Thứ Ba, 29 tháng 11, 2022
Tích xưa 9
CỔ HỌC TINH HOA (St)
49. Con Cú Mèo Và Con Chim Gáy
Con cú mèo gặp con chim gáy, chim gáy hỏi: "Bác sắp đi đâu đấy?"
Cú mèo nói: Tôi sắp sang ở bên phương đông.
- Tại làm sao lại đi thế?
- Ở đây, người ta nghe tôi kêu, người ta ghét, cho nên tôi phải đi chỗ khác.
- Chim gáy nói: Bác có làm thế nào đổi tiếng kêu đi mới được. Chớ không đổi tiếng kêu, thì sang phương đông, người ta nghe tiếng, cũng lại ghét bác thôi, vì nhân tình đâu mà chả thế. Cứ như ý tôi, thì không gi bằng bác phải rụt cổ, thu cánh suốt đời không kêu nữa là hơn".
THUYẾT UYỂN
Lời Bàn
Cú kêu ra ma, cú ở phương tây, kêu người ta ghét, lấy gạch, ngói, mảnh sành ném. Cú tưởng sang ở phương đông, thì người ta ưa được, nhưng nếu tiếng kêu vẫn cứ như cũ, thì người phương đông tẩt cũng ghét chẳng khác gi người phương tây. Nếu cứ muốn người yêu, thì không phải là đổi chỗ ở mà được. Bài này cốt ý nói người ác, thì đi đến đâu ai cũng ghét không đâu người ta dung. Muốn cho người yêu, thì phải cải ác, vi thiện, làm cho người ta thấy đáng yêu mới được.
Chú thích
- Cú mèo: loài chim dữ, mắt như mắt mèo, đêm đi bắt các chim nhỏ và chuột để ăn.
- Chim gáy: chính chữ là cưu loài chim gáy đẩu nhỏ đuôi ngắn mà cánh dài.
- Nhân tình: cái tình yêu ghét chung của loài người
50. Con Cò Và Con Trai
Nước Triệu toan đánh nước Yên. Tô Tần, vi nước Yên, sang nói với vua nước Triệu là Huệ Vương rằng :
"Vừa rồi tôi đi qua trên bờ sông Dịch Thuỷ, tôi trông thấy con trai đang há miệng phơi mình ở trên bãi, có con cò đâu đến, mổ ngay vào thịt trai. Trai liền ngậm miệng, cắp chặt lấy mỏ cò. Cò nói : "Hôm nay không mưa, ngày mai không mưa, thê nào trai cũng phải chết. - Trai nói : Hôm nay không rút được mỏ, ngày mai không rút được mỏ, thế nào cò cũng phải chết". Hai bên gang nhau, chẳng ai chịu ai. Bỗng đâu có người đánh cá đi qua, trông thây, chộp được cả trai lẫn cò... Nay mà nước Triệu đem quân sang đánh nước Yên, nước Yên tất phải chống lại. Hai bên đánh nhau lâu, hại người, tốn của, chắc là suy yếu cả. Tôi e nước Tẩn thừa cơ ấy, đem quân chụp cả hai nước như người đánh cá chụp cả trai lẫn cò, thì lúc bấy giờ hối cũng không kịp. Dám xin nhà vua thử nghĩ kỹ lại xem".
Huệ Vương cho là nói phải, bèn đình việc đánh Yên.
CHIẾN QUỐC SÁCH
Lời Bàn
Trai, có vì găng nhau mà hai con cùng bị hại trong tay người đánh cá. Cái bài “Bạng duật tương tri, ngư ông đắc lợi" này cũng như nhiều bài trong các sách nầy : "Con sò và hai người tranh nhau", "Con khỉ chia phó mát cho hai con mèo"... Đều có ý khuyên người ta không nên tranh giành chọi lẫn nhau. Hai nước tranh nhau, thì hao người, tốn của, tai hại đã đành. Hai người tranh nhau, thì tất sinh ra kiện cáo. Mà “vô phúc đáo tụng đình", thua được chưa biết thế nào, hãy biết có bao nhiêu thầy kiện, thầy cò, những phường tham nhũng ở giữa thừa cơ, dòm dỏ để cầu lợi, rất thiệt hại cho cả hai bên. Vậy ta chẳng nên găng nhau, chống nhau làm gì. Nhỏ thì tốn tiền, nhớn thì hại nhà, nhớn nữa thì hại nước. Ta phải lấy câu “Dĩ hoà vi quí“ mà cư xử, nhún nhường nhau là hơn.
Chú thích
- Triệu : một nước thời Chiến quốc ở vào tỉnh Trực Lệ và Sơn Tây bây giờ
- Yên. (xem bài số 45)
- Dịch Thuỷ : tên một con sông qua Trực Lệ
- Tần : nước mạnh đời Chiến quốc ở vào địa phận Thiểm Tây bây giờ.
- Thừa cơ. nhân dịp tốt.
- Hối : ân hận, ăn năn, khi mình đã nghĩ hay làm một việc gì không phải.
- Đình: thối không làm việc gi nữa.
- Chiến quốc sách : bộ sách còn gọi là Trường đoản thư của Lưu Hướng đời Hán làm, ghi chép những việc về đời Chiến quốc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét