Những người ủng hộ ông Trump ở Billings, bang Montana ngày 26-5 - Ảnh: Reuters

Tiến sĩ Terry F. Buss (viện sĩ Học viện Hành chính quốc gia Mỹ) thử giải mã cuộc đua đầy thú vị lần này.
Nhiều cử tri, đặc biệt là tầng lớp lao động Mỹ, không thích Đảng Cộng hòa bởi lãnh đạo đảng này có truyền thống hứa hẹn trên trời dưới biển, miễn sao có được phiếu bầu rồi khi thành công lại thất hứa ngay.
Không chỉ không giữ lời hứa mà họ còn không dám đối đầu với Tổng thống Barack Obama và lãnh đạo phe Dân chủ.
Trong mắt người dân, các nghị sĩ Đảng Cộng hòa chỉ là những người thích ngồi ì trong phòng làm việc mà chẳng thể thực hiện được những gì mình đã hứa với cử tri, hoặc đơn giản là thực hiện nghĩa vụ của đảng mình.
Tỉ phú Donald Trump hiểu rõ điều này ngay từ đầu và hơn ai hết ông đã khai thác triệt để, kết cục là dồn các ứng cử viên khác vào thế 
phòng thủ.

Đúng là nhiều lãnh đạo quốc tế ngạc nhiên khi tôi thành công vì nhiều quốc gia trên hành tinh tươi đẹp này đang hoàn toàn lợi dụng nước Mỹ chúng ta

Donald Trump đáp trả Tổng thống Barack Obama khi ông kể nhiều lãnh đạo quốc tế ngạc nhiên về hiện tượng Donald Trump

Lý do chính đầu tiên, khá dễ nhận thấy giúp mang lại chiến thắng cho ông Trump là tại các vòng bỏ phiếu sơ bộ của Đảng Cộng hòa và cả Đảng Xã hội chỉ thu hút số lượng cử tri khá ít ỏi.
Chính vì vậy, số lượng rất ít cử tri tích cực đó đã trở thành người quyết định ai sẽ là ứng cử viên đại diện cho đảng mình. Những cử tri bỏ phiếu ủng hộ ông Trump là những người vô cùng nhiệt huyết. Thêm vào đó là thành công của nhân vật này trong việc thu hút thêm những người ủng hộ mới.
Trong các phát biểu tranh cử, Donald Trump luôn chỉ nhắc đến các vấn đề chính sách một cách rất mơ hồ. Phần còn lại chủ yếu dồn trọng tâm vào các công kích cá nhân chống lại 16 đối thủ khác cùng đảng.
Phe Cộng hòa bắt đầu chiến dịch với 17 ứng cử viên. Họ đều không bỏ qua bất kỳ cơ hội nào để công kích, đấu đá lẫn nhau. Từ trước đến giờ, chưa có ứng cử viên nào áp dụng chiến lược này. Và kết quả là tỉ phú Trump đã hoàn toàn đẩy các đối phương vào thế bất ngờ và loại bỏ được tất cả họ một cách có hệ thống.
Việc sẵn sàng phát ngôn về bất kỳ một vấn đề gì của ông Trump có vẻ rất thành công trong việc thu hút được nhóm cử tri không bị ảnh hưởng quyền lợi.
Nhiều người cho rằng dù những phát biểu của ông Trump thường gây tranh cãi nhưng ít nhất ông cũng là người duy nhất dám nói ra những điều đó.
Bất chấp những công kích mô tả ông Trump là “kẻ đạo đức giả”, “kẻ dối trá”, những người ủng hộ ông lại nhìn thấy điều đó là dấu hiệu của sự trung thực!
Thông lệ của các cuộc vận động tranh cử là những lời hứa và hứa, nhưng nếu có một đánh giá toàn diện cả về mặt định tính và định lượng về việc thực hiện những lời hứa đó thì chắc chắn kết quả thu về không phải là điều người dân đã trông đợi. Rất nhiều người đã thật sự mệt mỏi và không còn quan tâm đến các lời hứa hẹn của các chính trị gia nữa.
Donald Trump trở thành một hiện tượng bởi ứng cử viên này đi ngược lại tất cả những thông lệ từ trước đến nay. Người dân mong mỏi một làn gió mới, một sự thay đổi.
Và những người ủng hộ Donald Trump coi ứng viên này là hi vọng cho sự thay đổi đó. Còn thực tế sự thay đổi đó sẽ tốt hơn hay không, chỉ tương lai mới cho câu trả lời chính xác.
Một yếu tố nữa không thể không nhắc đến trong chiến dịch tranh cử của ông Trump chính là truyền thông trong vai trò chất xúc tác. Có thể thấy giới truyền thông Mỹ, đặc biệt là các kênh truyền hình cáp, đã bỏ túi một nguồn doanh thu lớn từ các chương trình về tỉ phú Donald Trump.
Chính vì vậy, giới truyền thông luôn hoan nghênh các cuộc công kích của nhân vật tỉ phú ưa có những phát ngôn mạnh miệng.
Các bản tin, chương trình về Donald Trump đã kéo các đối thủ vào vòng xoáy này và buộc họ phải ứng phó. Tỉ phú Trump chỉ tốn rất ít tiền và công sức vào các cuộc công kích của mình, trong khi các đối thủ của ông lại phải chi tiêu một khoản rất lớn chỉ để... tự vệ.
Tuy nhiên ngay từ đầu, hầu hết đối thủ của Donald Trump đều cảm thấy e sợ khi phải đấu đá với ông ta và điều đó tự nhiên đã khiến nhà tỉ phú bất động sản trở nên gần như “bất khả chiến bại”.
Truyền thông trong cơn bão kinh doanh đã trở thành trợ thủ cho Donald Trump. Các ứng cử viên sáng giá bên Đảng Cộng hòa như Jeb Bush, Marco Rubio và Ted Cruz đều cho rằng giới truyền thông đưa hầu như đầy đủ những bình luận ác ý của Trump về các đối thủ.
Rõ ràng truyền thông Mỹ đã cố ý chơi trò “triệt tiêu uy tín” để loại bỏ các đối thủ cạnh tranh với Donald Trump. Và cũng rõ ràng là truyền thông Mỹ chỉ mong muốn một cuộc đấu tay đôi giữa ông Trump và bà Hillary Clinton.
Ngay từ đầu chiến dịch tranh cử, Donald Trump đã luôn đối đầu với các lãnh đạo Đảng Cộng hòa, cũng chính là những người đại diện các tập đoàn kinh doanh lớn và các triệu phú có tư tưởng bảo thủ.
Trớ trêu thay, Donald Trump cũng là một ông trùm tài chính kiểu như vậy. Và điều đó lại giúp ông Trump có thể tuyên bố rằng ông chính là người cần được lựa chọn, bởi hơn ai hết ông hiểu rõ các đối thủ nặng ký của mình và vì vậy có thể loại bỏ được họ.
Có một thực tế là lãnh đạo Đảng Cộng hòa đã không lường được các bước đi của Donald Trump. Phe Cộng hòa luôn tin rằng chiến dịch của nhân vật này sớm muộn rồi cũng đến hồi kết.
Cho đến khi họ nhận thấy khả năng chiến thắng của ứng viên này hoàn toàn có thể thì mọi việc đã quá muộn.
Kết cục là phe chống Trump đã tốn đến hàng triệu USD còn Trump thì ngày càng mạnh hơn. Cho đến giờ phút này, những nhà tài trợ chính của chiến dịch đã ngừng cấp vốn và chuyển sang ủng hộ các ứng cử viên ở cấp thấp hơn.
Trong khi đó, với tỉ phú Trump, nguồn tài sản kếch sù của ông luôn là nền tảng tài chính vững chắc cho cuộc tranh cử của bản thân.
Cho đến nay, tỉ phú Trump hoàn toàn không cần phải thực hiện một hoạt động gây quỹ nào, và để tiếp tục cuộc đua ông cũng không cần phải làm như vậy.
Điều đó có nghĩa là trong suốt chặng đường dài tiến vào Nhà Trắng, Donald Trump không phải nợ bất kỳ ai một ân tình hay lời hứa hẹn nào cả.
Những người ủng hộ Donald Trump tin rằng các quyết định của ông sẽ không bị bao phủ bởi đám mây lợi ích của các nhóm vận động hành lang. Rất hiếm ứng cử viên có thể làm được điều này.
Chiến dịch tranh cử là sự tổng hòa của chiến lược gây bất ngờ, sự hậu thuẫn đắc lực của truyền thông và viễn cảnh thay đổi cho những người dân đang quá mệt mỏi với những lời hứa suông - những yếu tố này mở ra chặng tiếp theo của cuộc đua vào Nhà Trắng cho ông trùm bất động sản Donald Trump.

Ngày 26-5, tỉ phú Donald Trump đã giành đủ số phiếu đại biểu cần thiết (1.238 phiếu, tức hơn một phiếu so với mức quy định) để chắc chắn được Đại hội toàn quốc của Đảng Cộng hòa vào tháng 7 chọn làm ứng cử viên đại diện đảng này tranh cử vào Nhà Trắng đầu tháng 11 tới. Bên Đảng Dân chủ, hiện bà Hillary Clinton đang có tổng cộng 2.305 phiếu đại biểu, vượt xa con số 1.539 phiếu của đối thủ Bernie Sanders. Nếu không có bất ngờ, bà Hillary cũng sẽ sớm giành đủ 2.383 phiếu đại biểu theo luật định để trở thành ứng cử viên của Đảng Dân chủ trong cuộc đua tháng 11.

__________

Ứng viên Gary Johnson nói chuyện với báo giới sau khi được Đảng Tự do đề cử tại đại hội tổ chức ở Orlando, bang Florida, ngày 29-5 - Ảnh: Reuters

Đàn ông là đàn ông, đàn bà là đàn bà. Thật nực cười khi chính quyền buộc chúng ta tuân thủ theo chỉ thị mới về chuyện giới tính

Donald Trump chỉ trích chỉ thị của chính quyền Obama yêu cầu các trường công lập để cho học sinh chuyển giới tự chọn nhà vệ sinh theo giới tính

Điều này thậm chí từng được đề cập trong giai đoạn chạy đua tranh cử nhiều tháng qua.
Nhiều thành viên của cánh tả và cánh hữu đang kêu gọi việc lập ra những ứng viên đảng thứ ba cho cuộc bầu cử chính thức vào tháng 11 tới.
Những ứng cử viên này dù không có nhiều khả năng đắc cử, nhưng vẫn có thể gây ảnh hưởng không nhỏ đến các ứng viên chính thức của hai chính đảng lớn.
Hiện tại có ba ứng viên đang được vận động để thay thế cho tỉ phú Trump. Nhân vật đầu tiên là ông Mitt Romney, người từng bị đánh bại trong cuộc bầu cử với ông Barack Obama năm 2012.
Ông Romney là một tỉ phú và đang nỗ lực liên kết với những đối tác khác nhằm thành lập một đảng thứ ba. Cho đến thời điểm này, ông vẫn chưa thành công nhưng cũng tạo được một vài sự bất ổn đối với ông Trump. Tuy nhiên, theo dự đoán, ông Romney không có nhiều khả năng thành công.
Một ứng viên khác là ông Bill Kristol, con trai một trong những nhà sáng lập chủ nghĩa bảo thủ và là biên tập viên của tạp chí Weekly Standard rất nổi tiếng.
Ông Kristol đang nỗ lực để hạ bệ ông Trump. Mặc dù ông gặp nhiều khó khăn trong việc chạy đua với ông Trump, nhưng các chiến dịch của ông cũng góp phần làm suy giảm hình ảnh của ông Trump. Ông Kristol cũng không có nhiều triển vọng thành công lắm cho chiếc ghế tổng thống Mỹ.
Những cử tri không trung thành với Đảng Cộng hòa đang cố gắng kết hợp với những người thuộc Đảng Tự do.
Nếu điều này xảy ra, ông Trump sẽ gặp nhiều khó khăn vào tháng 11. Để điều đó xảy ra, thành viên Đảng Tự do phải thay đổi chính sách của họ. Tuy nhiên, có rất ít khả năng họ sẽ làm điều đó, trừ khi có nhiều áp lực bên ngoài buộc như thế.
Ông Bernie Sanders là thượng nghị sĩ tranh đua với bà Clinton trong đợt bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ.
Ông là người theo chủ nghĩa xã hội và khá thành công trong việc chạy đua với bà Clinton. Ông Sanders đã giành thắng lợi ở 20 bang trong đợt bầu cử sơ bộ lần này và hiện tại có hàng triệu người ủng hộ.
Mặc dù những người ủng hộ ông Sanders mong muốn ông tách khỏi Đảng Dân chủ và thực hiện chiến dịch tranh cử riêng cho mình.
Tuy nhiên, điều này rất khó xảy ra vì ông quyết so kè với bà Clinton tận phút cuối nhằm đạt được những thỏa thuận về một vài chính sách mà ông đang theo đuổi.
Một giải pháp khác là có thể đưa ông Sanders lên vị trí ứng viên phó tổng thống cho bà Clinton để nếu bà cựu ngoại trưởng đắc cử, ông Sanders có thể gây tác động lên những chính sách cần thiết.
Ông Sanders đang có nhiều ảnh hưởng tích cực đối với Đảng Dân chủ bằng cách định hướng đảng theo cánh tả.
Cuộc bầu cử năm nay được đánh giá là gây nhiều tranh cãi nhất trong lịch sử nước Mỹ. Mặc dù khả năng thành lập một đảng thứ ba là thấp, nhưng điều này cũng từng xảy ra nhiều lần trong quá khứ.
George Wallace là một minh chứng. Ông là người theo Đảng Dân chủ và là thống đốc bang Alabama. Ông được biết đến nhiều vì chủ trương chống lại các phong trào đòi nhân quyền trong thập niên 1960.
Năm 1968, ông tách khỏi Đảng Dân chủ và thành lập Đảng Độc lập Hoa Kỳ. Đảng này đã giành được 13% số phiếu và thu hút 10 triệu cử tri. Dù ông thất bại trong nhiều cuộc tranh cử nhưng cũng tiến rất gần trong việc đánh bật Đảng Dân chủ.
Ralph Nader là một nhà hoạt động môi trường và là người chống đối mạnh mẽ Đảng Dân chủ. Năm 2000 ông tách khỏi đảng mình và thành lập Đảng Xanh.
Ông đã giành được một lượng phiếu khá lớn của các cử tri ở hai bang New Hampshire và Florida. Những thắng lợi của ông đã lấy đi nhiều lá phiếu của ứng cử viên Đảng Dân chủ Al Gore và vì thế giúp ông George W.Bush (Bush con) đắc cử năm đó.
Một ví dụ khác là ông Patrick Buchanan, người từng phục vụ chính phủ thời Ronald Reagan và Gerald Ford. Ông là một nhà bình luận báo chí danh tiếng và từng chạy đua với ông George W.H.Bush (Bush cha) cho vị trí ứng viên Đảng Cộng hòa năm 1992.
Ông thất bại vào năm đó và cả năm 1996. Ông thành lập Đảng Cách mạng năm 1998 nhằm đánh bại George W.Bush nhưng cũng không thành công.
Ông Ross Perot - một tỉ phú trong ngành công nghệ thông tin - từng là một ứng cử viên độc lập và tranh cử với ông George H.W.Bush năm 1992. Trong cuộc bầu cử năm đó, ông Perot thật sự giành được nhiều sự ủng hộ hơn cả ông Bush và Bill Clinton.
Tuy nhiên, ông Perot từ bỏ cuộc đua một cách bí ẩn để rồi sau đó tái xuất hiện. Ông Perot có lẽ đã gây ảnh hưởng không nhỏ đối với ông George H.W.Bush trong kỳ bầu cử năm 1992, và điều này giúp ông Bill Clinton đắc cử năm đó.
Các ứng viên chính thống từng phải tiêu tốn rất nhiều vật lực và trí lực nhằm nhấn chìm các ứng viên của đảng thứ ba. Lịch sử cũng cho thấy không có đảng thứ ba nào từng giành được chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống của Mỹ.
Có một điều thú vị là các cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đang có sự tham gia của cả các tỉ phú - những người không dễ dàng để các đảng chính trị truyền thống kiểm soát mình. Nhiều người dự đoán trong tương lai, có lẽ thế lực kim tiền sẽ còn ảnh hưởng mạnh mẽ hơn nữa lên hệ thống bầu cử Mỹ.

Ứng viên vì tự do Hôm 29-5, phong trào tự do ở Mỹ đã chỉ định ông Gary Johnson, 63 tuổi, làm ứng viên của đảng mình cho cuộc bầu cử tháng 11 tới. Ông Johnson là một triệu phú và từng làm thống đốc bang New Mexico. Theo RFI, ông Gary Johnson có ít khả năng thắng cử nhưng trong giai đoạn đầy rối ren hiện nay, ông hoàn toàn có thể "quấy rối" Donald Trump và Hillary Clinton. Ông sẽ đại diện cho đảng của mình với chương trình hành động tập trung vào sự tôn trọng tự do cá nhân. Thông tin cho thấy Đảng Tự do chống lại những điều mà họ gọi là “sự kiểm soát của quốc gia đối với cuộc sống người dân”. Xét trên bình diện chính trị, đảng này có tính “cực tả” về các vấn đề xã hội và có tính “cực hữu” về vấn đề kinh tế. Chính vì thế ứng viên Johnson sẽ tranh cử với chủ trương bảo vệ tự do hoàn toàn. Chẳng hạn ông chủ trương ủng hộ mọi kiểu hôn nhân, cho phép sử dụng cần sa và đồng tình với chính sách nhập cư rộng mở. Ông cũng hứa giảm thuế, giảm thiểu bộ máy hành chính để tránh gây phiền nhiễu người dân... Nhưng để có thể tham gia vào các cuộc tranh luận giữa các ứng viên tổng thống sắp tới, ông Johnson phải đạt được “chuẩn” có 15% cử tri có ý định bầu cho ông. Nhưng cho đến hiện nay, chỉ có mỗi một thăm dò về khả năng này và kết quả cho thấy ông Johnson chỉ đạt khoảng 10% ý định bầu và những người chọn ông chủ yếu từ phía cử tri tính chọn... Donald Trump! TÚ ANH

________________________________
Kỳ tới: Những người phía sau Trump