chỉ ra rằng vào khoảng năm 2600 TCN, các nhà
xây dựng đã thích dùng gỗ hơn là đá và đào 2 mảng đồng tâm của lỗ (lỗ Q
và lỗ R) ở trung tâm của khu vực. Các lỗ cắm đá chỉ có 1 phần được biết
(vì thế bằng chứng hiện nay đôi khi được miêu tả như hình thành "hình
lưỡi liềm"); tuy nhiên, họ có thể vẫn còn một vòng đôi. Các lỗ thể hiện
80 tảng đá đứng (thể hiện màu xanh trên bản đồ), chỉ 43 trong số chúng
vẫn còn tới ngày nay. Những tảng đá xanh (một số được làm từ
dolerit, một loại đá lửa), được nhiều người nghĩ tới vào thế kỉ 20 là được chuyển bởi con ngừoi từ
Preseli Hills, cách thành phố ngày nay là
Pembrokeshire ở
Wales
250 km. Một lí thuyết gần đây cũng được ủng hộ, đó là chúng được mang
tới gần khu vực hơn nhiều từ những mảng băng trôi. Những khối đá đứng
khác cũng từng là những khối sa thạch nhỏ, về sau được dùng làm rầm đỡ.
Những khối đá nặng gần 4 tấn này bao gồm phần lấn là dolerite]] từ kỉ
Ordovician nhưng bao gồm những chất khác như là
riolit,
đá tạo thành từ tro núi lửa và tro tàn đá vôi; tổng cộng có khoảng 20
loại đá khác nhau có ở đây. Mỗi khối đá cao khoảng 2m, sâu từ 1m tới
1,5m và dày khoảng 0,8m. Đây là những thứ được biết đến như đá thời, gần
như chắc chắn là bắt nguồn từ hoặc
Carmarthenshire hoặc
Brecon Beacons và có thể đã đứng như một khối đá đơn lẻ rộng.
Bản đồ của kiến trúc đá trung tâm ngày nay. Sau Johnson vào năm 2008
Cửa phía Tây Bắc vào lúc này đã được mở rộng, với kết quả là nó kết
hợp một cách chính xác hướng của bình minh và những tia nắng vào giữa
mùa đông. Giai đoạn này của kì quan bị bỏ dở, tuy nhiên; những khối đá
nhỏ dường như bị loại bỏ và lỗi Q và R bị lấp lại một cách có chủ ý. Mặc
dù vậy, kì quan này dường như đã bị lu mờ trước sự quan trọng của
Avebury vào cuối giai đoạn này.
Khối Heelstone, một loại sa thạch ở
kỉ thứ ba,
cũng có thể đã được dựng lên bên ngoài lối vào trong giai đoạn này. Nó
không có ngày cụ thể và có thể lắp đặt vào bất kì lúc nào ở g iải đoạn
3. Ban đầu nó được đi kèm với một hòn đá thứ hai, không lâu sau hòn đá
đó bị mất tích. Hai, hoặc có thể là ba, cổng đá lớn đã được thiết lập ở
lối vào phía Tây Nam, trong đó chỉ có một khối đá Slaughter bị đỏ, dài
4.9m, hiện vẫn còn. Điểm đặc biệt khác, được dựng nên một cách lỏng lẻo
vào giai đoạn 3, bao gồm bốn Trạm đá (Station Stone), 2 trong số chúng
đứng trên đỉnh gò (cái thứ 2 và 3). Những cái gò được biết đến là những
"nấm mồ" mặc dù chúng không dùng để chôn. Stonehenge Avenue, một cặp
rãnh song song và ụ đất kéo dài 3 km tới sông Avon, cũng được thêm vào.
Hai rãnh giống Rãnh Heelstone bao quanh Heelstone (về sau được giảm
thành một khối đá đơn lẻ) về sau cũng được đào xung quanh Trạm Đá.
Stonehenge 3 giai đoạn II (khoảng năm 2600 đến 2400 TCN)
Trong giai đoạn hoạt động tiếp theo, một khối lượng lớn 30 tảng đá sa thạch ở thể
Oligocene và
Miocene (màu xám trên bản đồ) đã được đem đến đây. Chúng có thể tới từ một mỏ đá, khoảng 40 km về phía bắc của Stonehenge trên
Marlborough Downs,
hoặc chúng có thể được góp nhặt từ một "bãi rác" sa thạch. Những hòn đá
được trang trí với những lỗ mộng và những chiếc mộng nối với nhau trước
khi 30 hòn đá được dựng thẳng đứng với đường kính tổng cộng là 33m, với
một vòng gồm 30 thanh dầm đá nằm trên đỉnh. Những chiếc dầm được lắp
với nhau theo phương pháp gia công gỗ, những cái lưỡi và những cái rãnh
được nối với nhau. Mỗi khối đá đứng cao khoảng 4,1m, rộng 2,1m và nặng
khoảng 25 tấn. Mỗi khối đá rõ rằng được làm với hiệu ứng thị giác cuối
cùng trong tâm trí.
Bí ẩn về bãi đá cổ Stonehenge được giải mã
Các
vạt cỏ màu nâu, khô héo vì ống phun nước ngắn, vô tình đã giúp hé lộ
một trong những bí ẩn lớn nhất về bãi đá cổ Stonehenge, công trình tượng
đài cự thạch 4.000 năm tuổi nổi tiếng ở Anh.
Các nhà
khảo cổ học từ lâu vẫn bất đồng ý kiến về việc liệu quần thể đá cổ
Stonehenge từng là một vòng tròn hoàn hảo hay luôn là một hình tròn
không hoàn thiện như hiện nay. Họ tình cờ đã có được câu trả lời cho
tranh cãi này nhờ một ống phun nước quá ngắn của đội bảo tồn di tích.
|
Ảnh chụp bãi đá cổ Stonehenge từ trên cao. Ảnh: Guardian |
Khi
chiếc ống phun nước được sử dụng để giữ cho cỏ trong khu vực tươi xanh
trong những đợt nắng nóng không vươn tới được một phần đứt gãy của vòng
tròn đá cổ, các vạt cỏ màu nâu khô héo bắt đầu xuất hiện. Nhân viên bảo
tồn Tim Daw là người đầu tiên phát hiện ra điều này và gọi một đồng
nghiệp tới kiểm chứng.
Họ nhận thấy, các vạt cỏ nâu dường như
khớp với những điểm có thể trước đây là nơi tọa lạc của các phiến đá,
nếu quần thể đá có từ thời kỳ đồ đá mới và thời kỳ đồ đồng này từng là
một vòng tròn hoàn hảo. Do không phải là nhà khảo cổ học, nên ông Daw và
đồng nghiệp đã mời các chuyên gia tới xem và đánh giá.
Các nhà
khảo cổ họ đã nhanh chóng chụp lại các bức ảnh từ trên cao trước khi
trời có thể đổ mưa, xóa sạch sự xuất hiện của các vạt cỏ nâu. Họ cũng vẽ
lại vị trí các vạt cỏ khô héo ở phần phía tây hạt Wiltshire trên bản
đồ.
Nhóm nghiên cứu nhận thấy, một số vạt cỏ nâu thực sự khớp với
nơi từng tọa lạc các phiến đá nếu vòng tròn đá khép kín. Các vạt cỏ nâu
khác tương ứng với các hố khai quật khảo cổ đã được ghi nhận, kể cả
những đường rãnh mà kỹ sư William Gowland đã đào vào năm 1901.
Tất
cả ủng hộ giả thuyết rằng, công trình tượng đài cự thạch Stonehenge
ngày nay từng bị xáo trộn hoặc mất mát so với nguyên bản.
Các
vạt cỏ màu nâu tại quần thể đá cổ đã được phát hiện từ mùa hè năm
ngoái, nhưng kết luận về hiện tượng chỉ vừa được đăng tải chi tiết trong
báo cáo của ông Daw và một đồng nghiệp thuộc Cơ quan bảo tồn di sản Anh
trên số mới nhất của tạp chí Antiquity.
Bản báo cáo chỉ ra rằng,
mặc dù là một trong những di tích thời tiền sử được nghiên cứu kỹ lưỡng
nhất, Stonehenge vẫn tiếp tục lưu giữ nhiều bất ngờ cho hậu thế. Nó
cũng làm nổi bật giá trị của việc khảo sát khu vực kết hợp từ mặt đất
đến trên không.
Theo Susan Greaney, nhà sử học cấp cao của Cơ quan
bảo tồn di sản Anh, khám phá tình cờ trên thực sự rất quan trọng. Bà
Greaney nhấn mạnh: “Nó cho thấy chúng ta cần phải nghiên cứu và hiểu rõ
Stonehenge hơn nữa”.
Bà Greaney nói thêm rằng, những gì có thể xảy
ra với các tảng đá mất tích vẫn còn là một câu hỏi hóc búa. Chúng có
thể bị di dời hoặc sử dụng như đá trong các họ gia đình hoặc thậm chí để
làm đường. Tuy nhiên, việc thiếu một ống phun nước có kích thước phù
hợp có thể làm giảm khả năng vòng tròn đá đã cố tình bị bỏ lại thiếu
hoàn hảo.
Hiện nhà chức trách không có kế hoạch khai quật phía
dưới các vạt cỏ màu nâu. Dẫu vậy, Cơ quan bảo tòn di sản Anh có thể
không tưới nước khu vực này trong đợt nóng tiếp theo, phòng trường hợp
việc đó có thể giúp giải mã thêm các bí ẩn khác về bãi đá cổ.
Tuấn Anh(Theo Guardian)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét